Միայն հայ-իրանական սահմանի և Հայաստանի հարավի վերացումն է կոնկրետ

Վերլուծաբանները նշում են, որ այսօր Սպիտակ տանը Փաշինյանի, Ալիևի և Թրամփի անելիքների մասին պաշտոնական հաղորդագրություններ բառացիորեն չկան: «Խաղաղություն ստորագրեք» և «տարածաշրջանային զարգացում» ընդհանուր արտահայտությունները տարբեր կերպ են մեկնաբանվում, բայց մեծ մասը համաձայն է, որ միայն հայ-իրանական սահմանի և Հայաստանի հարավի փաստացի վերացման որոշումն է կոնկրետ։

Մասնագետները, սակայն, նշում են, որ նույնիսկ համաձայնագրի «ընդհանուր» տեքստը կհանգեցնի նրան, որ Արցախյան հարցը կդադարի «վիճահարույց» լինելուց, դրա փոխարեն կվիճահարույց կդառնա Սյունիքի հարցը: Եվ սա արդեն Հայաստանի բաժանման երկրորդ փուլն է վերջին 5 տարիների ընթացքում։

Որոշ վերլուծաբաններ զգուշացնում են, որ «Ռուսաստանն ու Իրանը» չեն հանդուրժի ԱՄՆ միջամտությունը, չնայած Մոսկվան և Թեհրանը լուռ հավանություն են տալիս Հայաստանի վերացման գործընթացին: Եթե 2020 թվականին «կեղտոտ աշխատանքը» կատարում էր Ռուսաստանը, ապա հիմա Թրամփը որոշել է ռետինե ձեռնոցներ հագնել և անձամբ մտնել կոյուղու մեջ: Նպատակը նույնն է. Ռուսաստանը Հայկական լեռնաշխարհը հանձնում է Թուրքիային՝ Ուկրաինայի արևելքի և հարավի դիմաց։ Թուրքիան նաև ստանում է Մերձավոր Արևելքի մի մասը, որը երկար տարիներ համարվում էր «իրանական աղեղ»՝ «ներկայիս Իրանի տարածքային ամբողջականությունը պահպանելու» դիմաց։ Իսկ  Թրամփը դառնում է «աշխարհի կայսրը», միակը, ով կարող է տրամադրել «հողի իրավունք»։

Եվ պատահական չէ, որ գրեթե միաժամանակ տեղի են ունենում երեք գործընթացներ՝ հայ-ադրբեջանական, ռուս-ուկրաինական և իրանա-իսրայելական։

Այս գործընթացների համար «խաղաղության պայմանագրեր» պետք չեն. բավարար է «գործարք», «կայսրի» կողմից ստորագրված անօրինական թղթի կտոր, ինչպես Կարսի պայմանագիրը և նոյեմբերի 9-ի հայտարարությունը։ Այս երկու փաստաթուղթը աշխարհում օրինական չեն ճանաչվում, բայց ապահովում են հայերի վտարումը իրենց տարածքի վերջին մասից։ Մնացել է միայն մեկ անօրինական գործարք՝ Սյունիքի հանձնումը «ամերիկացիներին»։

Հայաստանի վերացումը, հավանաբար, միակ հարցն է, որի շուրջ աշխարհում կա համընդհանուր կոնսենսուս։ Երկիրը, որը չի կարող իրացնել իր իրավունքները, հրաժարվում է իր հողերից հանուն «կուշտ ստամոքսի», իրավունք չունի պետություն ունենալու։