Սերգեյ Լավրովի վերջերս Երևան կատարած այցը կրկին «թարմացրեց» հայերի զգացմունքները Ռուսաստանի նկատմամբ և հիշեցրեց այնպիսի մանրամասներ, որոնք պաշտոնական տեղեկատվության մեջ չեն հիշատակվում, բայց լիովին հերքում են Լավրովի և մնացածների ասածները։
Արարատ Միրզոյանի հետ բանակցություններից հետո Երևանում կայացած մամուլի ասուլիսում Սերգեյ Լավրովն ասել է, որ «անկախություն ձեռք բերելուց ի վեր Հայաստանն օգտագործել է ռուսական զենքը գրեթե բոլոր տարիների ընթացքում, այդ թվում՝ յոթ շրջաններ գրավելու համար, որոնց նկատմամբ երբեք պահանջ չի ներկայացրել»։
«Ռուսական զենքը օգտագործվել է յոթ անվիճելի ադրբեջանական շրջաններ գրավելու և այնտեղ ամրաշինություններ ու մարտական գծեր կառուցելու համար, ինչը ցույց է տվել, որ ծրագիրը՝ այդ տարածքները շատ երկար ժամանակ պահելն էր։ Որոշ վերլուծաբանների կարծիքով, այդ ամրաշինությունների բնույթը ենթադրում է, որ դրանք Ադրբեջանին վերադարձնելու որևէ ծրագիր ընդհանրապես չի եղել», – ասել է Լավրովը։
Նա նաև հիշեցրեց, որ Ռուսաստանը որպես առաջին քայլ առաջարկել է հրաժարվել 7 ադրբեջանական շրջաններից 5-ից։ Եվ որպես միջանկյալ փուլ՝ պահպանել Քելբաջարի և Լաչինի շրջանները, որոնք կապում են Հայաստանը Ղարաբաղի հետ այն կարգավիճակով, որն ունեին այդ ժամանակ, հետաձգելով Ղարաբաղի վերջնական կարգավիճակի վերաբերյալ որոշումը երկար տարիներով՝ մինչև ապագա սերունդները (Լավրովի պլանը):
«Հավանաբար դա ավելի լավ էր, քան այն, ինչ մենք հիմա ունենք։ Ռուսական կողմից առաջ քաշված այս փոխզիջումային լուծումները մերժվեցին։ Սակայն ընտրության իրավունքը իրացվեց», – ասաց Լավրովը։
Լավրովը սակայն չխոսեց այն մասին, թե ինչպես են ռուսական զորքերը, հակառակ ԵԱՀԿ-ի և արևմտյան փաստաթղթերի, հայտնվել 2020 թվականին Արցախում։ Նոյեմբերի 10-ին Արցախ ժամանած ռուս զինծառայողները նշել են, որ հուլիսից ի վեր իրենց զգուշացրել էին, որ Ղարաբաղում «օպերացիա» է լինելու։ Բայց Լավրովը ո՛չ այս մասին խոսեց, ո՛չ էլ այն մասին, թե ինչ էին անում ռուսական զորքերը Արցախում 2023 թվականի սեպտեմբերի 19-25-ը, երբ արտաքսվեց Արցախի ողջ բնակչությունը։
Թեև ընդունված է կարծել, որ Արցախի բռնի տեղահանությունը սկսվել է Արցախի Հանրապետության լուծարման մասին «հրամանագրից» հետո, այսինքն՝ սեպտեմբերի 25-ին, բայց ամեն ինչ տեղի է ունեցել հենց սեպտեմբերի 19-ին։ Եվ շատերը չեն մոռացել 2023 թվականի սեպտեմբերի 19-ին տեղահանված արցախյան գյուղերում ապրող մարդկանց պատմությունները այն մասին, թե ինչ էին անում ռուսները։
Սեպտեմբերի 19-ին, երբ գյուղերի տղամարդկանց մեծ մասը գտնվում էր դիրքերում, և սկսվեցին ինտենսիվ հրետակոծություններն ու ինտերվենցիան, գյուղերում մնացած կանայք, երեխաները և ծերերը «տարհանվեցին» դեպի «ռուսական բազա», որի համար ռուսները 2020 թվականին բռնագրավեցին Ստեփանակերտի օդանավակայանը։ Շատ դեպքերում հենց ռուսներն էին «տարհանվում» մարդկանց։
Ապա սկսվեց բանակի զինաթափումն ու լուծարումը, որը նույնպես իրականացրին ռուսները։ Շատ զինվորների, ովքեր հրաժարվեցին զենքը վայր դնել, մատնացույց էին անում օդանավակայանը և ասում. ձեր ընտանիքներն այնտեղ են՝ «պատանդների» պես։
Իսկ մինչ այդ, Շուշիի մոտ տեղակայված ռուս զինվորները ստուգում և գնդացիրները ուղղում էին հայերի վրա, այլ ոչ թե նրանց, որոնցից հայ բնակչությունը, ենթադրաբար, պետք է պաշտպանեին։
Ասում են, որ Մոսկվան փոխարինել է Հայաստանի «կուրատորին» և այդ պաշտոնում նշանակել Սերգեյ Կիրիենկոյին, ով պետք է «փոխի» հայերի վերաբերմունքը Ռուսաստանի նկատմամբ, որը «փչացել» էր 2020-2023 թվականներին։
Նաիրա Հայրումյան
