«Հետ կանչել հայցերը, ընդունել, որ Ղարաբաղը մեծ «սխալ» էր, խնդրեք Ալիևին հետ ընդունել «անառակ որդիներին»՝ արցախցիներին, ովքեր չգիտեին, թե ինչ են անում»

Անցյալ շաբաթ Բաքվում հայ գերիների հարցը նոր երանգներ ստացավ, որոնք կարող են անսպասելի կամ սպասված հետեւանքներ ունենալ։

Նախ՝ Ռուբեն Վարդանյանը ձայնային հաղորդագրություն է ուղարկել Բաքվի բանտից՝ նշելով, որ Արցախ գնալիս պատրաստ էր ամեն ինչի և չի կոտրվել։ Վարդանյանը ազգերի միջև խաղաղության կոչ արեց և Սումգայիթը համեմատեց Խոջալուի հետ։ Նրա ուղերձն ի սկզբանե զգացմունքային կերպով ընկալվեց որպես «չնահանջելու հրաժեշտի կոչ», սակայն հետագա իրադարձությունները որոշակիորեն փոխեցին ընկալումը, և ի հայտ եկան գնահատականներ, որ Բաքվում բանտարկյալների հարցի ակտուալացումը սերտորեն կապված է միջազգային դատարաններից հայցերը հետ կանչելու պահանջի հետ: Ապացույցները չուշացան։

Երկրորդ՝ միջազգային իրավական մարմիններում ՀՀ կառավարության ներկայացուցիչ Եղիշե Կիրակոսյանը հրաժարական տվեց։ Սա պարզապես հրաժարական չէր, այլ գործնականում գրասենյակի աշխատանքի դադարեցում։ Արդար եզրակացություն արվեց, որ Հայաստանի կառավարությունը համաձայնել է Բաքվի դեմ հայցերը դադարեցնելու պայմանին, և եթե լիարժեք համաձայնություն ձեռք բերվի, ապա Բաքուն ևս կարող է դադարեցնել Արցախի ռազմաքաղաքական ղեկավարության դեմ գործերը և գերիներին արտահանձնել Հայաստանին։

Երրորդ, միայն այն բանից հետո, երբ Ռուբեն Վարդանյանի միջազգային փաստաբանը թվարկեց այն պարզ քայլերը, որոնք Երևանը կարող էր ձեռնարկել վերջին մեկուկես տարվա ընթացքում՝ բանտարկյալներին ազատելու համար, Հայաստանի ԱԳՆ-ն մի անատամ հայտարարություն արեց։ Արարատ Միրզոյանը գերիների մասին խոսեց նաև ՄԱԿ-ի և ԿԽՄԿ-ի ներկայացուցիչների հետ։ Մինչդեռ Հայաստանը չհրաժարվեց «Ղարաբաղը Ադրբեջանի կազմում ճանաչելուց»՝ դրանով իսկ «հաստատելով» «գերիների մեղքը» այն բանում, որ Հայաստանը «30 տարի օկուպացրել է Ղարաբաղը»։

Ավելին, Բաքվի դատարանն ամեն օր նոր «ապացույցներով» էր սնվում. Ալեն Սիմոնյանն, օրինակ, հայտարարեց, որ վերջին տարիներին Հայաստանը «տոննաներով նոր զենքեր» է ուղարկել Արցախ, իսկ արցախցիներն ամեն ինչ թողել են ու հեռացել, թեև, ըստ սցենարի, պետք է մնային և “պատասխան տան” արածների համար։ Այդ դեպքում ղեկավարները գերի չէին ընկնի։ Իսկ իշխանամետ մարզպետներից մեկը, ի պատասխան այն հարցին, թե ինչու ադրբեջանցիներին չեն վտարում օկուպացված տարածքներից, պատասխանեց. «Մենք էլ 30 տարի նրանց տարածքները չենք լքել»։

Չորրորդ՝ Բաքվի կողմը ևս մեկ անգամ կոչ արեց Հայաստանի կառավարությանը արտահանձնել Երևանում «թաքնված» ռազմական հանցագործներին և օգնել Բաքվի դատախազներին վերջնականապես «փակել» Ղարաբաղի հարցը։ Իսկ այն «փակելու» միայն մեկ ճանապարհ կա՝ Երևանը պետք է պաշտոնապես ընդունի, որ 35 տարի առաջ ինչ-որ ուժեր Հայաստանը ներքաշեցին կործանարար հակամարտության մեջ՝ անօրինական կերպով խլելով Ադրբեջանի տարածքի 20%-ը և թույլ չտալով, որ Հայաստանը զարգանա։ Նիկոլ Փաշինյանն արդեն բուռն կերպով բարձրաձայնում է այս թեզը, մնում է փոխել Սահմանադրությունը և հանձնել «մեղավորներին»։

ՀՀԿ փոխնախագահ Էդուարդ Շարմազանովը հայտարարեց, որ «մեղավոր» ասելով հստակ նկատի ունեն Ռոբերտ Քոչարյանին և Սերժ Սարգսյանին։ Եվ նա չբացառեց, որ Նիկոլ Փաշինյանը կկատարի Բաքվի պահանջը։ Քոչարյանի և Սարգսյանի կողմնակիցների միջև վերջին վեճը վերլուծաբանները ևս կապում են Բաքու հնարավոր «արտահանձնման» թեմայի հետ։

Միևնույն ժամանակ, իրավաբանները Հայաստանում «ռազմական հանցագործների հանձնումը» համարեցին անօրինական, բայց ոչ այն պատճառով, որ ոչ մի հանցագործ չկան, և մարդիկ փորձում էին օգտվել իրենց օրինական ինքնորոշման իրավունքից։ Փաստաբանները կարծում են, որ Բաքվում իբր «արդար դատավարություն» չկա։ Այսինքն՝ եթե Հաագայում դատավարություն լինի, ապա «պատերազմական հանցագործներին» կարելի է արտահանձնել։

Հիշեցնենք, որ Բաքվի “դատավարության” ժամանակ հայերին մեղադրել են Արցախը բռնազավթելու մեջ և միլիարդավոր մանաթների փոխհատուցում են պահանջում։

Այս ֆոնին կարող է «ընտրություն» առաջանալ. եթե ուզում ենք վերադարձնել գերիներին, «չհանձնել» Քոչարյանին ու Սարգսյանին և փոխհատուցում չվճարել, ապա պետք է համաձայնվենք Բաքվի պահանջների հետ՝ հանենք բոլոր հայցերը, ընդունենք, որ Ղարաբաղը մեծ «սխալ» էր, գուցե նույնիսկ Ալիևին խնդրենք հետ վերցնել «անառակ արցախցիներին», որոնք չգիտեին, ինչ են անում։.

Հայաստանի կառավարության կողմից վերջին մեկուկես տարվա ընթացքում քայլերի բացակայությունը խոսում է այն մասին, որ ամեն ինչ ի սկզբանե գնում էր դեպի այս արդյունքը։

Արցախցի քաղաքական գործիչ Արթուր Օսիպյանը կարծում է, որ ոչ մի անօրինական կամ անբնական բան չկա 2020 թվականի սեպտեմբերին պատերազմի մեջ Հայաստանի մտնելու և Ադրբեջանի խորքում գտնվող ռազմական օդանավակայաններին հասցված հարվածների մեջ։ «Ադրբեջանը խախտեց խնդիրը խաղաղ ճանապարհով լուծելու պայմանավորվածությունը, պատերազմ սկսեց, հատեց շփման գիծը, և Հայաստանը պարտավոր էր պատասխանել որպես հակամարտության կողմ։ Պետք չէ սրանից ողբերգություն սարքել։ Ողբերգությունն այն է, որ Հայաստանը հրաժարվում է Արցախի նկատմամբ իր իրավունքներից՝ ներկայանալով որպես ագրեսոր և օկուպանտ՝ դրանից բխող բոլոր հետևանքներով։ Սա այն է, ինչի մասին պետք է մտածի Հայաստանի ղեկավարությունը և չտրվի Ալիևի թելադրանքին, գնալով զիջումների, որոնք սպառնում են Հայաստանին լիակատար լուծարմամբ»,- գրել է նա։

Նաիրա Հայրումյան