Սա ինչի՞ հետևանք է՝ ոչ կոմպետենտ լինելո՞ւ, թե՞ կոռուպցիայի. ով է շահում արցախցիների ծրագրերից

Արցախցիների իրավունքների պաշտպանության խորհրդի անդամ Գագիկ Ավանեսյանի հարցազրույցը Step1.am-ին:

-Պարոն Ավանեսյան, հուլիսի 12-ին Արցախցիների իրավունքների պաշտպանության խորհուրդը հայտարարել է հանրահավաք։ Քաղաքական իրավունքներից բացի, ժողովուրդը մտահոգված է սոցիալական հարցերով, մասնավորապես՝ ֆինանսական աջակցության դադարեցմամբ կամ կրճատմամբ։ Հազարավոր փախստական ընտանիքներ կարող են անօթևան մնալ։ Իսկապե՞ս խնդրահարույց է կառավարության համար աջակցության ծրագիրը շարունակելը, փող չկա՞։

Բաց աղբյուրներից կարող ենք տեղեկանալ, որ 2024 թվականին Հայաստանի բյուջեից մոտ 58.5 միլիարդ դրամ է ծախսվել արցախցիներին աջակցության համար, բոլոր ծրագրերով։ Նույն թվականին միայն ԵՄ-ն ՀՀ-ին տրամադրել է 15 միլիոն եվրոյի (մոտ 6.6 միլիարդ դրամ) բյուջետային աջակցություն՝ արցախցիներին օգնելու համար։ Պաշտոնական տվյալների համաձայն՝ ՀՀ-ում արցախցի աշխատողների թիվը կազմում է մոտ 27 հազար մարդ։ Եթե հաշվարկվեն նրանց վճարած հարկերը միջինը 160 հազար դրամ աշխատավարձից՝ ամսական մոտ 40 հազար դրամ, ստացվում է, որ արցախցիները տարեկան վճարում են գրեթե 12 միլիարդ դրամ հարկ։

– Իսկ միջազգային հանրության աջակցությո՞ւնը արցախցիներին։

-Եթե 58.5 միլիարդից հանենք ԵՄ-ի տրամադրված փողերը և Արցախի ժողովրդի հարկերը, ստացվում է, որ տարեկան 100 միլիոն դոլար է հատկացվել 110 հազար ամեն ինչ կորցրած արցախցիների համար։ Այսինքն՝ միջինում արցախցի յուրաքանչյուր փախստականի համար մի փոքր ավելի քան 900 դոլար։

– Այսինքն՝ եթե 2025 թվականին արցախցիներին օգնելու ծրագիրը շարունակվի, կառավարության ծախսերը չե՞ն ավելանա։

-2025 թվականին անհրաժեշտ է 58.5 միլիարդից ավելի քիչ գումար բյուջեից, հաշվի առնելով, որ ՀՀ Կառավարությունը վերջին 2 ամսվա ընթացքում նվազեցրել է բնակարանային աջակցության գումարի չափը 20%-ով, այսինքն՝ 1 մլրդ դրամ ամսվա և 12 մլրդ տարվա կտրվածկով։ Եվրամիությունը տրամադրել է արցախցիների օգնության համար ուղիղ բյուջետային աջակցություն 25 մլն եվրո (11 մլրդ դրամ)։ Եթե հաշվի առնենք և ընդհանուր գումարից հանենք նաև արցախցիների մուծած հարկերը, ապա կպարզվի, որ ՀՀ բյուջեից արցախցիների բնակարանային վարձի աջակցության և այլ սոցիալական աջակցության համար ՀՀ ի բյուջեից անհրաժեշտ կլինի ծախսել 23.5 մլրդ դրամ, մոտավորապես 60 մլն դոլար 110 հազար մարդու համար։ Երկու բանկի թալանված փոխերը փակելու համար ՀՀ Կառավարությունը ավելի քան 9 անգամ ավել՝ 220 մլրդ դրամ գումար է պատրաստ ծախսել, մեր համար 23.5 մլրդ դրամ՝ ոչ։

Հիմա փորցենք պարզել, թե ինչ բնակարանային ծրագիր է առաջարկում ՀՀ կառավարությունը արցախցիներին, մերժելով մեր կողմից առաջարկված միջազգային դոնոր կոնֆերանս անցկացնելը, և ինչ ֆինանսավորմամբ։ Թեկուզ ասվում է, իբր դա արվում է բյուջեի հաշվին, դա այդքան էլ այդպե չէ, այսինքն, բյուջեի վրա պարտավորություններ է վերցվում, այդ պարտքը պիտի սպասարկի հաջորդ կառավարությունը (մեզ հասած տեղեկությունների համաձայն, նույն մեխանիզմով իրականացվել է սահմանամերձ բնակավայրերում 16 մլն-ոց ծրագիրը)։

– Ի՞նչ կասեք կառավարություն-բանկեր տանդեմի մասին։

-Արտաքին աղբյուրներից ՀՀ Կենտրոնական բանկը, մեր տվյալներով, տարեկան 5 տոկոսով գումար է վերցնում, տրամադրում թվով երեք «գործընկեր» բանկերին, որոնց միջոցով և իրականացվում է բնակարանային ծրագիրը։ Բայց!!! «Գործընկեր» բանկերին կառավարությունը, մինչև մայր գումարը փակելը, բյուջեից մուծելու է տարեկան 13 տոկոս։ Այսինքն՝ 8 տոկոսով ավելին, քան վերցրել են!!!! Տարեկան!!!

Պարզաբանեմ։ 5 հոգանոց ընտանիքը ստանում է 20 մլն դրամի սերտիֆիկատ։ Դա դառնում է բյուջեի պարտք 10 տարով։ Տարեկան բյուջեից վճարվում է 2 մլն 600 հազար դրամ (բնակվարձի ծրագրով այդ ընտանիքը տարեկան կստանա 2 մլն 400 հազար դրամ), որից 1 մլն դրամ՝ փողատերերին, իսկ 1մլն 600 հազար դրամ՝ «գործընկեր» բանկերին, որոնց թվում է նաև արցախցիներին չկռված համարող Խաչատուր Սուքիասյանի ընտանիքին պատկանող բանկը։ Եւ դա ընդհամենը նրանց միջոցով գումարը շահառուներին փոխաանցելու համար։ 10 տարվա մեջ 20 մլն դրամ սերտիֆիկատ ստացած մեկ ընտանիքի հաշվին «գործընկեր» բանկը ստանալու է 16 մլն դրամի մաքուր շահույթ։

– Ի՞նչպես կարելի է այս ամենը կոչել։

-Հարց է՝ սա ինչի՞ հետևանք է՝ ոչ կոմպետենտ լինելո՞ւ, թե՞ կոռուպցիայի, հանցավոր գործարքի՝ ծրագիրը մշակողների և բանկերի սեփաականատերերի միջև, արցախցիների անվան տակ բյուջեից միլիարդներ հափշտակելու պլան։

Ալվարդ Գրիգորյան