Ո՞վ է ներկայացնում Արցախի ժողովրդի իրավունքները․ առանց նախագահի, բայց խորհրդարանի նոր խոսնակով և պետ​​նախարարով

Երեկ Արցախի ժողովրդի իրավունքների պաշտպանության խորհրդի անդամ Նժդեհ Իսկանդարյանը հաստատեց, որ նշանակվել է Արցախի պետական ​​նախարար։ Հայտնի չէ՝ պետական ​​նախարարը կունենա՞ արդյոք կաբինետ, ասենք՝ արտաքին գործերի նախարար։ Սակայն ակնհայտ է, որ Նժդեհ Իսկանդարյանի նշանակումը Հայաստանի իշխանությունների հետ որոշակի փոխզիջման արդյունք է, որոնք արցախցիների հետ հարաբերությունները սահմանափակել են բացառապես սոցիալական խնդիրների լուծմամբ։ Եվ այդ խնդիրները քննարկելու համար անհրաժեշտ է «լիազորված», բայց ոչ «քաղաքական անձ»։

Դժվար է ասել, թե ով ում է լիազորել հիմա լիազորում։ Արցախի խորհրդարանը նիստեր է անցկացնում գաղտնի. մայիսի սկզբին խորհրդարանը խիստ գաղտնիության պայմաններում փոխեց Սահմանադրությունը և նույնքան գաղտնի որոշում ընդունեց իր լիազորությունները երկարաձգելու մասին մայիսի 21-ից հետո, երբ լրացել էին խորհրդարանի և երկրի նախագահի լիազորությունների ժամկետը։ Խորհրդարանը խոսնակ ընտրեց Աշոտ Դանիելյանին, որը նույնպես «քաղաքական անձ» չէ։

Արցախի նախագահ պետք է ընտրվեր 10 օրվա ընթացքում, սակայն Սամվել Շահրամանյանը զբաղված էր հարցաքննություններով Հայաստանի քննչական կոմիտեում և չառաջադրեց իր թեկնածությունը, իսկ այլ թեկնածու չգտնվեց։ Սամվել Շահրամանյանի օրերս փաստաբանը հայտարարեց, որ նա այլևս նախագահ չէ։ Այսպիսով, Արցախը նախագահ չունի և, ամենայն հավանականությամբ, չի էլ ունենա։

Միևնույն ժամանակ, ապրիլի 29-ին մեծ հանրահավաք հրավիրած և ՀՀ կառավարությանը 12 իրավա-քաղաքական կետից բաղկացած կարևոր պահանջագիր ներկայացրած Արցախցիների իրավունքների պաշտպանության խորհուրդը ներկայումս ՀՀ կառավարության հետ քննարկում է միայն սոցիալական հարցեր, մասնավորապես՝ բնակարանային ծրագրի փոփոխությունը և 40 հազար դրամ օգնությունը ևս մի քանի ամսով երկարաձգելը։ Խորհուրդը խոստացել է հետագա քայլերի մասին հայտարարել հունիսի 23-ին և չի բացառել բողոքի ակցիաների շարունակությունը։

Այսպիսով, Հայաստանում արցախցիների իրավունքները կներկայացնի Նժդեհ Իսկանդարյանը, որը կսահմանափակվի սոցիալական հարցերով։ Իսկ Արցախի խորհրդարանը կպահպանվի՝ հետ կանչելու 1989 թվականի դեկտեմբերի 1-ի որոշումը՝ Հայաստանի և Արցախի վերամիավորման մասին։

Մեկ այլ մարմին, որը լիազորված էր զբաղվել արցախցիների խնդիրներով՝ Օսկանյան կոմիտեն, մասնակցեց Շվեյցարիայում արցախցիների իրավունքների վերաբերյալ ֆորումի անցկացմանը, որտեղ ելույթ ունեցավ Գարեգին II կաթողիկոսը՝ հայտարարելով Արցախի օկուպացիայի մասին: Դրանից հետո Հայաստանի իշխանությունները պահանջեցին կաթողիկոսի հրաժարականը՝ հանկարծ հիշելով, որ նա ապօրինի դուստր ունի, չնայած Աննա Հակոբյանը ուղղակիորեն հարցրեց՝ ի՞նչ էր անում կաթողիկոսը Շվեյցարիայում։

Արցախի նոր խորհրդարանը հրապարակայնորեն չհաստատեց արցախցիների իրավունքները ներկայացնելու Օսկանյան կոմիտեի մանդատը, որը առաջ էր ըանում մասնավորապես վերադարձի իրավունքը: Ավելին, թե՛ Հայաստանի իշխանությունները, թե՛ ընդդիմությունը պնդում են, որ վերադարձը անիրատեսական է, այսինքն՝ գրեթե մեկ տարի Օսկանյանի կոմիտեն զբաղված էր ի սկզբանե փակուղային գործով՝ վատնելով սփյուռքի հսկայական ներուժը:

Հունիսի սկզբին Երևանում տեղի ունեցավ միջազգային իրավապաշտպանների չորրորդ համաժողովը, որին նախկինում ակտիվորեն մասնակցել էին Օսկանյանի կոմիտեի անդամները և ՄՔԴ նախկին գլխավոր դատախազ Օկամպոն։ Սա մի հարթակ էր, որը ստեղծվել է արցախցիների իրավունքները միջազգային դատարաններում ներկայացնելու համար։ Վերջին համաժողովին ներկա չէին ո՛չ Օսկանյանը, ո՛չ էլ Օկամպոն, և Կալիֆոռնիայի դաշնային դատավոր Գասիա Աբգարյանի նախագահությամբ անցկացված համաժողովի գլխավոր թեման այն էր, որ մինչև «ագրեսիան» Հռոմի կանոնադրությամբ չճանաչվի որպես հանցագործություն (պարզվում է, որ այն այժմ հանցագործություն չէ), իմաստ չունի խոսել արցախցիների իրավունքների մասին։

Միևնույն ժամանակ, ոչ ոք չի թաքցնում այն ​​փաստը, որ արցախցիների իրավունքներին վերաբերող արդեն իսկ ներկայացված դատական ​​հայցերը հետ կկանչվեն միջազգային դատարաններից, եթե ստորագրվի «խաղաղության պայմանագիր»։

Իսկ Հայաստանի քննչական մարմինները շարունակում են քննել դասալքության, զենքի հանձնման և Արցախում ռազմական գործողություններ իրականացնելու ժամանակ անփութության հետ կապված գործերը, որոնցում մեղադրվում է արցախցի ռազմաքաղաքական ղեկավարությունը։ Այդ ղեկավաչոիթյան մեծ մասը հակառակի համար դատվում են Բաքվում։

Այսպիսով, ստացվում է տխուր պատկեր. արցախցիների խնդիրներով «զբաղվում է» Արցախի խորհրդարանը, որը վախենում է բացահայտ նիստեր հրավիրել, պաշտոնապես հայտարարել իր որոշումների մասին և, առավել ևս, պնդել 1989 թվականի Միացումի որոշման իրականացումը: Արցախցիների խնդիրներով զբաղվում է նոր պետական ​​նախարարը, որը, հավանաբար, կսահմանափակվի բնակարանային ծրագրի մանրամասների շուրջ Հայաստանի կառավարության հետ բանակցություններով: Միաժամանակ, Արցախցիների իրավունքների պաշտպանության խորհուրդը «նոր կառավարություն» է դարձել, իսկ Օսկանյանի հանձնաժողովը խորը թաքնվել է «շվեյցարական» նախագծի հակառակ էֆեկտից հետո։

Ընդհանուր առմամբ, ստացվում է, որ Հայաստանում և միջազգային ասպարեզում գործնականում ոչ ոք չի ներկայացնում արցախցիների իրավունքները։ Արցախցիներն իրենք մասամբ հուսահատության մեջ են, մասամբ էլ չեն կարողանում դուրս գալ փոխադարձ մերժման և ատելության կապանքներից, որոնց մեջ ընկել էին դեռևս Արցախում գտնվելու ժամանակ: Բողոքի ցույցերը կորցրեցին իրենց իմաստը այն բանից հետո, երբ ՀՀ կառավարությունը հաջողությամբ փորձարկեց 40 հազար դրամի չափով օգնության տրամադրումը՝ որպես արցախցիներին հանգստացնելու միջոց: