«Միջանցքը» դարձավ «դարպաս». ի՞նչ է անելու ՀՀ նախագահը Սյունիքում 3 օր
- 22:34 29.07.2025
«Եթե մենք կարողանում ենք բացել Սյունիքի դարպասները, ես նկատի ունեմ 43 կմ–ի հնարավորությունները, ուրեմն իսկապես վստահ եղեք, որ ապագան զարգացման առումով շատ մեծ հնարավորություններ է տալու մեզ։ Խաղաղության խաչմերուկը շատ լավ է ընկալվում միջազգային հանրության կողմից։ Շատ մեծ հայտնագործություն չենք արել, բայց այն իրականությունը, որ կա, սեղանին ենք դնում, նաև պատկերավոր ներկայացնում ենք այդ հնարավորությունները, հասկանում ենք, թե ինչքան կարևոր է այս 43 կմ–ն և Սյունիքը։ Մեր նպատակն է, որ ամենամոտ ժամանակներում խաղաղության համաձայնագիրը ստորագրենք»,– նշել է ՀՀ նախագահ Վահագն Խաչատրյանը, որը եռօրյա այցով գտնվում է Սյունիքում:
Նախագահը հանկարծ հիշեց Սյունիքի մասին, երբ Հայաստանը մերժեց Մեղրիի ճանապարհը վարձակալելու ամերիկյան առաջարկը, իսկ Իրանը կրկին հայտարարեց, որ ճանապարհների բացումը պետք է տեղի ունենա առանց աշխարհաքաղաքական սահմանների փոփոխության: Ռուսաստանը ծույլորեն հիշեց իր մասնակցությամբ եռակողմ համաձայնագրերը, բայց ուղղակիորեն չհիշեց 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի հայտարարությունը: Բաքուն էլ ակտիվորեն աջակցեց ամերիկյան առաջարկին, կարծես այն թուրքական կամ իսրայելական լիներ:
«ԱՄՆ ընկերությունների հետ համագործակցությունը հայկական կողմի գործն է։ Իսկ մենք մեր գործն ենք անում՝ ընդլայնում ենք տրանսպորտային կապերը, կապեր ենք հաստատում մեր հարևանների՝ Վրաստանի, Իրանի և Ռուսաստանի հետ», – ասել է Ալիևի օգնական Հիքմեթ Հաջիևը՝ պատասխանելով Մեղրիի ճանապարհի վերահսկողությունը ամերիկյան ընկերություններին փոխանցելու վերաբերյալ հարցին։
Մեր մեջ ասած՝ ամերիկյան կողմի առաջարկը բացարձակապես հարիր չէ համաշխարհային տերությանը։ Մեղրիի ճանապարհի վերաբերյալ հակամարտության էությունը կայանում է նրանում, որ Հայաստանը (ինչպես և Իրանը) պնդում է ինքնիշխանության վրա, իսկ Բաքուն պահանջում է, որ Հայաստանի տարածքով երթևեկելիս իր ճանապարհին հայեր չլինեն։ ԱՄՆ-ն՝ համաշխարհային կարգի մեծ պահապանը, կուրորեն բավարարում է Ալիևի քմահաճույքները՝ առաջարկելով «փոխզիջումային տարբերակ»։ Մեծ տերություն, որը հետևում է փոքր նավթային տակառի տիրոջ քմահաճույքին՝ ահա թե ինչ է դարձել ԱՄՆ-ն։
Կարելի է աշխարհաքաղաքական վերլուծություններ անել այն մասին, որ Իսրայելը և նրա տեր ԱՄՆ-ն ցանկանում են փակել Իրանի համար Եվրոպա տանող ճանապարհը։ Սակայն դրա համար պարտադիր չէ Հայաստանը զրկել 5 կմ լայնությամբ հարավային սահմանային գոտուց։
Իրանը ևս հիանալի հասկանում է, որ Մեղրիի ճանապարհը ոչ մեկին պետք չէ, առավել ևս՝ Հայաստանին (չնայած այդ դեպքում ինչի՞ մասին է Վահագն Խաչատրյանի Սյունիք կատարած այցը):
«Զանգեզուրի միջանցքի նախագծի օգնությամբ ԱՄՆ-ն և Իսրայելը փորձում են վնասել Իրանի ազգային անվտանգությունը», – ասել է Իրանի հոգևոր առաջնորդ այաթոլլահ Խամենեիի միջազգային հարցերով գլխավոր խորհրդական Ալի Աքբար Վելայաթին: «Իրական նպատակը «դիմադրության առանցքը» թուլացնելն է, Իրանի կապերը Կովկասի հետ խզելը և հարավից Իրանի և Ռուսաստանի ցամաքային շրջափակումը»:
Պաշտոնական Թեհրանը այսպես կոչված «Զանգեզուրի միջանցքը» համարում է պանթուրքական նախագիծ:
Վելայաթին ընդգծում է, որ Թեհրանը սկզբից ի վեր հստակ և վճռականորեն դեմ է եղել այս քայլերին և նույնիսկ «զորքեր է տեղակայել սահմանին և կանխարգելիչ զորավարժություններ է անցկացնում՝ ցույց տալու համար, որ ազգային անվտանգությունը կարմիր գիծ է Իրանի համար»:
Ի պատասխան՝ Բաքուն հայտարարեց, որ Իրանի պանթուրքիզմի վախերը պայմանավորված են նրանով, որ Իրանի այն շրջաններում, որտեղ ապրում են ավելի քան 30 միլիոն ադրբեջանցի թուրքեր, ձևավորվում է թուրքական պետության աշխարհիկ մոդել։
Իր հերթին, Իրանի արտաքին գործերի նախարարության պաշտոնական ներկայացուցիչ Իսմայիլ Բաղային հայտարարել է. «Մենք կողմ ենք Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև խաղաղության պայմանագրի հնարավորինս շուտ ստորագրմանը։ Մենք աջակցում ենք տրանսպորտային կապերի զարգացմանը, եթե դրանք նպաստում են տնտեսական աճին և չեն խախտում պետությունների ինքնիշխանությունն ու տարածքային ամբողջականությունը, և չեն փոխում տարածաշրջանի աշխարհաքաղաքական լանդշաֆտը»։
Պատահական չէր, որ Վահագն Խաչատրյանը հավանական միջանցքն անվանեց «դարպաս». սա նոր հասկացություն է, որը բացարձակապես որևէ վերահսկողություն չի ենթադրում (միջանցքի համար առնվազն առաջարկվում է վարձակալություն և կոնցեսիա)։ Իսկ դարպասը բացում ես՝ և վերջ։ Ոչ մի խոսք այլ ճանապարհների բացման մասին, ոչինչ հայ-իրանական սահմանի ճակատագրի մասին, ոչ մի խոսք նոյեմբերի 9-ի հայտարարության, այն մասին, թե ինչպես է Հայաստանը գոյատևելու առանց Սյունիքի՝ ուղղակի լայնորեն բացում ես դարպասները։