Բաքուն դժվար թե բծախնդիր լինի. Ստեփանակերտում “վերանորոգված” տները կվաճառվեն որպես նորակառույցներ

Բաքվի լրատվամիջոցները հաղորդել են Ստեփանակերտում բնակարանների վաճառքի մեկնարկի մասին: Խոսքը ինչ-որ նոր բարձրահարկ շենքերում բնակարանների մասին է։

Հայերի սեփականության վիճակի մասին Արցախում կարելի է դատել միայն ադրբեջանցիների կողմից տարածվող սահմանափակ տեսանյութերով, որոնք հաճախ տարածվում են հայկական նիկերի ներքո: Շատ արցախցիներ արդեն գիտեն, որ այլևս տուն չունեն, քանի որ Բաքուն հիմնովին ավերել է Ստեփանակերտի կենտրոնական թաղամասերի մի մասը և ամբողջ գյուղեր: Սակայն դա չի թուլացրել նրանց վճռականությունը՝ վերադառնալ հայկական Արցախ, այցելել հարազատների գերեզմանները, օրհնություն ստանալ և նոր տներ կառուցել։

Միևնույն ժամանակ, Հայաստանի իշխանությունները, որոնք մտել են «խաղաղության համաձայնագրի» կնքման գործընթաց Ադրբեջանի հետ, խուսափում են արցախցիների իրավունքների, այդ թվում՝ սեփականության իրավունքի ցանկացած քննարկումից կամ պաշտպանությունից: Սա չնայած այն հանգամանքին, որ Հայաստանը Արցախի իրավունքների և անվտանգության երաշխավորն է, ինչն ամրագրված է նույնիսկ ներկայիս կառավարության ծրագրում։

Մինչև 2023 թվականը Արցախի պետական ​​կադաստրը և պետական ​​ռեգիստրը գույքի կամ իրավաբանական անձանց գրանցման վերաբերյալ բոլոր որոշումները ուղարկում էին Երևան՝ «հաստատման»: Միայն Երևանի «պատասխանից» հետո է արցախցիներին տրամադրվել գրանցման վկայական։

2023 թվականի սեպտեմբերից ի վեր պաշտոնական Երևանը ձևացնում է, թե արցախցիները ոչմի սեփականություն էլ չեն ունեցել, և որ Հայաստանը որևէ կապ չունի նրանց սեփականության հետ։ Հայաստանի կառավարությունը այս «մոռացկոտությունը» բացատրում է նրանով, որ Հայաստանի կողմից ցանկացած պահանջ կհանգեցնի նմանատիպ պահանջների Ադրբեջանի կողմից, օրինակ՝ Սյունիքի կամ Գեղարքունիքի դեմ։

Իհարկե, բոլորի համար ակնհայտ է, որ զուգահեռները տեղին չեն, բայց օկուպացիայից և ցեղասպանության սպառնալիքի տակ տեղահանությունից ավելի քան երկու տարի անց արցախցիները չեն կարողանում ստանալ պարզ հարցերի պատասխաններ. Երևանում ճանաչվո՞ւմ են արդյոք Ստեփանակերտում 32 տարի շարունակ տրված փաստաթղթերը՝ անձնագրեր, սեփականության վկայականներ, դիպլոմներ, ծննդյան, ամուսնության և մահվան վկայականներ։ Եվ եթե ծննդյան և մահվան վկայականները ճանաչվում են, ապա ինչո՞ւ չեն ճանաչվում սեփականության վկայականները և անձնագրերը։

Բոլոր փաստաթղթերը տրվել են Արցախում, բայց համարվում էին վավերական Երևանում։ Դրանք ոչնչով չէին տարբերվում Գավառում կամ Գորիսում տրված փաստաթղթերից, նույնիսկ արտաքին տեսքով։

Հայկական բանկերը, որոնք երաշխավորված են ՀՀ Կենտրոնական բանկի կողմից և ունեին մասնաճյուղեր Արցախում, որպես գրավ վերցնում էին Արցախում անշարժ գույքը և տրամադրում վարկեր, այդ թվում՝ հիփոթեքային։ Այլ կերպ ասած, մարդկանց անշարժ գույքի իրավունքները լիովին ճանաչվում էին։

Այսպիսով, ի՞նչ փոխվեց 2023 թվականի սեպտեմբերից հետո։ Այո՛, մարդիկ կորցրեցին իրենց սեփականությունը իրենցից չկախված հանգամանքների պատճառով, բայց արդյո՞ք սա ազդում է նրանց իրավունքների ճանաչման վրա։

ՀՀ կառավարությունը չի ուզում ճանաչել այդ իրավունքները, քանի որ դա կնշանակեր երաշխավորի պատասխանատվություն և այդ իրավունքների համար պայքար, ինչին կառավարությունը պատրաստ չէ։ Ավելին, վարչապետը նման խոսակցությունները վտանգավոր է անվանում։

Իհարկե, միջազգային դատարաններում որոշ դատական ​​գործընթացներ են սկսվում՝ արցախցիների սեփականության իրավունքները պաշտպանելու համար, սակայն Երևանի պաշտոնական քաղաքականությունը ոչ միայն չի խթանում այդ իրավունքները, այլև խոչընդոտում է դրանց ճանաչմանը։

Երևանը հրաժարվում է 1991-2023 թվականներին ձեռք բերված Արցախի ժողովրդի իրավունքների երաշխիքից։ Արցախցիներին զրկում են 070 կոդով կապույտ անձնագրերից, ստիպելով  հրաժարվել ՀՀ քաղաքացիությունից՝ այն վերականգնելու համար։ Միևնույն ժամանակ, 070 անձնագրեր ունեցող շատ մարդիկ մինչև 2023 թվականը ունեցել են ՀՀ քաղաքացիություն (ավտոմատ կերպով տրամադրվել է նրանց գրանցման վայրում). մյուսները, ընդհակառակը, չեն ծնվել Արցախում, բայց ունեն 070 կոդով անձնագրեր։

Իրավական խառնաշփոթը, որը պահպանել են ՀՀ և ԱՀ իշխանությունները 30 տարի, բխում էր այն փաստից, որ այդ իշխանությունները այս բոլոր տարիների ընթացքում երբեք չեն փորձել իրականացնել ՀՀ Սահմանադրությամբ ամրագրված Հայաստանի և Արցախի վերամիավորման մասին 1989 թվականի որոշումը։ Այս որոշումը լիովին ուժի մեջ էր «գետնի վրա», այդ թվում՝ իրավունքների ճանաչման առումով, բայց պաշտոնապես փորձել են մոռանալ դրա մասին։ Հատկապես, որ Արցախում միշտ եղել են անկախության թատրոնի երկրպագուներ։

Այս խառնաշփոթը հանգեցրեց նրան, որ արցախցիները, հայտնվելով Հայաստանում, հանկարծ հայտնաբերեցին, որ ապրել են իրենց արյունով ազատագրված երկրում «անօրինական», «ոչ իսկական»։ Նրանք ունեին հայկական անձնագիր, բայց այն վավեր չէր. նրանք ունեին սեփականության վկայական, բայց ոչ ոք այն չէր երաշխավորում։

Մոտ մեկ տարի առաջ Ալիևն ասաց, որ եթե Արցախում գույքի սեփականատերերը չհայտնվեն, այն կազգայնացվի։ Այդ ժամանակվանից ի վեր Ստեփանակերտի որոշ հատվածներ և մի քանի գյուղեր ամբողջությամբ ավերվել են։ Մնացածը “վերակառուցվում” է և կարող է որպես նոր բնակարաններ վաճառվել ցանկացողներին։ Համացանցում արդեն կան Ստեփանակերտի Վազգեն Սարգսյան պողոտայի լուսանկարներ, որտեղ շենքերի ճակատային մասերը պարզապես անճանաչելի են։

Իրավաբանները չեն կարող վերջնական լուծումներ առաջարկել դրա դեմ պայքարելու համար։ Ոմանք ասում են, որ պետք է դատական ​​​​հայցեր ներկայացնել միջազգային դատարաններ՝ գոնե փոխհատուցում ստանալու համար։ Մյուսները խորհուրդ են տալիս սպասել՝ սեփականության իրավունքը պահպանելու համար։ Իշխանությունները միանշանակ են, ․ վերադարձ չի լինի և խորհուրդ են տալիս ինտեգրվել Հայաստանում։

Թուրքիան դեռևս չի լուծել 1915 թվականին ցեղասպանություն վերապրած հայերի ունեցվածքի հարցը։ Լոզանի պայմանագրի համաձայն՝ Թուրքիան, որը ազգայնացրել է հայկական ունեցվածքը, իրավունք չունի վաճառել կամ փոխանցել այդ ունեցվածքը ուրիշներին։ Թուրքիայի կողմից այս կանոնը խախտելու ցանկացած փորձ հանդիպում է հայկական սփյուռքի և Հայ Առաքելական եկեղեցու դիմադրությանը։

Բաքուն, հավանաբար, այդքան բծախնդիր չի լինի, հատկապես որ դիմադրություն էլ չի լինի։ Մի օր բոլորը կիմանան, որ Ալիևի հրամանագրով ազգայնացվել է Արցախում գտնվող ողջ մասնավոր ունեցվածքը, և այն այժմ նոր սեփականատերեր ունի։ Իսկ Արցախի ժողովուրդը «կամավոր» է հրաժարվել իր իրավունքներից։