Պուտին-Էրդողան գործարք. «Սենսացիոն» հացահատիկը ժամանեց Հայաստան
- 10:26 06.11.2025
Ռուսական հացահատիկի առաջին խմբաքանակը ժամանեց Հայաստան՝ Ադրբեջանի և Վրաստանի միջոցով։ Երեկ հայ պաշտոնյաները սա անվանեցին «խաղաղության գործընթացի» և տարածաշրջանի ապաշրջափակման առաջին և “պատմական” քայլը։
Ռուսաստանի համար Ադրբեջանի «բացումը» տեղի ունեցավ Պուտինի և Ալիևի միջև «մեծ հաշտեցումից» և նրանց սերտ համագործակցությանը վերադառնալուց անմիջապես հետո։ Այս համագործակցության մի մասն է Ռուսաստանի երկաթուղային վերադարձը Հարավային Կովկաս, որը Մոսկվայի համար փակ էր Աբխազիայի և Արցախի հակամարտություններից հետո և վերջնականապես փակվեց կորոնավիրուսի համավարակի պատճառով՝ 2020 թվականի պատերազմից կարճ ժամանակ առաջ։
Ռուսաստանի երկու հիմնական երթուղիները՝ Աբխազիայի և Ադրբեջանի միջով, երկար ժամանակ չեն գործում։ 2008 թվականի ռուս-վրացական պատերազմից հետո Թբիլիսին թույլ չտվեց Ռուսաստանին միանալ նույնիսկ Բաքու-Թբիլիսի-Կարս նոր երկաթուղուն։ Այսպիսով, Ռուսաստանը երկաթուղային կապ չունի ո՛չ Հայաստանի հետ, որտեղ այն դեռևս պահպանում է ռազմական բազա, ո՛չ էլ Թուրքիայի և Իրանի հետ, որոնց հետ ԽՍՀՄ-ն նախկինում ուղիղ կապեր ուներ։
Ռուսաստանի փորձերը՝ բացելու Աբխազական երկաթուղին, անհաջող են եղել. Վրաստանը կտրականապես հրաժարվում է Աբխազիայի հետ սահմանը համարել «միջպետական»։
2020 թվականի համավարակից հետո Ադրբեջանը նույնպես փակեց իր սահմանները և այդ ժամանակվանից ի վեր չի վերաբացել դրանք։ Իրանը, իր հերթին, չի ցանկանում ավարտել Ռաշտ-Աստարա հատվածը Ադրբեջանի հետ, որը կապահովեր Իրանի և Ռուսաստանի միջև ուղիղ երկաթուղային կապ։
Եվ հիմա, վերջապես, Ադրբեջանն ու Վրաստանը որոշել են բացել իրենց ճանապարհները Ռուսաստանի համար, և սա, անկասկած, Պուտին-Ալիև վերջերս կնքված խոշոր գործարքի ուղղակի արդյունքն է։
Ռուսաստանի և Հայաստանի միջև Ադրբեջանի և Վրաստանի միջոցով ուղիղ երկաթուղային կապը Հարավային Կովկասում խաղաղության համար զգալի ներդրում է և ընդգծում է համագործակցության ընդհանուր ցանկությունը։ Այս մասին հայտարարել է Ռուսաստանի փոխվարչապետ Ալեքսեյ Օվերչուկը։
Մոսկվան չի թաքցնում իր ուրախությունը սեփական շրջափակման վերացման կապակցությամբ։ Ռուսաստանի տարանցումը Ադրբեջանի և Վրաստանի միջով, որը բացվում է «Հայաստանի պատմական ապաշրջափակման» քողի տակ, իրականում Մոսկվային անհրաժեշտ է Թուրքիայի հետ ուղիղ հաղորդակցության համար։ Ներկայումս Պուտինը և Էրդողանը չունեն պատժամիջոցների տակ գտնվող ապրանքների, զենքի և այլ արգելված ապրանքների ուղղակի փոխանակման հնարավորություններ։
Հենց այդ պատճառով է, որ 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի հայտարարության մեջ ներառվել էր իններորդ կետը՝ Ադրբեջանից Նախիջևան, ապա՝ Թուրքիա տարանցման մասին՝ Ռուսաստանի ԱԴԾ-ի վերահսկողության ներքո։ Սակայն վերջին հինգ տարիների ընթացքում պարզ դարձավ, որ այս երթուղին շատ «թշնամիներ» ունի, առաջին հերթին՝ Իրանը։ Իսկ Հայաստանի սահմաններին եվրոպացի «դիտորդների» հայտնվելուց հետո պարզ դարձավ, որ «մոխրագույն արտահանումը» անհնար է։ Օգոստոսի 8-ին Վաշինգտոնում ստորագրված «ապաշրջափակման» մասին համաձայնագիրը լիովին «սառեցրեց» ռուս-թուրքական ծրագիրը՝ ստիպելով փնտրել այլ տարբերակներ։
Եւ տարբերակը գտնվել է. Ադրբեջանն ու Վրաստանը բացում են իրենց ճանապարհները Ռուսաստանի համար, մինչև «Զանգեզուրի միջանցքի» շուրջ հարցերը կպարզվեն։ Պաշտոնական Երևանը համաձայն է Մոսկվայի և Անկարայի հետ՝ ներկայացնելով ռուսական արտահանումը Թուրքիա՝ Ադրբեջանի և Վրաստանի միջոցով, որպես Հայաստանին շահավետ «Թրամփի հետ համաձայնությունների» մաս։ Ավելին, եթե Կարս-Գյումրու ճանապարհը բացվի, Հայաստանը կարող է նույնիսկ դառնալ տարանցիկ երկիր Ռուսաստանի և Թուրքիայի համար։
Արդյունքում, Ռուսաստանը և Թուրքիան կամրապնդեն իրենց համատեղ վերահսկողությունը տարածաշրջանում՝ Կարսի պայմանագրին համապատասխան։