Բորիս Ավագյանի անիրական կյանքն ու մահը. գործակալ, խաբեբա, թե՞ պարզապես երևակայող

Երեկ լուրեր տարածվեցին Բորիս Ավագյանի ողբերգական մահվան մասին Սանկտ Պետերբուրգի հայկական հյուպատոսության զուգարանում, որտեղ՝ ինքնասպանությունից կամ սպանությունից ընդամենը մի քանի ժամ առաջ նա դիմել էր հայ հանրությանը՝ խնդրելով նրան արտահանձնել Հայաստան։

Բորիս Ավագյանի մահը նույնքան անիրական է, որքան նրա կյանքը՝ լի խաբեությամբ, ֆանտազիայով և արկածներով։

2020 թվականին Հայաստան ժամանած Բորիս Ավագյանը, որը ներկայանում էր որպես գնդապետ, անմիջապես հայտնվեց լրատվամիջոցների ուշադրության կենտրոնում։ Բարձրաձայն կանխատեսումները, հայտարարությունները, մեղադրանքներն ու դատապարտումները, ավելի մանրակրկիտ ուսումնասիրությունից հետո, պարզվեցին, որ պարզապես փուչ աղմուկ էին, բայց նախքան փուչիկի պայթելը, նա կարողանում էր վստահություն ձեռք բերել, հայտնվել իրադարձությունների կիզակետում և անվտանգ խուսափել պատասխանատվությունից։

Ոմանք նրան համարում էին գաղտնի ծառայությունների գործակալ, թեկուզ ասում էին, որ գործակալներն այդքան բացահայտ չեն լինում, ոմանք՝ փող աշխատող խաբեբա, բայց հայ փաստաբան Տիգրան Աթանեսյանը նրան անվանեց ժամանակակից Օստապ Բենդեր։

Բորիս Ավագյանի արկածների ու ավանտյուրաների սյուժեներով կարելի է ֆիլմեր նկարահանել և զարմանալ, թե ինչպես է այս մարդը ոչնչից կարողացել շահել կարևոր մարդկանց վստահությունը և նույնիսկ զբաղեցնել պատասխանատու պաշտոններ։

Դեռ 2021 թվականի դեկտեմբերին Բորիս Ավագյանը ձերբակալվել է Մոսկվայում։ Հայկական թերթերից մեկը կապվել է նրա հետ կնոջ՝ Էլենի միջոցով։ Ի պատասխան՝ նա սկանդալային հայտարարություն է արել Մաքսային ծառայության ղեկավար Շուշանիկ Ներսիսյանի մասին։ Ավագյանը պնդել է, որ իբր Մոսկվայում ձերբակալվել է Հայաստանի գլխավոր դատախազության բողոքի հիման վրա։ Ավագյանը «խոստովանել» է, որ 2018 թվականի հունիսին օգնել է Շուշանիկ Ներսիսյանին և Նիկոլ Փաշինյանի գլխավորած «բանդայի» մնացած անդամներին խուսափել մաքսային տուրքերից՝ իբր «խնայված» գումարը հայկական հետախուզությանը ուղղորդելու համար։ Նա ասել է, որ հավատացել է Փաշինյանի բանդային, բայց ավելի ուշ հասկացել է, որ նրանք յուրացրել են գումարը, և հայտնել է այդ մասին Ազգային անվտանգության ծառայության ղեկավար Արթուր Վանեցյանին։ Արդյունքում, Ավագյանին արգելվել է մուտք գործել Հայաստան, և որևէ մեղադրանք չի առաջադրվել։

Fip.am-ը պարզեցլ էր, որ Ավագյանը 2016 թվականի հուլիսին նույնպես ձերբակալվել էր Ռուսաստանում՝ հարկերից խուսափելու մեղադրանքով։ Սակայն սեպտեմբերին նա փախել էր տնային կալանքից՝ Ավստրիայի և Ֆրանսիայի միջոցով հայտնվելով Հայաստանում և հրաժարվել Ռուսաստանի քաղաքացիությունից։

2020 թվականի Արցախյան պատերազմի ժամանակ նա կարճ ժամանակով աշխատել է որպես Արցախի Ազգային ժողովի նախագահի հատուկ հարցերով խորհրդական։ Պատերազմից հետո Ավագյանը նշանակվել է Արցախի նախագահի ներկայացուցիչ, ևս հատուկ հարցերով, այնուհետ՝  փրկարար ծառայության պետի տեղակալ։ Դրանից առաջ նա կարճ ժամանակով եղել է Արթիկի փոխքաղաքապետ։

Արցախում բարձր պաշտոններ զբաղեցնելու ընթացքում Բորիս Ավագյանը սկանդալային հայտարարություններ է արել։ Սկզբում նա լրտեսության մեջ է մեղադրել HALO Trust բրիտանական կազմակերպությանը, որը զբաղվում էր ականազերծմամբ Արցախում։ Հետագայում նրան ազատել են Արցախի նախագահի աշխատակազմում իր պաշտոնից, որը նա զբաղեցնում էր հասարակական հիմունքներով։ Այնուհետև, Հայաստանի Ազգային ժողովում, Ավագյանը քննադատել է «Իմ քայլը» կուսակցության պատգամավորին գերիների հարցով և ազատվել Արցախի փրկարար ծառայության պետի տեղակալի պաշտոնից։ Հետո նա պնդել է, որ երեք գերի վերադարձվել են իր ջանքերի և գեներալ Մուրադովի հետ ընկերական կապերի շնորհիվ, սակայն պարզվել է, որ գերիները վերադարձվել են ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահների ջանքերով։

Ինչպես հայ լրագրողներն այն ժամանակ պարզեցին, մինչև Հայաստան ժամանելը, Ավագյանն ամուսնացել է Լենինգրադի մարզի նախկին փոխդատախազ Արմեն Առաքելյանի դստեր հետ։ Անմիջապես դրանից հետո նա պետական ​​պաշտոններ է զբաղեցրել Ռուսաստանի Դաշնային գույքի կառավարման գործակալությունում և Պետական ​​գրանցման, կադաստրի և քարտեզագրության դաշնային ծառայությունում, որտեղից հետագայում ազատվել է աշխատանքից, նույնպես սկանդալով։

Այնուհետև Ավագյանը սկսել է լուրեր տարածել, որ շուտով դառնալու է Հայաստանի ներկայացուցիչը ԵԱՏՄ խորհրդում և արդեն հարցազրույցներ էր տալիս որպես ԵԱՏՄ պաշտոնյա։ Նա միաժամանակ բողոքներ էր գրում Դաշնային մաքսային ծառայության և Դաշնային անվտանգության ծառայության (ԱԱԾ) պաշտոնյաների հասցեին՝ մեղադրելով նրանց կոռուպցիայի մեջ։

Հայաստան ժամանելուց հետո նա դարձել է Արթիկի փոխքաղաքապետ, որտեղ նա պլանավորում էր բացել ազատ տնտեսական գոտի, սակայն կառավարությունը մերժել է Նյու-Վասյուկիի նախագիծը։ Նրա կինը հայտնել է, որ Ավագյանը պլանավորում էր ներգրավել 50 միլիոն դոլար իրանական կապիտալ։

2020 թվականի պատերազմի սկսվելուն պես Ավագյանը հայտնվել է Արցախում՝ գնդապետի կոչումով, և պարզ չէ, թե արդյոք որևէ մեկը ստուգել է նրա կոչումը։

Ռուսական լրատվամիջոցները հաղորդել են, որ նա մասնակցում էր Արցախում ռուսական ուղղափառ եկեղեցու կառուցմանը։

Խծաբերդում 60 հայ զինվորների գերի վերցնելուց հետո նա ներկայացել է որպես գերիների վերադարձի պատասխանատու անձ, չնայած նրա դերը անհասկանալի էր։ Այդ ժամանակ հաղորդվում էր, որ նա ընկեր է եղել Արցախի հրամանատար գեներալ Մուրադովի հետ։ Ավագյանը հետագայում խոստովանեց, որ Մուրադովի հետ իր հարաբերությունները պարզապես «լավ գործնական» էին։

Ավագյանը պաշտպանել է Արցախում ռուսերենը որպես երկրորդ պաշտոնական լեզու ճանաչող օրենքի ընդունումը, ինչպես նաև կոչ է արել Ղրիմը ճանաչել որպես Ռուսաստանի մաս։ Առաջին օրենքն ընդունվել է, բայց Արցախը այդպես էլ չի ճանաչել Ղրիմը։

Մարտ ամսին, հղում անելով Ավագյանին, հաղորդվել է, որ HALO Trust-ը Թուրքական հետախուզական ծառայություններին է հանձնում Արցախում ականապատ դաշտերի քարտեզներ։ Այս տեղեկատվությունը հետագայում չհաստատվեց, բայց աղմուկ առաջացրեց։

Նրա կինը նշել է, որ ամուսնու Ռուսաստանում կալանավորումը կապված է Ռուսաստանում և Հայաստանում ենթադրաբար գործող թուրքական հետախուզական ցանցի մասին նրա տեղեկատվության հետ, և որ նրան պարզապես հարցաքննում են։

2021 թվականի նոյեմբերի 18-ին Ավագյանը հաղորդել է Բաքվում գտնվող հայ գերու մասին, որը վիրահատվել էր, և Բաքուն իբր խոստացել էր վերադարձնել նրան հայկական կողմին: Նա պնդել է, որ գերիների և անհետ կորածների ցուցակ չկա, չնայած ՀՀ պաշտպանության նախարարությունն արդեն իսկ ցուցակը փոխանցել էր Մուրադովին: Նա նաև հաղորդել է գերիների և ռուսական կողմի գործունեության մասին տեղեկություններ, որոնք հետագայում չեն հաստատվել։

2021 թվականի դեկտեմբերի 13-ին Ավագյանը իր Ֆեյսբուքյան էջում գրել է, որ Փաշինյանը շուտով կզիջի Տավուշի վեց գյուղերը, կսկսվի սահմանազատումը և ամեն ինչում կմեղադրի ռուսներին։

Մինչ այդ՝ 2021 թվականի ապրիլի 19-ին, Ավագյանը պնդել է, որ հայկական պետությունը չպետք է թույլ տա, որ մեկ այլ պետություն, մասնավորապես Ռուսաստանը, զբաղվի գերիների խնդրով, քանի որ Մոսկվան որևէ նման պատասխանատվություն չի կրում: Նույն օրը նա ազատվել է Արցախի փրկարար ծառայության պետի տեղակալի պաշտոնից։

2021 թվականի ապրիլի 20-ին Արցախի փրկարար ծառայությունը ներկայացրել է Բորիս Ավագյանի ազատման իր հիմնավորումը՝ նշելով պաշտոնեական լիազորությունների չարաշահումը և էթիկական չափանիշների խախտումը։ Նա ոչ մի լիազորություններ չունի լուծելու գերիների, պատանդների կամ անհետ կորած անձանց հետ կապված հարցերը և գործում է սեփական նախաձեռնությամբ, նշվում է հայտարարության մեջ։

Բորիս Ավագյանը Արցախում որևէ պաշտոն չի զբաղեցրել և չի կարող ներկայանալ որպես Արցախի նախագահի նախկին ներկայացուցիչ, 2021 թվականին հայտարարել է Լեռնային Ղարաբաղի նախագահի մամուլի քարտուղար Լուսինե Ավանեսյանը։

Նա կոչ է արել լրատվամիջոցներին չներկայացնել Ավագյանի մեկնաբանությունները որպես Արցախի ղեկավարության ներկայացուցչի կարծիք։

2022 թվականի փետրվարին 41-ամյա Բորիս Ավագյանը հայտարարվել է հետախուզման մեջ Հայաստանում։ Shamshyan.com կայքի փոխանցմամբ՝ նա հետախուզվում էր հանցավոր ճանապարհով ձեռք բերված գույքը օրինականացնելու և խոշոր չափերի փողերի լվացման մեղադրանքով։

2025 թվականի սեպտեմբերի 16-ին Ռուսաստանում տնային կալանքի տակ գտնվող Ավագյանը «Փաստինֆո»-ին հայտնել է գործարար Արայիկ Ամիրխանյանի ձերբակալության մասին, որը մեղադրվում էր Ռուսաստանում նախկին Գերագույն ռադայի պատգամավոր Իլյա Կիվայի սպանության մեջ, որ Ամիրխանյանը, իբր, եղել է Հայաստանում լրտեսությամբ զբաղվողների թվում։

Ավագյանը հայտնել է, որ Ամիրխանյանը, իբր, կապեր է ունեցել երգիչ Հայկոյի կնոջ՝ Անաիտ Սիմոնյանի, քրեական հեղինակությունների և Ռուսաստանի դեմ աշխատող այլ անձանց հետ։

Ազգային անվտանգության ծառայությունը (ԱԱԾ) գործ չհարուցեց, չնայած Ավագյանը, իբր, ասել էր, որ Ամիրխանյանն աշխատում էր Ուկրաինայի հետախուզական ծառայությունների համար՝ նրանց փոխանցելով այն տեղեկությունները, որոնք Ուկրաինան փոխանցում է հետո Ադրբեջանին։

Ի դեպ, ըստ ռուսական լրատվամիջոցների, Ռուսաստանում Ավագյանի դեմ մեղադրանքները հանվել են՝ Ռուսաստանի պաշտպանության նախարարության հետ նրա պայմանագրի դիմաց, որը Ավագյանը հետագայում խզել է։ Պարզ ասած՝ նա հրաժարվել է մասնակցել Ուկրաինայի հետ պատերազմի։ Դրանից հետո նրա դեմ գործը վերաբացվել է, և սա դարձել է նրա վերջին արկածը։

Ինչքանով է Ավագյանի մահը կապված Ամիրխանյանի ձերբակալության, Ուկրաինայի, հետախուզական ծառայությունների և իրական կյանքի հետ, և արդյոք նա տեղեկացված անհատ էր, թե պարզապես հնարամիտ ֆանտազյոր, պատմությունը, հավանաբար, երբեք չի իմանա, քանի որ նրանք, ով նրան վստահում էին, դժվար թե խոստովանեն, որ իրենց ամոթակի ձևով խաբել են։