Եթե ​​եկեղեցում «գործակալներ» են, ապա ընդհանուր լյուստրացիա է պետք, և պարզ չէ, թե ինչ կպարզվի

Հայաստանում արդեն երկրորդ կիրակի օրը զուգահեռ պատարագներ են մատուցվում Էջմիածնում և Հովհաննավանքում, որը դարձել է Նիկոլ Փաշինյանի բաստիոնը: Այս պատարագները վերածվում են լրատվական մարտերի, որոնք հրահրում են հասարակական փսիխոզը: Մինչդեռ քչերը կարող են ասել, թե ինչ է կատարվում կամ ինչ կլինի, եթե Գարեգին Բ-ը հրաժարական տա: Տեխնիկապես Փաշինյանն արդեն ներկայացրել է ծրագիր. նշանակվում է խորհուրդ՝ կառավարության մասնակցությամբ, որը փոխում է Եկեղեցու կանոնադրությունը, ապա ընտրում կաթողիկոս, բայց առանց կուսակրոնության երդման:

Թվում է, թե պարզ է, բայց Էջմիածնի և Հովհաննավանքի միջև հակամարտության մեջ մի քանի խոշոր թեմաներ է խառնել, ինչը շատերին թույլ չի տալիս հասկանալ, թե ինչ է կատարվում:

Պաշտոնական քարոզչության համաձայն՝ հակամարտությունը անձնական է. մի կողմից՝ Գարեգին Բ-ը, որը խախտել է կուսակրոնության երդումը, իսկ մյուս կողմից՝ նախկին քահանա Տեր Արամը, որը չի տվել այդ երդումը:

Սակայն փորձագիտական ​​​​խողովակներով ակտիվորեն տարածվում է մեկ այլ գիծ. Էջմիածինը սերտորեն կապված է ռուսական հատուկ ծառայությունների հետ, և մեր եկեղեցին պետք է առանձնացվի իր չեկիստական ​​​​անցյալից և ներկայից: Ընդ որում, ոչ մի ձերբակալված եկեղեցականի նման մեղադրանք չի առաջադրվել։

Երրորդ խնդիրը՝ Փաշինյանի և ընդդիմության միջև առճակատումն է. Հովհաննավանք «պատարագի» համար ժամանողները ասում են, որ «Փաշինյանի հետ են», ինչը ցույց է տալիս, որ խնդիրը աստվածաբանական չէ, այլ զուտ քաղաքական։

Կա մեկ այլ կարևոր հարց՝ եկեղեցական գույքը տնօրինելու իրավունքը. Փաշինյանն արդեն ակնարկել է, որ «կադաստրի» համաձայն՝ Հովհաննավանքը և մյուս եկեղեցիները պետական ​​սեփականություն են և ենթակա են «վերադարձի»։ Եկեղեցու կանոնադրության համաձայն՝ միայն կաթողիկոսն ունի եկեղեցական գույքը տնօրինելու իրավունք։

Մյուս կողմից, ամբողջ աշխարհում տեղի է ունենում քրիստոնեական աշխարհի «համախմբում». Անգլիկան եկեղեցու ղեկավարի՝ Մեծ Բրիտանիայի թագավոր Չարլզի հանդիպել է Հռոմի պապի հետ Վատիկանում, իսկ Հռոմի պապի առաջիկայում կայցելի Կոստանդնուպոլիս, որտեղ կհանդիպի Հույն Ուղղափառ եկեղեցու տիեզերական պատրիարքի և սիրիական և հայկական եկեղեցիների տեղական ղեկավարների հետ։ Կան ենթադրություններ, որ Թրամփը աջակցում է քրիստոնեական քաղաքակրթության համախմբմանը՝ որպես նոր աշխարհակարգի ապագա հիմքի։

Սակայն Հայաստանում գերիշխող խոսույթն այն է, որ եկեղեցին կապված է ռուսական հետախուզական գործակալությունների հետ: Օրինակ՝ Փաշինյանը խորհրդարանում հայտարարեց, որ Թուրքիայի և Ադրբեջանի մասին բացասական կարծրատիպերը խորհրդային ժամանակաշրջանում պարտադրվել են ռուսական հետախուզական գործակալությունների կողմից: «Լսեք, մենք պետք է ազատվենք ՊԱԿ-ի գործակալների կողմից մեզ վրա պարտադրված կարծրատիպերից», – ասաց Փաշինյանը, որին Ռուսաստանի ԱԳՆ խոսնակ Մարիա Զախարովան պատասխանեց, որ «հայոց ցեղասպանությունը սկսվել է 1915 թվականին՝ ՊԱԿ-ի ստեղծումից 40 տարի առաջ»:

Հայոց եկեղեցու և Ռուսական կայսրության կապերի պատմությունը սկիզբ է առնում Ռուսաստանի կողմից Պարսկաստանից Արևելյան Հայաստանի նվաճումից և 1813 թվականի Գյուլիստանի պայմանագրից առաջ: Գոյություն ունեն բազմաթիվ փաստաթղթեր, որոնցում ռուս կայսրերը իրավունքներ և հողեր են շնորհել Հայ եկեղեցուն՝ հաճախ անվանելով հին հայկական եկեղեցին «աղանդ»: Կան ապացույցներ, որ հենց ռուս կայսրն է Հայ եկեղեցու կաթողիկոսին շնորհել կլոբուկի վրա խաչ կրելու իրավունքը՝ միաժամանակ արգելելով մյուս քահանաներին դա անել: Եվ այս կանոնը պահպանվում է մինչ օրս:

Խորհրդային տոտալիտար Միության հայկական և այլ եկեղեցիների պատմությունը չէր կարող անմասն լինել ռուսական պետության և նրա գաղտնի ծառայությունների հետ։

ԽՍՀՄ փլուզումից հետո Հայաստանը, ի տարբերություն Բալթյան երկրների, լյուստրացիա չի իրականացրել։ Ընդհակառակը, մինչև վերջերս Հայաստանի Ազգային անվտանգության ծառայությունը (ԱԱԾ) իր պատմությունը հաշվարկում էր խորհրդային գաղտնի ծառայությունների ստեղծումից։ ԱԱԾ-ի շատ բարձրաստիճան սպաներ կրում էին խորհրդային կամ նույնիսկ ռուսական կոչումներ և ստանում են ռուսական կենսաթոշակներ։ Ավելին, Ռուսաստանի ԱԱԾ զորքերը մինչ օրս պահպանում են Հայաստանի սահմանները Թուրքիայի և Իրանի հետ։ Այսպիսով, Ռուսաստանի ԱԱԾ-ն գործում է լիովին օրինական կերպով Հայաստանում։

Եթե Հայաստանում խնդիրը ռուսական հատուկ ծառայությունների ազդեցության վերացումն է, և հենց սա է համարվում եկեղեցական հակամարտության պատճառը, ապա, թերևս, անհրաժեշտ կլինի սկսել ընդհանուր լյուստրացիայից, և այն քահանաները, որոնք պարզվի, որ աշխատում են ռուսական հատուկ ծառայությունների համար, պատասխանատվության կենթարկվեն “աշխարհիկ” գործակալների հետ միասին։

Սակայն, ըստ երևույթին, հարցն այլ տեղ է։

Պատերազմի ժամանակ Ուկրաինայի Ռուս ուղղափառ եկեղեցին անջատվեց Մոսկվայի պատրիարքարանից և տոմոս ստացավ Պոլսո Տիեզերական պատրիարքից։

Ուկրաինայի օրինակին հետևելով՝ կարող է փորձ արվի, օրինակ, Հայ Առաքելական եկեղեցու կենտրոնը Էջմիածնից տեղափոխել Կոստանդնուպոլիս։ Սա կնշանակեր, որ Հայ եկեղեցու հսկայական անշարժ գույքը այլևս կկառավարվի ոչ թե Էջմիածնից, այլ Պոլսից։

Սա արմատական ​​աշխարհաքաղաքական քայլ է, որը նպատակ ունի ազդարարել Հայ եկեղեցու Մոսկվայից խզումը, չնայած Մոսկվան պաշտոնապես որևէ կապ չունի Էջմիածնի հետ։ Բայց այն կբերի Թուրքիայից կախվածությանը։

Այս «լավ կաթողիկոս/վատ կաթողիկոս» դրամայի մեջ ներգրավված հավատացյալները պետք է հասկանան հակամարտության արմատները և դրա հետևանքները։