Մենք պարզապես գոյատևում ենք, բայց փորձում ենք պահպանել արցախյան մշակույթը

Իրենա Թևանյանը քսան տարի ապրել է Շուշիում, որտեղ նրա ընտանիքն ուներ տուն, աշխատանք ու ստեղծագործական կյանք։ 2020 թվականին քաղաքը ադրբեջանական ուժերի կողմից օկուպացնելուց հետո Իրենան և նրա ընտանիքը որոշեցին չլքել Արցախը։

«Այն ժամանակ մենք որոշեցինք մնալ Արցախում և չհեռանալ», – հիշում է Իրենան։ «Մենք տեղափոխվեցինք Ստեփանակերտ՝ հավատալով, որ առջևում խաղաղություն է սպասվում։ Սակայն պարզվեց, որ 2020 թվականի պատերազմը մեզ՝ արցախցիներիս համար չավարտվեց նոյեմբերի 9-ին, այլ պարզապես ձևափոխվեց։ Շրջափակում, ավելի շատ պատերազմ, հարկադիր տեղահանություն։ Հայաստանում սկսվեցին նոր փորձություններ՝ գոյատևում»։

Իրենան և նրա ընտանիքը բնակություն հաստատեցին Չարենցավանում։ Նրանց կրած սթրեսը քայքայել է բոլորի առողջությունը, իսկ ընտանիքի ավագը պայքարում է քաղցկեղի դեմ։ Առանց կայուն աշխատանքի կամ կայուն եկամտի՝ նրանք հազիվ բավարարում են տարրական կարիքները։

«Մենք պայքարում ենք ցանկացած աշխատանքի համար։ Ես ստիպված եմ աշխատել որպես բանվոր։ Եթե մենք ունենայինք մեր սեփական տունը, գոյատևելը այդքան դժվար չէր լինի։ Բայց սովորական արցախցիների, հատկապես մեր նման փոքր ընտանիքների համար, տուն ունենալը անհավանական երազանք է։ Մենք նույնիսկ չենք մտածում փախստականներին բնակարան գնելու համար ​​տրվող վկայականների մասին. անշարժ գույքի գները այնքան բարձր են, որ անհնար է տուն կամ բնակարան գտնել երեք վկայականով։ Իսկ բանկային վարկ վերցնելը նշանակում է դատապարտել ինքդ քեզ ստրկության։ Հազարավոր այլ ընտանիքների նման, մենք պարզապես ամեն օր պայքարում ենք սոցիալական դժվարությունների դեմ», – ասում է Իրենան։

Իրենան մասնագիտությամբ գորգագործ և ասեղնագործ է։ Արցախյան զարդանախշերը նրա բոլոր աշխատանքների հիմքն են։ Երկար տարիներ նա դասավանդել է Նարեկացի կենտրոնում, Շուշիի հումանիտար քոլեջում և Մանկապատանեկան ստեղծագործական կենտրոնում։ Հոկտեմբերի 5-ին՝ Քաղաքի օրվա առթիվ, Չարենցավանի վարչակազմը կազմակերպել է ցուցահանդես-տոնավաճառ, որտեղ նկարչուհին ներկայացրել է իր աշխատանքներից մի քանիսը։

«Սոցիալական դժվարությունները մեզ խանգարում են ներդրումներ կատարել այլ ցուցահանդեսներում. մնում են միայն անվճար ցուցահանդեսներ և տոնավաճառներ։ Բայց նույնիսկ այնտեղ քչերն են հետաքրքրվում ազգային թեմաներով։ Արցախցի ստեղծագործողները դժվար ժամանակներ են ապրում Հայաստանում։ Արցախում իմ աշխատանքները գտնում էին իրենց երկրպագուներին, բայց այստեղ նրանք հիմնականում պարզապես նայում են, լուսանկարվում և հեռանում։ Ես համոզված եմ, որ ազգային արժեքները պահպանող արցախցի նկարիչների համար անհրաժեշտ է հատուկ աջակցության ծրագիր։ Մեզ անհրաժեշտ է հնարավորություն մեր գաղափարները մարմնավորելու աշխատանքներում և ցուցադրելու տարբեր վայրերում։ Սա միակ միջոցն է պահպանելու Արցախի հայկական մշակույթը և այն փոխանցելու», – ասում է Իրենա Թևանյանը։

Ալվարդ Գրիգորյան