«Օկուպացիայի» մեղադրանքներ. մինչև Երևանը պատերազմը ազգային-ազատագրական չհայտարարի

Բաքվում ավարտվել է Արցախի ռազմաքաղաքական առաջնորդների և այլ ռազմագերիների դատավարությունը։ Մեղադրող կողմը իր ելույթը կհրապարակի նոյեմբերի 3-ին կայանալիք հաջորդ դատական ​​նիստում։ Միայն Ռուբեն Վարդանյանի դատավարությունն է դեռ անավարտ։

Երկու տարի անց դատավարության ավարտը կարող է վկայել, որ հնարավոր է նորություններ ի հայտ գան Բաքվում գտնվող 22 հայ պատանդների ճակատագրի, այդ թվում՝ արտահանձնման վերաբերյալ։ Նրանց Բաքվում պահումը Ալիևին երբեմն աննկատ, բայց զգալի ճնշման տակ է դնում։ Դոնալդ Թրամփը ևս խոսել է գերիներին ազատ արձակելու անհրաժեշտության մասին օգոստոսի 8-ին Փաշինյանի և Ալիևի հետ հանդիպման ժամանակ։ Եվ ինչ-որ պահի Ալիևը պետք է ազատվի այս բեռից։

Սակայն, ինչպես արդեն նշել են շատ փորձագետներ, Արցախի ռազմաքաղաքական ղեկավարության դատավարությունը ոչ թե կոնկրետ անձանց, այլ Հայաստանի դեմ է։ Պաշտոնական Երևանը, հայտարարելով, որ կապ չունի Արցախի հետ, պնդելով, որ Արցախյան պատերազմը ազգային-ազատագրական չէր, այլ նախաձեռնվել էր ռուսական հետախուզական ծառայությունների կողմից՝ Հայաստանի դեմ դավադրություն կազմակերպելու նպատակով, փորձում է կանխել երկրի ներկայիս ղեկավարության դեմ մեղադրանքները։

Սակայն հեռավորություն պահպանելը և Արցախի ժողովրդին, Ռուսաստանին և համաշխարհային դավադրությանը մեղադրելը քիչ հավանական է, որ կանխի Բաքվի բազմամիլիարդանոց իրավական պահանջները Հայաստանի դեմ: Մասնագետները բազմիցս նշել են 150 միլիարդ դոլար “վնասի” թիվը, որի «փոխհատուցման» համար Հայաստանին կարող են առաջարկվել հանձնել Սյունիքը կամ այլ տարածքներ: Հայաստանի լռությունը և իրավական քայլերից հրաժարվելը միայն օրինականացնում են այս պահանջները։

Հայաստանում կառավարամետ բլոգերներն արդեն սկսել են խելահեղ քարոզչական արշավը, հրապարակելով «տեղեկատվություններ» այն մասին, թե ինչպես 1988 թվականին չար ղարաբաղցիները համագործակցեցին Խորհրդային ՊԱԿ-ի հետ և «պատերազմ սկսեցին», սպանելով հազարավոր հայերի և անմեղ Հայաստանին ներքաշելով մի պատերազմի մեջ, որը նրանք վստահ էին, որ կպարտվեն: «Եվ հիմա նրանք մեղադրում են Փաշինյանին», – գրում են կառավարամետ բլոգերները՝ առանց նշելու, որ Արցախից և Հայաստանից հազարավոր մարդիկ երեք տարի շարունակ կյանքի և մահվան պատերազմ են մղել՝ ցեղասպանությունից խուսափելու համար, որն ապրել են Կարսի և Վանի, Սումգայիթի և Կիրովաբադի հայերը, նրանք պատերազմել են հայկական Արցախը պաշտպանելու համար: Եվ նրանք 30 տարի պայքարել են՝ գիտակցելով, որ ապրում են վառոդի տակառի վրա։

Թե ինչպիսին կլինի Բաքվի դատարանի որոշումը, կարելի է կանխատեսել՝ ոչ թե ներկայիս պատանդների համար կայացված դատավճռի մասով, այլ քաղաքական գնահատականների և պահանջների առումով։

Վաշինգտոնում նախաստորագրված, բայց դեռևս չստորագրված «խաղաղության պայմանագրի» համաձայն՝ Հայաստանն ու Ադրբեջանը համաձայնել են դադարեցնել միմյանց դեմ առկա դատական ​​հայցերը և փոխադարձ պահանջներ չներկայացնել։ Անհայտ է, թե արդյոք սա կվերաբերվի Բաքվում ընթացող դատի վրա։ Սակայն Երևանը վաղուց դադարել է միջազգային իրավական աշխատանք կատարել, իսկ խորհրդարանական հանձնաժողովի զեկույցը 44-օրյա պատերազմի վերաբերյալ արխիվ է նետվել։

Ոչ ոք չի ուզում պարզել, թե պատերազմի ժամանակ ով է հրաման տվել, կամ ով է նահանջելու և չդիմադրելու որոշումներ կայացրել։ Հայաստանի և Արցախի պաշտպանության այն ժամանակվա նախարարներ Դավիթ Տոնոյանը, Ջալալ Հարությունյանը և Միքայել Արզումանյանը հետաքննության տակ են կամ արդեն դատապարտվել են ազատազրկման, Արցախի «գերագույն գլխավոր հրամանատար» Արայիկ Հարությունյանը Բաքվի բանտում է, իսկ Հայաստանի գերագույն գլխավոր հրամանատարը հերքում է այս իրադարձություններին որևէ մասնակցություն և արդարացնում Ալիևին։

Բաքվի դատարանը, որին Հայաստանը պաշտոնապես դեմ չի արտահայտվել, երկար ժամանակ կախված կլինի Դամոկլեսյան սրի պես ամբողջ հայ ժողովրդի վրա, որը, ինչպես “ցույց կտա” դատարանի որոշումը, “օկուպացրել” է Արցախը և միլիարդավոր դոլարների վնաս հասցրել խեղճ Ադրբեջանին։ Հատուցողը հայ ժողովուրդը կլինի, եթե չհայտարարվի, որ պատերազմն ազգային-ազատագրական է եղել և միջազգային իրավունքին համաձայն՝ իրավական։