Արցախի օկուպացիայի ճանաչումից հետո Իրանի և այլ երկրների մասնատումը դառնում է ժամանակի հարց

Իրանը երեկ երեկոյան հակահարված հասցրեց Իսրայելին, և չնայած ասվում է, որ օգտագործվել է 100 բալիստիկ հրթիռ, որոնցից մի քանիսն է տեղ հասել, Իսրայելը պնդում է, որ վնասը նվազագույն է և նա կշարունակի ռմբակոծել Իրանը երկու շաբաթ, մինչև Իրանի միջուկային ծրագիրն ամբողջությամբ ոչնչացվի և Իրանի կառավարությունը փոխվի։

Իսրայելի վարչապետ Նեթանյահուն կոչ է արել իրանցիներին ապստամբել իրենց կառավարության դեմ։ «Ռեժիմը չգիտի, թե ինչ է հարվածել իրեն կամ ինչ կհարվածի իրեն։ Այն երբեք այսքան թույլ չի եղել։ Սա ձեր հնարավորությունն է կանգնելու և ձեր ձայնը լսելի դարձնելու», – ասել է Նեթանյահուն հունիսի 13-ի ուշ երեկոյան Իրանի ժողովրդին ուղղված տեսաուղերձում։ Նա նաև կրկնել է «Կին, կյանք, ազատություն» կարգախոսը, որը հնչել է 2022 թվականին Իրանում կառավարության դեմ բողոքի ցույցերի ժամանակ։

«Իսլամական ռեժիմը, որը ձեզ ճնշել է գրեթե 50 տարի, սպառնում է ոչնչացնել մեր երկիրը», – ասել է Նեթանյահուն։

Իրանի վերջին շահի որդին՝ Փեհլևին, որը բնակվում է Փարիզում, նույնպես կոչ արեց փոխել իսլամիստական ​​ռեժիմը։

Վերլուծաբանների կարծիքով, այժմ շատ բան կախված է նրանից, թե արդյոք իրանցիները դուրս կգան փողոցներ և կպահանջեն փոխել իսլամիստական ​​ռեժիմը։ Եվ արդյոք Իրանի ազգային ծայրամասերում կսկսվեն անկարգություններ, որոնք կհանգեցնեն այս երկրի մասնատմանը։

Դատելով Իսրայելի հարձակմանը համաշխարհային հանրության երեկվա արձագանքից՝ գրեթե բոլոր արևմտյան երկրները դեռևս Իսրայելի ինքնապաշտպանության իրավունքը համարում են անձեռնմխելի։ Իսրայելի այդ իրավունքը Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո ձևավորված և Յալթայի կոնֆերանսի արդյունքների վրա հիմնված ներկայիս իրավական կարգի հիմքն է։

Աշխարհակարգի փոփոխությունը, որի մասին խոսում էր Բայդենը, ենթադրում էր միջազգային իրավունքի հրեակենտրոնության վերացում, որտեղ հակասեմիտիզմը առանձնացված է քսենոֆոբիայից, իսկ Հոլոքոստը՝ այլ ցեղասպանություններից: Իրանը տարիներ շարունակ դիմադրել է այս կարգին՝ փորձելով արաբական և այլ երկրները դարձնել իր դաշնակիցները: Թրամփի առաջին ժամկետի ընթացքում Իսրայելի և արաբական երկրների միջև Աբրահամյան համաձայնագրերի ստեղծումը խաթարեց Իրանի և արաբական միապետությունների դաշինքը Իսրայելի դեմ։

Իսկ Թրամփի երկրորդ ժամկետը սկսվեց Իրանին Սիրիայում, Պաղեստինում, Լիբանանում, Եմենում պրոքսիներից զրկելով։

Մեկ այլ կարևոր գործոն է Իսրայելի դաշնակից Ադրբեջանի կողմից Արցախի օկուպացիան՝ Ռուսաստանի միջնորդությամբ: Իրանի հյուսիսային սահմանների թուլացումից և Թեհրանի կողմից համաշխարհային կարգի խախտումը չդատապարտելուց և հայկական տարածքի բռնի նվաճումը ճանաչելուց հետո Իրանի մասնատումն ինքնին ժամանակի հարց դարձավ։

Այժմ Իրանին մնացել է միայն մեկ զենք՝ միջուկային, սակայն դրա կիրառումը և նույնիսկ փորձարկումը կարող է պատրվակ դառնալ Իրան միջազգային զորքեր մտցնելու և այս հազարամյա պետության լիակատար փլուզելու համար։

Հազարամյա իրավական կարգը, որը հիմնված է էքսպանսիայի և տեր ունեցող հողերի բռնագրավման վրա, ուղղված է հողերի նկատմամբ ժառանգական իրավունք ունեցող նստակյաց ժողովուրդների, այդ թվում՝ Իրանի դեմ։ Այս իրավունքը հրապարակայնորեն ոտնահարվեց Արցախում, և Իրանը ճանաչեց Ադրբեջանի իրավունքը հայկական Արցախի հանդեպ։ Այժմ աշխարհը կարող է ճանաչել Ադրբեջանի իրավունքը Իրանի հյուսիսային նահանգների, Թուրքիայի իրավունքը՝ իրանական Քրդստանի, Աֆղանստանի իրավունքը՝ իրանական Բելուջիստանի և այլնի նկատմամբ։

Հայ հանրությունը խոսում է բումերանգի օրենքի մասին, բայց ոչ միայն Իրանի դեմ, որը ոտնահարեց հայերի իրավունքը Արցախում, այլև Իսրայելի դեմ, որը օգնեց օտարերկրացիներին նվաճել հայկական Արցախը։ Իրանի մասնատումը չի ենթադրում Իսրայելի պահպանում։

Նաիրա Հայրումյան