«Թրամփի ուղի». «Խաղաղ ճանապարհը» իրատեսական չի թվում

Հայաստանի և Թուրքիայի արտաքին գործերի նախարարությունները հայտնում են, որ սեպտեմբերի 12-ին Երևանում տեղի է ունեցել հարաբերությունների կարգավորման հատուկ ներկայացուցիչներ՝ ՀՀ Ազգային ժողովի փոխխոսնակ Ռուբեն Ռուբինյանի և Թուրքիայի ներկայացուցիչ Սարդար Քըլըչի միջև բանակցությունների վեցերորդ փուլը։

Ոչ մի կոնկրետ պայմանավորվածություն կամ ժամկետ չի նշվել։

Ինչպես հայտնել են արտաքին գործերի նախարարությունները, որոշվել է արագացնել սահմանային անցակետերի բացման գործընթացը, սկսել Կարս-Գյումրու երկաթուղային գծի և էլեկտրական միջկապի վերականգնման և շահագործման հանձնման տեխնիկական աշխատանքները։ Կողմերը համաձայնել են մշակել ակադեմիական և մշակութային նախագծեր։ Մասնավորապես, դա վերաբերում է ուսանողներին կրթաթոշակների տրամադրմանը և Մետաքսի ճանապարհի կամրջի (Անի) համատեղ վերականգնմանը։

Բացի այդ, Թուրքիայի և Հայաստանի ներկայացուցիչները համաձայնության են եկել 2026 թվականի ամռանից նոր չվերթների բացման նախապատրաստական ​​աշխատանքների վերաբերյալ՝ օդային երթևեկությունը ընդլայնելու համար։ Կողմերը հաստատել են իրենց հանձնառությունը՝ շարունակել կարգավորման գործընթացը առանց նախապայմանների։

Թուրքիայի ներկայացուցիչ Քըլըչը ոտքով հատել է Հայաստանի սահմանը՝ Մարգարայի անցակետի կամրջով։ Նա Հայաստանում մնացել է ընդամենը մի քանի ժամ, որից հետո նույն ճանապարհով վերադարձել։

Միաժամանակ, ԱՄՆ պատվիրակությունն է գտնվում Հայաստանում, որը քննարկում էր «Թրամփի ճանապարհը»։ Քըլըչի ժամանման պահին ամերիկյան պատվիրակությունը այցելում էր Ծիծեռնակաբերդ։ Պատվիրակությունը ևս քննարկել է ճանապարհին վերաբերող հարցեր, սակայն որևէ կոնկրետ պայմանավորվածություն նույնպես չի հայտարարվել։ Միայն այն, որ ԱՄՆ-ն Հայաստանին 145 մլն․ գումար կտրամադրի։

Միևնույն ժամանակ, ՀՀ կառավարության շենքի առջև բողոքի ակցիա է անցկացվել, որը նախաձեռնել են ՀՅԴ Հայաստանի երիտասարդական միության անդամները։ Մասնակիցների խոսքով՝ Թուրքիայի քաղաքականությունը 100 տարի շարունակ չի փոխվել, նրանք պատրաստ չեն Հայաստանի հետ երկխոսության առանց նախապայմանների։

Ցուցարարները պաստառներ էին պահում, որոնք հիշեցնում են 1915 թվականի Հայոց ցեղասպանության և Ադրբեջանում պահվող հայ ռազմագերիների մասին։

Հայաստանի ընդդիմությունը պնդում է, որ «խաղաղություն» և «Թրամփի ճանապարհ» չի լինի առնվազն մինչև հաջորդ տարվա հունիսին կայանալիք ընտրությունները, և Վաշինգտոնում համաձայնագրերը ստորագրվել են միայն Նիկոլ Փաշինյանի հաղթանակն ապագա ընտրություններում ապահովելու համար։

Այն փաստը, որ Վաշինգտոնում ստորագրված համաձայնագրերը «խաղաղ» կերպով իրականացնելու համար նախադրյալներ չկան, վկայում է նաև Մոսկվայի և Թեհրանի դիրքորոշումը։

«Անհրաժեշտ է հաշվի առնել մի շարք լրացուցիչ գործոններ. Հայաստանը ԵԱՏՄ միասնական մաքսային տարածքի մաս է կազմում, «Ռուսական երկաթուղիներ» ընկերության դուստր ձեռնարկություն «Հարավկովկասյան երկաթուղիներ» ընկերությունն է կառավարում Հայաստանի երկաթուղային ցանցերը, ռուս սահմանապահները պահպանում են սահմանը այն տարածքում, որտեղ ենթադրաբար կանցնի նշված երթուղին», – նշել է Մարիա Զախարովան։

Իր հերթին, ինչպես գրում է The Jamestown Foundation-ը, Իրանի արտաքին գործերի նախարարությունը մտահոգված է Հայաստանի հետ սահմանին արտաքին միջամտության բացասական հետևանքներով:

«Իրանը կենտրոնանում է Թրամփի երթուղու վերաբերյալ երեք հարցի վրա: Նախ, Իրանը ակնկալում է, որ Նախիջևան տանող ցանկացած ուղի պետք է գտնվի Իրան-Հայաստան սահմանից որքան հնարավոր է հեռու: Երկրորդ, Իրանը ցանկանում է երաշխիքներ, որ Իրանի և Հայաստանի միջև առևտրի համար որևէ խոչընդոտ կամ սահմանափակում չի լինի դեպի Հայաստան տանող իր ճանապարհի և «Թրամփի ճանապարհի» հատման կետում: Ինժեներական տեսանկյունից, անցուղի կամ ստորգետնյա անցուղի կառուցելը կարող է մեղմել այս մտահոգությունը: Երրորդ, Իրանը ընդգծել է, որ երթուղին պետք է լինի Հայաստանի իրավասության ներքո: Թեհրանը ցանկանում է երաշխիքներ, որ ԱՄՆ TRIPP-ի մոնիթորինգը և ստուգումը չեն տարածվի Իրան-Հայաստան տարանցիկ երթուղու վրա: Իրանը, հավանաբար, չի համարում Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև հարաբերությունների ջերմացումը օգտակար, հատկապես հաշվի առնելով Ադրբեջանի սերտ կապերը Իսրայելի հետ», – գրում է The Jamestown Foundation-ը:

Այս իրավիճակը ենթադրում է, որ նույնիսկ Հայաստանի կառավարության ներկայիս դիրքորոշման և հայ հասարակության պասիվության պայմաններում «Թրամփի ճանապարհը» հնարավոր է ավելի շուտ ուժային, քան խաղաղ միջոցներով: