Թուրքիան քննարկում է Բաքվի և Երևանի միջև «աճող լարվածությունը». ինչ չի հաջողվել Էրդողանին

Այսօր Էրդողանի ղեկավարությամբ Թուրքիայի Ազգային անվտանգության խորհրդի նիստ տեղի կունենա, որի ընթացքում կքննարկվեն ինչպես ներքին, այնպես էլ արտաքին զարգացումները։

Հանդիպման ընթացքում քննարկվելիք այլ հարցերի թվում են անտառային հրդեհները, Ռուսաստանի և Ուկրաինայի միջև պատերազմը և «Հարավային Կովկասում Ադրբեջանի և Հայաստանի միջև ժամանակ առ ժամանակ աճող լարվածությունը»։

Ժամանակ առ ժամանակ ի հայտ եկող «լարվածությունը» նորություն է Թուրքիայի դիրքորոշման մեջ։ Վերջին ամիսներին ավելի շատ խոսում էին «խաղաղության համաձայնագրի» մոտալուտ ստորագրման, Մեղրիի ճանապարհի բացման և այլ «դրական» պահերի մասին։ Իսկ այժմ Թուրքիայի Անվտանգության խորհուրդը քննարկելու է էսկալացիան, որը, կարծես, դրսից տեսանելի չէ։

Կամ Անգոլան գիտի պատրաստվող էսկալացիայի մասին, կամ ինք է այն նախապատրաստում, բայց ակնհայտ է, որ գործընթացներում ինչ-որ բան այնպես չի գնացել, և էսկալացիայի «անհրաժեշտություն» կա՝ որպես շախմատային խնդիր լուծելու՝ խաղատախտակը շրջելու միջոց։

2020 թվականից ի վեր Թուրքիայի քաղաքականությունը Հայաստանի նկատմամբ ուղղված է եղել վախեցնելով  «կամավոր» զիջումներ պարտադրելուն։ Եթե դա անհնար էր, կիրառվել է էսկալացիա՝ լոկալ կամ լայնածավալ։ Հիմա, կարծես, պարզ է դարձել, որ ահաբեկելով չի հաջողվում հասնել այն բանին, ինչի այդքան կարիք ունի Թուրքիան։ Եվ դա «միջանցք» կամ «դարպաս» չէ, ինչպես այսօր ասաց Վահագն Խաչատրյանը, այլ Հայաստանի Սահմանադրության փոփոխությունը։

Նիկոլ Փաշինյանի կողմից Հայաստանի «ճանաչումը» 29.8 հազար քառակուսի կիլոմետր սահմաններում ոչ միայն հրաժարում է Արցախից՝ հօգուտ Բաքվի։ Այն նաև հրաժարում է Նախիջևանից, Կարսից, Արդահանից և Արարատ լեռից, որոնք 1921 թվականի Կարսի պայմանագրով գտնվում են Հայաստանից դուրս։

Թուրքիայի նոր Սահմանադրություն ընդունելու համար Էրդողանը շտապ պետք է «ազատվի» ռուս-թուրքական Կարսի պայմանագրից՝ առանց 1921 թվականին ստացած տարածքները Հայաստանին վերադարձնելու։ Պատահական չէ, որ Բաքուն փոխում է Նախիջևանի Սահմանադրությունը և հանում է հենց Կարսի պայմանագրի հղումը։ Եվ պատահական չէ, որ Էրդողանը ձգտում է, որ Հայաստանը ճանաչի ՀՀ տարածքը 29,8 հազար քառակուսի կիլոմետրի սահմաններում և Սահմանադրությունից հանի Անկախության հռչակագրի հղումը, որը պարունակում է նաև ցեղասպանության հետևանքների մասին կետ։

Սակայն Փաշինյանի համաձայնությունը, որի վարկանիշը հասել է նվազագույնի, բավարար չէ Հայաստանի Սահմանադրությունը փոխելու համար։ Հայ հասարակությունը պատրաստ չէ փոխել Սահմանադրությունը, և արտաքին խաղացողները ևս չեն պատրաստվում բաց թողնել Թուրքիայի դեմ մտրակը՝ Հայաստանի Սահմանադրությունը։

Կարսի պայմանագիրը դառնում է ավելի ու ավելի արդիական թեմա։ Ինչպես հայտնի դարձավ, Ռուսաստանի քաղաքացի Անտոնովը (Միրզախանյան) հայց է ներկայացրել ՌԴ դատարան՝ նշելով, որ Կարսի պայմանագրի համաձայն՝ իր ընտանիքի ունեցվածքը անօրեն կերպով փոխանցվել է Թուրքիային, և այժմ ինքը դրան չի կարողանումտիրապետի։ Նա անցել է բոլոր ատյաններով, և Սահմանադրական դատարանը նրան տեղեկացրել է, որ Կարսի պայմանագրի հարցը Ռուսաստանի իրավասության մեջ չէ, չնայած Կարսի պայմանագիրը ստորագրել է հենց Մոսկվան։ Ռուսական դատարանը խորհուրդ է տվել դիմել միջազգային դատարան։

Սակայն, ինչպես նշում են փորձագետները, ոչ մի միջազգային մարմին, այդ թվում՝ ՄԱԿ-ի դեպոզիտարին, չունի Կարսի պայմանագիր կոչվող փաստաթուղթ։ Այն ֆանտոմ է, պարզապես թուղթ, մինչդեռ, հենց այս փաստաթուղթն է ներկայումս սահմանում Հայաստանի սահմանները, այդ թվում՝ Նախիջևանի կարգավիճակը։

Թուրքիան չի կարող դիվանագիտորեն լուծել այս հարցերը, ուստի սկսել է խոսել «սրացման» մասին։