Մոսկվան և Անկարան չեղյա՞լ են հայտարարել Կարսի պայմանագիրը

Մոսկվան գոհ է Երևանի և Անկարայի միջև երկխոսության ակտիվացումից, որը սկսվել է Ռուսաստանի օգնությամբ։ Այս մասին հայտարարել է Ռուսաստանի փոխարտգործնախարար Միխայիլ Գալուզինը երեքշաբթի օրը կայացած Հայաստանի անկախության օրվան նվիրված ընդունելության ժամանակ։ Նա հիշեցրել է, որ հայ-թուրքական բանակցությունների առաջին փուլը տեղի է ունեցել Մոսկվայում 2022 թվականի հունվարին։

Գալուզինը նաև նշել է, որ Ռուսաստանի առաջարկը՝ հարթակ տրամադրել Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև խաղաղության համաձայնագրի ստորագրման համար, մնում է ուժի մեջ։

«Մենք պատրաստ ենք Երևանին և Բաքվին տրամադրել անհրաժեշտ ողջ օգնությունը՝ մնացած տարաձայնությունները հաղթահարելու համար, այդ թվում՝ հաշվի առնելով Ռուսաստանի, Հայաստանի և Ադրբեջանի ղեկավարների եռակողմ հայտարարությունները», – նշել է Գալուզինը։

Նա ընդգծել է, որ Ռուսաստանը նշանակալի և արդյունավետ դեր է խաղացել Երևանի և Բաքվի միջև կարգավորման գործընթացում։ Իր հերթին, Մոսկվայում Հայաստանի դեսպան Գուրգեն Արսենյանը նույնպես նշել է ռուսական դիվանագիտության ներդրումը կարգավորման գործընթացում՝ այն անվանելով «հատուկ»։

Ռուսաստանը և Թուրքիան, կարծես թե, չեն հայտարարել 2021 թվականին կնքված Մոսկվայի և Կարսի պայմանագրերի չեղարկման մասին: Ավելին, Մոսկվայի պայմանագրի 90-ամյակի առթիվ Էրդողանը պայմանագրի պատճենը նվիրեց այն ժամանակվա Ռուսաստանի նախագահ Դմիտրի Մեդվեդևին Մոսկվայում (նկարում): Մեդվեդևը պատասխանեց նվերով և վերահաստատեց Ռուսաստանի հավատարմությունը պայմանագրին։

2011 թվականին Էրդողանը վստահություն հայտնեց, որ Ռուսաստանի և Թուրքիայի համատեղ դիրքորոշումը կշարունակի ամրապնդվել համատեղ քայլերի շնորհիվ: Նա նշանակալի անվանեց մարտի 16-ի ամսաթիվը: «90 տարի առաջ այս օրը ստորագրվեց Ռուսաստանի Դաշնության և Թուրքիայի Հանրապետության միջև բարեկամության և եղբայրության մասին պայմանագիրը (երկու երկրների կառավարություններն ճանաչված չէին միջազգային հանրության կողմից – խմբ.): Այս փաստաթուղթը դարձավ շրջադարձային պահ մեր պատմության մեջ: Մոսկվայի պայմանագրի շնորհիվ ճանաչվեցին մեր արևելյան սահմանները, իսկ Լոզանի պայմանագրի շնորհիվ՝ մեր արևմտյան սահմանները: Հետևաբար, Մոսկվայի պայմանագիրը շատ կարևոր իրավական փաստաթուղթ է, որը մեծ նշանակություն ունի մեզ համար միջազգային տեսանկյունից: Այս պայմանագիրը դրեց մեր բարեկամության և մեր գործընկերության հիմքերը: Եվ ես կցանկանայի այս պայմանագրի պատճենը նվիրել իմ սիրելի բարեկամ պարոն Մեդվեդևին», – ասաց Էրդողանը:

Մինչև 2021 թվականը պայմանագիրը կամ պետք է երկարաձգվեր ևս 25 տարով, կամ չեղյալ հայտարարվեր։  Սակայն Թուրքիան ու Ռուսաստանը կրկին համաձայնության եկան՝ արդեն նոր սահմանների և Հայաստանը վերացնելու շուրջ։ 2020 թվականի ընդդեմ Հայաստանի պատերազմը Արցախում այս համաձայնության առաջին փուլն էր։ Արցախի օկուպացիան, ռուսական զորքերի մուտքը և Ակնայում ռուս-թուրքական կենտրոնի ստեղծումը պետք է կանխեին Հայաստանի և այն ուժերի դիմադրությունը, որոնք չեն ճանաչում Կարսի պայմանագիրը և տարածաշրջանի ռուս-թուրքական բաժանումը։ Սակայն Հայաստանի կառավարությունն ամեն ինչ «ճիշտ» արեց՝ ոչ մի դիմադրություն։

Էրդողանը պատրաստվում է փոխել Թուրքիայի Սահմանադրությունը 2028 թվականին և հռչակել հանրապետություն ներկայիս սահմաններում՝ ինքնահռչակման հիման վրա՝ առանց Լոզանի և Կարսի պայմանագրերի։

Նիկոլ Փաշինյանի հայտարարությունը «Ալմա-Աթայի հռչակագրի» վերաբերյալ, Կարսի պայմանագրի մասին հիշատակելու տաբուն, անագե քարտեզը 29,800 քառակուսի մետր մակերեսով (սահմանված Կարսի անօրինական պայմանագրով)՝ առանց Արցախի, Նախիջևանի, Կարսի և Արարատի, Չորրորդ հանրապետություն կոչվածը՝ Հայաստանի կառավարության տուրքն է ռուս-թուրքական դավադրությանը։

1989 թվականին Հայաստանը փորձեց խզել այս 100-ամյա դավադրությունը՝ հայտարարելով Հայաստանի և Արցախի վերամիավորման և անկախ պետություն ստեղծելու մասին: Չորս տարի շարունակ Հայաստանը պաշտպանեց այս իրավունքը արյունալի պատերազմում, և միջազգային հանրությունը աջակցեց դրան: Միացյալ Նահանգները ընդունեց 907-րդ բանաձևը, ԵԱՀԿ-ն ստեղծեց Մինսկի խումբը, արգելեց զենքի վաճառքը հակամարտող երկրներին, 30 տարի նպաստեց բանակցություններին և երբեք կասկածի տակ չդրեց 1989 թվականի Հայաստանի և Արցախի վերամիավորման որոշումը։

Այժմ Ռուսաստանի արտգործնախարար Լավրով-Կալանտարովի տեղակալը հայտարարում է, որ Ռուսաստանը պատրաստ է նպաստել Թուրքիայի և Հայաստանի միջև հաշտեցմանը և դառնալ հարթակ Երևանի և Բաքվի միջև «խաղաղության» համար:

Կան բոլոր հիմքերը հավատալու, որ հենց այդպես էլ կլինի, հաշվի առնելով, որ Պուտինը և Թրամփը ձեռք ձեռքի տված կառուցում են նոր աշխարհակարգ՝ առանց Հայաստանի և մի շարք այլ երկրների: Դրանից հետո Թուրքիան և Ռուսաստանը կարող են չեղյալ հայտարարել Կարսի պայմանագիրը: