Հայկական պետականության նախագիծ. ինչ են առաջարկում քաղաքական ուժերը
- 10:41 10.11.2025
Նոյեմբերի 9-ի ամոթալի հայտարարության հինգերորդ տարելիցին հայ քաղաքական գործիչները հայտնել են իրենց դիրքորոշումները տեղի ունեցածի վերաբերյալ: Դատելով հրապարակված նյութերից՝ ներկայիս քաղաքական գործիչներից ոչ մեկը չի տեսնում նոյեմբերի 9-ի հայտարարության այլընտրանք, ինչպես նաև ոչ ոք արդիական չի համարում Հայաստանի անկախության հռչակագիրը և, համապատասխանաբար, 1989 թվականի Հայաստանի և Արցախի վերամիավորման մասին բանաձևը։
«Բանավեճը» վերաբերում է ոչ թե Հայաստանի ապագայի նախագծին, այլ անցյալին՝ ինչից կարելի էր խուսափել և ով կարող էր ավելի լավ հասնել այսօրվա իրավիճակին՝ Փաշինյանը, թե՞ ուրիշները: Սերժ Սարգսյանի և Ռոբերտ Քոչարյանի հայտարարություններին ի պատասխան՝ Նիկոլ Փաշինյանն ասել է, որ ցանկացած այլ ճանապարհ կհանգեցներ Հայաստանի պետականության կորստին, և Հայաստանի և Ղարաբաղի ժողովուրդը ինտուիտիվ կերպով ամեն ինչ արել է դա կանխելու համար։
Իրադարձությունների, Հայաստանի կառավարության 2020-2023 թվականների գործողությունների դրդապատճառների և արտաքին ուժերի դիրքորոշումների վերլուծությունը չափազանց կարևոր է: Բայց դա անհրաժեշտ է միայն այն դեպքում, եթե կա Հայաստանի պետականությունը պահպանելու նախագիծ, և այն իրատեսական է ընկալվում բոլոր հասարակական բևեռների կողմից։
Ոչ մի քաղաքական կուսակցություն չի առաջարկում Արցախի օկուպացիան (այս պարտավորությունը միայն գործող կառավարության ծրագրում է), և ոչ ոք չի խոսում արցախցիների վերադարձի մասին այստեղ և հիմա: Դիրքորոշումների տարբերությունը կայանում է ընդդիմության կոչում՝ չփակել վերջնական արցախյան հարցը և տեղ թողնել ապագա բանակցությունների համար: Փաշինյանը հակադարձում է, որ դա կվտանգի Հայաստանի պետականությունը։
Սա, հավանաբար, 2026 թվականի Հայաստանի ընտրարշավի կիզակետը կդառնա: Գործնականում սա կհանգեցնի նրան, որ ոմանք կպաշտպանեն Վաշինգտոնում նախաստորագրված համաձայնագրի ստորագրումը, մինչդեռ մյուսները կողմ կլինեն ավելի լայն միջազգային քննարկումներին և երաշխիքներին։
Ռոբերտ Քոչարյան քաղաքական ուժն արդեն հայտարարել է, որ մասնակցելու է 2026 թվականի ընտրություններին: Սերժ Սարգսյանի կուսակցությունը դեռևս որոշում չի կայացրել. 2021 թվականի ընտրությունների ժամանակ ՀՀԿ-ը մինչև վերջին րոպեն հրաժարվում էր մասնակցել ընտրություններին: Հնարավոր է, որ այս անգամ նրանք իրոք չմասնակցեն ընտրարշավին՝ պահպանելով «միջնորդի» դիրքը:
Միաժամանակ, Քոչարյանն ասում է, որ իր համար ամենամեծ ցնցումը 2021 թվականի ընտրությունների արդյունքներն էին, «երբ պարտություն և զոհեր բերած մարդը չպետք է վերընտրվեր»։ Քոչարյանին ու Սարգսյանին սակայն առայսօր մեղադրվում են Փաշինյանին լեգիտիմացնելու և նրան «կոպիրկինյան» խորհրդարանի աջակցությունն ապահովելու մեջ։
Նույն դերը նրանք կխաղա՞ն 2026 թվականին։ Եվ ի՞նչ կանեն ընդդիմադիր նախկին նախագահները, եթե իշխանության գան։
«Ի՞նչ կանեի Վաշինգտոնում ստորագրված այս համաձայնագրից բացի։ Ես կառաջարկեի սկզբնական համաձայնագրին զուգահեռ կնքել մեկ այլ համաձայնագիր, որը կվերաբերվեր գործող համաձայնագրի երաշխիքային համակարգի ձևավորմանը։ Լավագույն տարբերակը կլիներ, որ Ռուսաստանը, Միացյալ Նահանգները և Չինաստանը հանդես գային որպես հայ-ադրբեջանական խաղաղության պայմանագրի երաշխավորներ։ Ես կառաջարկեմ գործող համաձայնագրից բացի ստորագրել մեկ այլ փաստաթուղթ, որը կներառեր երաշխիքների համակարգ, քանի որ այս մեկը այն չունի։ Մենք միշտ կարող ենք քննարկել և անել առաջարկներ, որոնք չեն չեղարկի արդեն արվածը, այլ կլրացնեն այն», – ընդգծեց Քոչարյանը։
Փաշինյանը, ըստ էության, գերադասում է Ադրբեջանի և Թուրքիայի հետ երկկողմ համաձայնագրեր՝ առանց որևէ երաշխիքի։
Այլ առաջարկներ դեռևս չեն արվել։