Օկուպացված Արցախում արդեն մեկ շաբաթ է, ինչ մոլեգնում են հրդեհներ, և օկուպացիոն ռեժիմը անհրաժեշտ ջանքեր չի գործադրում դրանք մարելու համար: Մասնագետների կարծիքով՝ հրշեջների նշանակված թիվը հեռու է աղետի մասշտաբներին համապատասխանելուց, ինչը վկայում է միտումնավոր գործողությունների մասին:
Այսօր Արցախի մշակույթի նախարարությունը մտահոգիչ հայտարարություն է տարածել, որ անտառներից բացի, վտանգի տակ է հայտնվել ավելի քան 100 մշակութային հուշարձան: Տեղեկատվության պակասը թույլ չի տալիս դատել հրդեհների ուղղության և վնասի մասին, սակայն դատելով արդեն իսկ կատարված բարբարոսական գործողություններից և «նվաճում բուլդոզերով» համաշխարհային միտումից՝ Բաքվի ռեժիմը, հնարավոր է, օգտագործում է կրակը՝ հանցագործությունները թաքցնելու համար:
«Բուլդոզերով նվաճման» միտումը հստակ երևում է Ուկրաինայում և Գազայում, որտեղ բնակչությունը դիմադրում է հարկադիր տեղահանմանը: Վերջին ամիսներին Ռուսաստանը սաստկացրել է ուկրաինական քաղաքների բնակելի թաղամասերի հրետակոծությունը: Վերլուծաբանների կարծիքով՝ քաղաքների երկարատև «գրավումը» պայմանավորված է հենց նրանով, որ Ռուսաստանը սկզբում պարզապես ոչնչացնում է դրանք՝ տուն առ տուն, հաղորդակցություններ առ հաղորդակցություն: «Նվաճվող» քաղաքները ավերակների են վերածվում, չկա ոչ մի տեղ և ոչ ոք, ով կվերադառնա:
Նույն «բուլդոզերային» քաղաքականությունը Գազայում իրականացնում է Իսրայելը՝ ԱՄՆ-ի օգնությամբ։ Բնակչությանը քշում են այստեղ-այնտեղ՝ ոչնչացնելով ամեն ինչ, ինչը կարելի է հարմարեցնել բնակարանի համար։ Իսկ մարդասիրական օգնության տրամադրումը վերածվել է նվաստացման և անմարդկայնացման ծեսի. օգնությունը մատակարարվում է պարաշյուտով, հետո նվաճողները նայում են, թե ինչպես են քաղցած մարդիկ միմյանցից սնունդ խլում։
Նույն անմարդկայնացումը պարտադրվել է Արցախի ժողովրդին 9 ամիս շարունակ։ Հետո զարմանում էին, թե ինչպես քաղցած ժողովուրդը կտրականապես մերժում է Աղդամից «մարդասիրական օգնությունը» և չի հանձնվում։ Հետո հասկացան, որ սա անարդյունք ճանապարհ է և պարզապես դատապարտեցին ժողովրդին տեղահանության։
Վերջին գրեթե 2 տարիների ընթացքում հայտնի են դարձել Արցախի մշակութային ժառանգության նկատմամբ վանդալիզմի հարյուրավոր դեպքեր՝ ոչնչացվել են ամբողջ գյուղեր, Ստեփանակերտի թաղամասեր, հուշարձաններ, մի քանի եկեղեցիներ։ Բայց կա մի բան, որը Ալիևի ռեժիմին հետ է պահում «բուլդոզերային քաղաքականությունից»։ Չնայած այն հանգամանքին, որ Փաշինյանը «ճանաչել է» Արցախը որպես Ադրբեջանի մաս, այնտեղ գտնվող հոգևոր հուշարձանները պատկանում են Հայ Առաքելական Եկեղեցուն։ Փաշինյանը կարող է Վանք գյուղը «տալ», բայց Գանձասարը ոչ մեկին չի կարող տալ։
Հենց սա է պատճառներից մեկը Փաշինյանի հակամարտության կաթողիկոսի հետ, ով, ըստ կանոնադրության, եկեղեցական ողջ ունեցվածքի սեփականատերն է։ Գարեգին Բ-ի Շվեյցարիայում ունեցած ելույթը և միջազգային կազմակերպությունների աջակցությունը ցույց տվեցին, որ Արցախին և նրա հազարամյա ժառանգությանը «տիրանալու» համար բավարար չէ պարզապես այն գրավել և բնակչությանը վտարել։
Քանի դեռ կան Ամարասը, Գանձասարը, Դադիվանքը, Ղազանչեցոցը, բոլոր արցախյան գյուղերում հին եկեղեցիները, Ալիևը կհամարվի օկուպանտ և քրիստոնեական եկեղեցիների զավթիչ։
Ալիևը հույս ունի, որ Արցախը կուլ տվող կրակը «դուրս կգրի» նրա վանդալիզմը և Արցախը կվերածի «սև այգու», որին քոչվորները բազմիցս ցանկացել են վերածել հայկական Արցախը։ Այդ ժամանակ այնտեղ ապրում էին տերերը, ովքեր, որքան հնարավոր էր, պահպանել էին իրենց սրբավայրերը։ Հիմա ոչ ոք չկա, որ պաշտպանի դրանք։
Ժամանակն է, որ Հայ եկեղեցին և Արցախի ղեկավարությունը տագնապ հնչեցնեն՝ զգուշացնելով աշխարհին առաջիկա աղետի մասին։ Արցախը կրկին կբարձրանա մոխրից՝ մաքրելու այն աղե սյուները, որոնց կվերածեն վանդալները։
Նաիրա Հայրումյան