«Խաղաղության գործընթացի» ֆիասկո. «բարձրացված ձեռքերով» մինչև վերջ

Ստեփանակերտ

ՀՀ արտաքին գործերի նախարարությունը անսպասելիորեն կտրուկ արտահայտվեց Իսլամական համագործակցության կազմակերպության նախարարական նիստում՝ Փաշինյանի Կոստանդնուպոլիս կատարած այցից բառացիորեն մեկ օր անց ընդունված հռչակագրի և բանաձևերի վերաբերյալ։

Չնայած կատեգորիկ տոնին և հայտարարություններին, որ «մարդու իրավունքների պաշտպանության քողի տակ «Արևմտյան Ադրբեջանի» վերաբերյալ թեզերը Ադրբեջանի հստակ տարածքային պահանջն են Հայաստանի Հանրապետության ինքնիշխան տարածքի նկատմամբ», ԱԳՆ-ն կրկին հաստատեց, որ «Արևմտյան Ադրբեջան են՝ Ղազախը, Թովուզը, Աղստաֆան, Գեդաբեգը, Դաշքեսանը, Քելբաջարը, Լաչինը, Կուբաթլուն, Զանգելանը և Նախիջևանը»։ Նախկին ԼՂԻՄ-ը, ըստ երևույթին, արևմուտքում չէ, ուստի այն չի հիշատակվել։

Սակայն նույնիսկ այն, ինչ թվարկեց Արտաքին գործերի նախարարությունը, լիովին հակասում է նույնիսկ Ադրբեջանի Սահմանադրությանը։ Մասնավորապես, խոսքը Նախիջևանի մասին է, որը, ըստ 1921 թվականի Կարսի պայմանագրի, Հայկական ինքնավար հանրապետություն է, որը ժամանակավորապես փոխանցվել է Ադրբեջանին՝ Թուրքիայի պրոտեկտորատի ներքո։ Ինչպես որ Կարսի, Արդահանի և Արարատ լեռան շրջանի հայկական տարածքները փոխանցվել են Թուրքիային ռուս-թուրքական Կարսի պայմանագրով և ոչ մեկի կողմից չեն ճանաչվել որպես նրա ամբողջականության մաս։ Պատահական չէ, որ հիմա Ալիևը ցանկանում է Նախիջևանի Սահմանադրությունից հեռացնել Կարսի պայմանագրի մասին հղումը, իսկ Թուրքիան մտադիր է ընդունել Սահմանադրություն, որտեղ կնշվի, որ սահմանները որոշվում է Թուրքիայի ժողովրդը, այլ ոչ թե միջազգային պայմանագրերը։

Իսլամական համագործակցության կազմակերպության բանաձևերից, որտեղ Հայաստանը անվանում են «Արևմտյան Ադրբեջան» և խոսում են ադրբեջանցիների «վերադարձի» անհրաժեշտության,  և ՀՀ ԱԳՆ հայտարարությունից հետո, Բաքվի արտաքին գործերի նախարարությունը փաստացի հայտարարեց, որ Հայաստանի ԱԳՆ հայտարարությունը հանգեցնում է խաղաղության գործընթացի ձախողմանը։

Իրականում, Փաշինյանի Կոստանդնուպոլիս կատարած այցից հետո ակնհայտ դարձավ, որ «խաղաղության գործընթացը», ինչպես այն ներկայացվում է Հայաստանի ներկայիս կառավարության կողմից, ձախողվել է։ Բաքուն չի ստորագրում «խաղաղության» համաձայնագիրը և կրկին պահանջում է Զանգեզուրի միջանցքը, ԻՀԿ-ն, ներառյալ Թուրքիան, լիովին Ադրբեջանի կողմն է, իսկ Փաշինյանն ասում է, որ մտադիր է բացել «խաչմերուկը», թեկուզ Բաքուն այն կանվանի «միջանցք»։

Մեկ այլ գործոն է Իրանի և Իսրայելի միջև 12-օրյա պատերազմի «ավարտը», որի մասին այսօր հայտարարեց Դոնալդ Թրամփը։ Եթե պատերազմն իսկապես դադարեցվի, ապա Մեղրիի ճանապարհի ուժային գրավման հավանականությունը որոշ չափով կնվազի, բայց «Զանգեզուրի միջանցքի» վերաբերյալ Իրանի վրա դիվանագիտական ​​ճնշման հավանականությունը կմեծանա։

«Խաղաղության գործընթացի և խաչմերուկի» ֆիասկոյի համատեքստում Հայաստանի կառավարությունը կամ պետք է ավարտին հասցնի «բարձրացված ձեռքերի» և կապիտուլյացիա քաղաքականությունը, կամ փնտրի նոր գաղափարախոսություն։

Կառավարությանը մոտ ճամբարում «ռուս-թուրքական սահմանը հայ-թուրքական սահմանի վերածելու» մասին քննարկումները ցույց են տալիս, որ ընտրվել է առաջին տարբերակը, և Հայաստանը մտադիր է “ճանաչել” անօրինական Կարսի պայմանագրով գծված սահմանները՝ առանց այդ պայմանագիրը չեղյալ հայտարարելու կամ երկարաձգելու։ Երևանը նույնպես հասկանում է, որ սա խաղաղության և ինքնիշխանության երաշխիք չէ, բայց այդպիսին է գաղափարախոսությունը։

Մեկ այլ տարբերակ է, եթե Հայաստանը վերադառնա իր անկախության ակունքներին, պնդի Հայաստանի և Արցախի վերամիավորման 1989 թվականի դեկտեմբերի 1-ի որոշման և Կարսի պայմանագիրը ուժը կորցրած լինելու վրա։

Արցախի ժողովրդի իրավունքների պաշտպանության խորհուրդը այս առումով անսպասելի առաջարկ է արել.

Հայաստանյաց Առաքելական Սուրբ Եկեղեցուն, Մեծի Տանն Կիլիկիո կաթողիկոսությանը, Սփյուռքի բոլոր կազմակերպություններին, արցախյան և հայաստանյան հասարակական կազմակերպություններին ու քաղաքական ուժերին, Արցախի իշխանություններին և համայն հայ ժողովրդին՝ Միավորվել Արցախի գաղափարի շուրջ և Արցախի հարցը դարձնել ՀԱՄԱՀԱՅԿԱԿԱՆ ՕՐԱԿԱՐԳ։

Իր հերթին, Արցախի նախկին պետական ​​նախարար Արտակ Բեգլարյանը հայտարարել է.

ՀՀ իշխանությունները, ոտնահարելով Արցախի ժողովրդի ինքնորոշման և, այնուհետև, հավաքական վերադարձի իրավունքները, ստացան «Արևմտյան Ադրբեջանի» հայեցակարգն ու ադրբեջանական տարածքային նկրտումները:

Կրակից վախեցողը վերջում կրակն է ընկնում, եթե չի էլ ցանկանում սովորել կրակը հանգցնելու կամ գոնե կառավարելու հմտություններ:

«Արար» հիմնադրամի կողմից անցկացված հարցման արդյունքների համաձայն՝ Հայաստանի քաղաքացիների ճնշող մեծամասնությունը Արցախի խնդիրը համարում է բաց և ասում, որ առանց դրա լուծման խաղաղությունն ու երկարաժամկետ կայունությունը անհնար են։