Ադրբեջանը, հնարավոր է, չկարողանա իրականացնել մինչև 2027 թվականը Եվրոպա բնական գազի արտահանումը կրկնապատկելու իր հավակնությունները, քանի որ չի կարողացել վաճառքի երկարաժամկետ գործարքներ կնքել, որոնք անհրաժեշտ են նրան նախքան արդյունահանումը մեծացնելու համար միլիարդավոր դոլարներ ներդնելը, հայտնում է Energy Voice-ը՝ վկայակոչելով աղբյուրներին։
Գազով հարուստ կասպյան երկիրը բանակցություններ է վարել եվրոպական ավելի քան 10 երկրների հետ անցյալ տարի Ուկրաինա Ռուսաստանի ներխուժումից հետո: Բայց մատակարարման պայմանների վերաբերյալ քննարկումները դեռ արդյունք չեն տվել, ասել են աղբյուրները՝ անանունը չբացահայտելու պայմանով:
Դիրքորոշման փոփոխությունը տեղի է ունեցել այն բանից հետո, երբ էներգետիկ ճգնաժամը Եվրոպայում թուլացավ անցյալ տարվա մատակարարման ցնցումներից և ռեկորդային գներից հետո: Թեև մայրցամաքը դեռևս գազի կարիք ունի, սակայն Ադրբեջանի համար արդեն սպառվել է երկարաժամկետ պայմանագրեր կնքելու ժամանակը, որոնք անհրաժեշտ են ենթակառուցվածքային ներդրումներին աջակցելու համար:
Եվրոպական գնորդներն այժմ չեն համարձակվում առաջիկա տասնամյակների ընթացքում հանածո վառելիքի օգտագործման պարտավորություն ստանձնել, իսկ այլ տարբերակներ, ինչպիսիք են ԱՄՆ-ի հեղուկ բնական գազի (ՀԲԳ) լրացուցիչ մատակարարումները Քաթար, կսկսեն մատակարարվել առաջիկա մի քանի տարիների ընթացքում: Ի տարբերություն մշտական խողովակաշարերի, ՀԲԳ նոր ենթակառուցվածքի մեծ մասը ներառում է լողացող ներմուծման տերմինալներ, որոնք կարելի է անջատել և տեղափոխվել այլ վայր, եթե պահանջարկը նվազի:
«Ադրբեջանից նոր խողովակաշարի ընդլայնման ժամկետները մարտահրավեր են նախագծի համար, քանի որ ակնկալվում է, որ 2027 թվականից ՀԲԳ համաշխարհային շուկաներում առաջարկի գերավելցուկ կլինի», – ասել է Օսլոյի Rystad Energy-ի գազի և ՀԲԳ շուկաների գործընկեր Սինդրե Կնուտսոնը:
Ռումինիան արդեն հայտարարել է, որ իր համար դժվար կլինի երկարաժամկետ պայմանագրեր կնքել։ Գերմանիայում գազ ներկրող «Securing Energy for Europe» ընկերության ներկայացուցիչը հայտարարել է. «Բացի նախնական բանակցություններից Ադրբեջանի հետ կոնկրետ ոչ մի խորհրդակցություն չի տարվել»։
Ըստ Բաքվի Նավթի հետազոտական կենտրոնի հետազոտական խմբի ղեկավար Իլհամ Շաբանի, Ադրբեջանը ցանկանում է իմանալ, որ իր գազը կշարունակի հոսել Եվրոպա առնվազն առաջիկա 20 տարիների ընթացքում, նախքան նա ներդրումներ կկատարի մատակարարումների և ենթակառուցվածքների ավելացման համար:
«Մենք խոսում ենք գազատար խողովակի, այլ ոչ թե գազատար տանկերների մասին, որոնք կարող են փոխել ուղղությունը ցանկացած պահի», – ասել է Շաբանը: «Հաշվի առնելով բանակցությունների դանդաղ տեմպերը՝ Ադրբեջանը դժվար թե կարողանա հասնել մինչև 2027 թվականը Եվրոպային տարեկան լրացուցիչ 10 միլիարդ խորանարդ մետր գազ մատակարարելու նպատակին», -հավելել է նա։
«Եվրոպայում անորոշություն է նկատվում իր տնտեսության ապակարբոնիզացիայի ուղղությամբ երկարաժամկետ ջանքերի ժամկետների հարցում, ինչը ոչ հստակ է դարձնում 2030 թվականից հետո պահանջարկի կանխատեսումները: Իսկ նրա գնորդները նոր երկարաժամկետ գազի գործարքների որոնման հարցում ցանկանում են ճկունություն ունենալ։ Երկարաժամկետ պայմանագրերի մեծ մասը, որոնք եվրոպացի գնորդները ստորագրել են Ուկրաինայի հետ Ռուսաստանի պատերազմից ի վեր, վերաբերում են ԱՄՆ-ի մատակարարմանը, ինչը նշանակում է, որ դրանք ճկուն են և կարող են ուղղորդվել այլ շուկաներ», -ասել է Կնուտսոնը:
«Դժվար է երկարաժամկետ պայմանագրեր կնքել մրցակցային բաց շուկայում», – Bloomberg-ին ասել է Ռումինիայի էներգետիկայի նախարար Սեբաստիան Բուրդուժան: Նրա երկիրը բնական գազի լրացուցիչ ծավալների կարիք չի ունենա։ Նրա ներքին սպառումը, որը վերջին շրջանում նվազում է, պահանջում է միայն փոքր ծավալի ներմուծում, իսկ Սև ծովից նոր մատակարարումները հասանելի կլինեն 2027 թվականին, ասել է նա։
Ռումինիան նաև հույս ունի դառնալ Արևելյան Եվրոպայում գազի կարևոր մատակարար՝ իր խորջրյա գազի հանքավայրերի շնորհիվ:
Ադրբեջանական հսկայական «Շահ Դենիզ» հանքավայրը սկսել է գազ արտահանել Եվրոպա 2020 թվականին 33 միլիարդ դոլար արժողությամբ «Հարավային գազային միջանցք» ցանցի միջոցով, որը Կասպից ծովը Վրաստանի և Թուրքիայի միջոցով կապում է Իտալիային:
Անցյալ տարի երկիրը համաձայնագիր է ստորագրել Եվրահանձնաժողովի հետ՝ մինչև 2027 թվականը կրկնապատկելու իր մատակարարումները մինչև տարեկան 20 միլիարդ խորանարդ մետր:
Երկրի էներգետիկայի նախարարության տվյալներով, Եվրոպան եղել է ադրբեջանական բնական գազի ամենախոշոր գնորդը 2023 թվականի առաջին ութ ամիսներին՝ ներմուծելով 7,6 միլիարդ խորանարդ մետր՝ 4,1 տոկոսով ավելի, քան նախորդ տարի։ Երկրում բնական գազի արդյունահանումը տարվա ութ ամիսներին տարեկան կտրվածքով աճել է 5%-ով՝ հասնելով 32,2 մլրդ խմ-ի։
Ի հավելումն առաջարկի և պահանջարկի երկարաժամկետ լոգիստիկայի անորոշության, Ադրբեջանից գազի մատակարարումները խրվել են նաև աշխարհաքաղաքական շփոթության մեջ:
Ադրբեջանի կողմից Լեռնային Ղարաբաղի վերջին զավթումը, որի արդյունքում մոտ 100,000 հայ է փախել Հայաստան՝ էթնիկ զտումների վախի պատճառով, կարող է ազդել եվրոպացի գնորդների ցանկացած որոշումների վրա: Ֆրանսիայի նախագահ Էմանուել Մակրոնը և ԵՄ որոշ այլ անդամներ մտահոգված են Հայաստանի տարածքի վրա հնարավոր հարձակմամբ։ Բաքուն հերքում է, որ դա տեղի կունենա։
«Վերջին իրադարձություններով, ես կարծում եմ, որ Ադրբեջանը կրակել է իր ոտքին», – ասել է Նյու Յորքի Կոլումբիայի համալսարանի Գլոբալ էներգետիկ քաղաքականության կենտրոնի հետազոտող Ան-Սոֆի Քորբոն: «Կարծում եմ, որ ադրբեջանական գազը կմնա այնտեղ, որտեղ կա, եթե միայն Թուրքիան ավելին չուզի»։
