Հայաստանում ընտրարշավը սկսվեց Արցախից հրաժարվելու կոնսենսուսով

Հայաստանը աստիճանաբար մտնում է ընտրարշավի մեջ, որը, դատելով մասնակիցների գործողություններից և հայտարարություններից, առաջին անգամ տեղի կունենա առանց Արցախյան հարցի։ Շատ բան իհարկե կախված է արտաքին գործոններից, բայց Հայաստանի քաղաքական ուժերի դիրքորոշումները կորոշեն Հայաստանի տեղը նոր տարածաշրջանում և աշխարհակարգում։

Նիկոլ Փաշինյանն արդեն հայտարարել է, որ «հակամարտության վրա կառուցված» Երրորդ Հանրապետությունը սպառել է իրեն, և կհռչակվի Չորրորդ Հանրապետություն՝ առանց Ղարաբաղի։ Նա ամենաբարձր միջազգային հարթակներից հայտարարել է, որ արցախցիների վերադարձը համարում է անիրատեսական և նույնիսկ վտանգավոր «խաղաղության գործընթացի» համար։

Այլ քաղաքական գործիչներ նույնպես ելնում են այն կանխավարկածից, որ Արցախյան հարցն անցյալում է, և չեն խոստանում «դեօկուպացիա»։ Ավելին, Հայաստանում ոչ մի քաղաքական ուժ չի հիշում 1989 թվականի Հայաստանի և Արցախի վերամիավորման մասին որոշումը, Անկախության հռչակագիրը և գործող Սահմանադրությունը, Կարսի պայմանագիրը կամ 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի հայտարարությունը, թեկուզ դրանք գործող փաստաթղթեր են։

Երեք ժամ տևած մամուլի ասուլիսի ընթացքում Ռոբերտ Քոչարյանը գրեթե չանդրադարձավ Արցախյան հարցին՝ համարելով այն փակված։ Նա միայն նշեց, որ Ալմա-Աթայի հռչակագիրը արհեստականորեն մտցվել է բանակցությունների օրակարգ։ «Ես բանակցություններ եմ վարել 1992 թվականի հուլիսից մինչև 2008 թվականը։ Ալմա-Աթայի հռչակագիրը երբեք օրակարգում չի եղել։ Ի դեպ, այն նաև ռուս-ուկրաինական ներկայիս հակամարտության օրակարգում չէ», – նշեց Քոչարյանը, երևի “պաշտպանելով” Ղրիմը։

Քոչարյանը այդքան էլ ճիշտ չէ. Ալմա-Աթայի հռչակագիրը պատահաբար չի մտցվել օրակարգ։ Դա աշխարհում միակ փաստաթուղթն է, որը կարող է գոնե հեռավոր կերպով արդարացնել Փաշինյանի և Ալիևի այն թեզը, որ «Ղարաբաղը Ադրբեջան է» և Արցախի հարցը «փակված է»։

Փաշինյանը և իրականում նրա գոյությունը պաշտպանող «ընդդիմությունը» տարածում են այն միտքը, որ Արցախի օկուպացիայից հետո ամեն ինչ անդառնալիորեն փոխվել է, որ Արցախի պատկանելությունը Բաքվին չի կարող վիճարկվել, և որ հայերի ազգային իրավունքների վերականգնման գաղափարի վրա կառուցված Երրորդ Հանրապետությունը սպառել է իրեն։

Հեռուստաալիքներով բազմաթիվ քննարկումները սովորաբար սկսվում են հետևյալ խոսքերով. «Այո՛, մենք կորցրեցինք Ղարաբաղը, բայց…»: Սակայն ոչ ոք չի բերում որևէ փաստարկ՝ հիմնավորելու այն միտքը, որ տարածաշրջանի իրավական դաշտում ինչ-որ բան է փոխվել։

Որովհետև ոչինչ չի փոխվել. Սահմանադրությունը, որը հղում է կատարում Անկախության հռչակագրին և 1989 թվականի Միացումի որոշմանը, մնում է ուժի մեջ։ Կարսի պայմանագրով սահմանված սահմանները մնում են ուժի մեջ, և ոչ ոք այն չի չեղարկել։ Նույնիսկ 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի հայտարարությունը չի չեղարկվել (չնայած Փաշինյանը պնդում է, որ այն անցյալում է, Մոսկվան անմիջապես պնդում է, որ Հայաստանից որևէ ազդանշան չի ստացել այն հետ վերցնելու վերաբերյալ)։

Ապա ո՞րն է «անշրջելի փոփոխությունների» մասին պնդումների իրավական հիմքը։ Ալմա-Աթայի դատարկ հռչակագի՞րը, որը, ինչպես ասաց Քոչարյանը, նույնիսկ Մոսկվան չի ճանաչում (հակառակ դեպքում չէր օկուպացնի Ղրիմը և Դոնբասը)։

Իրավական դաշտի փոփոխությունների բացակայության դեպքում նույնիսկ Արցախի ֆիզիկական բռնազավթումը կարելի է բնութագրել որպես Հայաստանի սահմանադրական տարածքի օկուպացիա և ՀՀ քաղաքացիների արտաքսում։