Step1.am-ի զրուցակիցն է Հայ Առաքելական Եկեղեցու Տավուշի թեմի առաջնորդ Տեր Բագրատ արքեպիսկոպոս Գալստանյանը։

-Ձեր՝ «ես ռեւանշիստ» եմ հայտարարությունը քննարկման առիթ հանդիսացավ։ Այսօր իշխանությունները փորձում են հասարակությանը համոզել, որ ռեւանշը վատ բան է, ինչպե՞ս եք սա գնահատում։

-Երբ ես ասել եմ՝ «ռեւանշիստ եմ», նաեւ բացատրել եմ, թե դա ինչ է նշանակում։ Դա նշանակում է, որ մենք պետք է գործենք արդար հատուցման, վրեժի եւ մեր կյանքն ու տունը վերականգնելու համար։ Հիմա եթե որեւէ մեկը սրա հետ խնդիր ունի, ուրեմն գնահատականը թողնում եմ ձեզ՝ մտածելու՝ ինքն ուրացո՞ղ է, դավաճա՞ն է։ Եթե մեկը դրա հետ խնդիր ունի, ուրեմն ինքը մեր ինքնության հետ կապ չունի եւ միգուցե այս ամենի պատճառն ինքն է։ Ռեւանշիստ լինելը փորձում են ներկայացնել սեւ գույներով, պիտակավորել, որ դա իբրեւ շատ վատ երեւույթ է։ Բայց բոլորովին էլ այդպես չէ, դա պարզապես մեր կոչումն է՝ հանձնվելու փոխարեն պայքարել։ Մենք արդեն իսկ մեր հայրենիքի մեծ հատվածը՝ մեր Արցախ աշխարհը գոնե այս պահին կորցրել ենք։ Մենք ոչ միայն հող ու տարածք ենք կորցրել, այլ մեր ինքնությունն է խոցված, մեր արյունն է կորսված, մեր սրբավայրերն ու գերեզմաններն են կորսված։ Մի ամբողջ պատմություն ու կենսագրություն գլխիվայր շրջված է։

–Մեր հասարակության մեջ պայքարի ներուժ կա՞։ Այս հարցի պատասխանը կարեւոր է հատկապես հիմա, երբ իշխանության մակարդակով փորձում են մարդկանց խեղճություն ու պարտվողական թեզեր ներարկել։

-Այո՛, կա այդ ներուժը, անշուշտ կա։ Կառավարություն չունենք այսօր, խնդիրը դա է։ Այնտեղ աթոռ զբաղեցնող մարդիկ են նստած, բայց մենք կառավարություն չունենք։ Եթե մենք կառավարություն ունենանք, ինչպե՞ս կարող են Արցախի Հանրապետության պետական ինստիտուտների վրա մատ թափ տալ։ Իրենք գործել են ամբողջ ավերը, բայց մեղքը փորձում են դնել մարդկանց վրա, որոնք ընդամենը 10 օր են եղել իշխանության ղեկին։ Սա երեսպաշտություն էլ չէ, կեղծիք էլ չէ, սա ավելին է։ Մենք ակնկալում ենք, որ այս կառավարությունը կամ պետական այրերն ինչ-որ բա՞ն պետք է անեն։ Հակառակը, համագործակցում են մեր թշնամի երկրի իրենց գործընկերների հետ։ Իրենց համար արժեքը ոչ թե հայրենիքն է, ոչ թե ինքնությունն է, այլ նյութական միջոցներն ու փողն են։

Մեր հասարակության մեջ ներուժը կա, եւ հասարակությանը ճիշտ առաջնորդություն  է պակասում։ Հասարակությանը ճիշտ ուղղորդելու ու առաջնորդության դեպքում մենք ամեն ինչի էլ կհասնենք։ Ես մշտապես ասել եմ, որ ինձ համար անհասկանալի է, թե ինչպես կարող է մեր ազգն այսքան մեծ ներուժ ունենալ՝ թե՛ մարդկային, թե՛ նյութական, եւ այսպիսի վիճակում գտնվել։ Հետեւաբար, գաղտնիքը համախմբվելն է, մարդկանց առաջնորդելն է։ Իսկապես ազգային նվիրումով, հայրենիքով, հավատքով, ուղղակի առաջնորդել, գաղափարական առաջնորդություն ունենալ, սա է մեր ամբողջ պրոբլեմը։

-Մեր թշնամիները վախենում են հայ ժողովրդի ռեւանշից եւ չեն էլ թաքցնում դա։ Հայաստանի իշխանությունները հայտարարում են, որ եթե խաղաղության են գնում, իհարկե, ռեւանշ չի լինելու, այսինքն՝ թշնամուն երաշխիք են տալիս, որ ռեւանշ չի լինելու։ Ռեւանշ չանելը խաղաղության հասնելու գրավակա՞ն է։

-Բացարձակ ոչ, եւ իմ հայտարարությունը հենց դրա պատասխանն էր։ Թշնամի պետության ղեկավարը հայտարարեց, այստեղից էլ երաշխիք տվեցին։ Իմ հայտարարությունը հենց այդ մասին էր, ու դուք սխալված եք, ռեւանշ լինելու է։ Մենք նախ մեր ներսն ենք ազատագրելու, ապա մեր ամբողջական հայրենիքը։

ԵՄ արտաքին և անվտանգության քաղաքականության գերագույն ներկայացուցիչ Ժոզեպ Բորելը The Guardian-ին տված հարցազրույցում նշել է, որ Ուկրաինայում վտանգված է Եվրամիության գոյությունը։ «Ռուսաստանը երբեք ի վիճակի չի եղել ազգ դառնալու. միշտ կայսրություն է եղել ցարով, սովետներով, հիմա էլ՝  Պուտինով։ Սա Ռուսաստանի մշտականությունն է, նրա քաղաքական ինքնությունը և, որպես հետևանք, սպառնալիք իր հարևանների և հատկապես մեզ համար», – ասել է Բորելը:

Գազայի հատվածում պատերազմի վերաբերյալ նա նշել է, որ ՀԱՄԱՍ-ը «ոչ միայն ռազմական ուժ է, այլ գաղափար»։ «Գաղափարը որպես այդպիսին կարելի է հաղթել միայն ավելի լավ գաղափարներով, ոչ միայն ռումբերով»:

Եվրոպայի արտգործնախարարը, փաստորեն, ընդունում է, որ Եվրոպայի ճակատագիրը կախված է նրանից, թե արդյոք այսպես կոչված ժողովրդավարական աշխարհը կճանաչի հակամարտությունների ուժային լուծման օրինականությունը։ Ուկրաինայում և Պաղեստինում հենց այս հարցն է լուծվում։ Բայց Ուկրաինան և Պաղեստինը հնարավոր դարձան, քանի որ «ժողովրդավարական աշխարհը» լռելյայն ճանաչեց 2020-2023 թվականներին Արցախում Հայաստանի դեմ ռուս-թուրքական ահաբեկչական պատերազմի արդյունքները։

Արցախյան պատերազմից հետո միջազգային փաստաթղթերից ինչ-որ տեղ անհետացան հղումները երեք հիմնարար միջազգային սկզբունքներից երկուսին` ինքնորոշման իրավունքին և հակամարտությունների ուժային լուծման անթույլատրելիությանը:

2023 թվականի հոկտեմբերի 21-ին ԱՄՆ-ԵՄ համատեղ հայտարարության մեջ ասվում է, որ ստորագրողները «շարունակում են հավատարիմ մնալ Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև կայուն խաղաղության հաստատմանը` հիմնված ինքնիշխանության, սահմանների անձեռնմխելիության և տարածքային ամբողջականության փոխադարձ ճանաչման վրա»: Ոչ մի հիշատակում ուժի չկիրառման «սրբազան» սկզբունքի մասին, որի վրա, ըստ էության, կառուցված է «ժողովրդավարական աշխարհը»։ Հիշատակում չկա, քանի որ այս դեպքում հարկ կլիներ Իսրայելին զրկել «ինքնապաշտպանության իրավունքից» և «նեղացնել» նավթաբեր Ալիևին։

Politico-ն գրում է, որ Եվրահանձնաժողովի ղեկավար Ուրսուլա ֆոն դեր Լեյենը, ով Ալիևին անվանել է Եվրոպայի ամենահուսալի և վստահելի գործընկերներից մեկը, այդպես էլ չի մեկնաբանել սեպտեմբեր-հոկտեմբեր ամիսներին Արցախում տեղի ունեցած իրադարձությունները։ Եվրախորհրդի ղեկավար Շառլ Միշելը «լավատեսական շտապ հեռախոսազանգ է արել Ալիևին և խնդրել, որ ղարաբաղցի հայերի հետ լավ վերաբերվեն, բայց Եվրոպան, ըստ երևույթին, չունի որևէ լծակ կամ ցանկություն Ալիևին պատժամիջոցներով պատժելու»,–գրում է թերթը։

Սա ԵՄ գործադիր մարմինների դիրքորոշումն է՝ չնայած այն հանգամանքին, որ 2023 թվականի հոկտեմբերի 5-ին Եվրախորհրդարանը բանաձեւ է ընդունել և կոչ արել պատժամիջոցներ կիրառել Ադրբեջանի կառավարության անդամների նկատմամբ, ովքեր պատասխանատու են Լեռնային Ղարաբաղում հրադադարի, միջազգային և մարդու իրավունքների խախտման համար։

Այնպես որ, Բորելը անազնիվ է. փաստորեն, Եվրոպայի ճակատագիրը որոշվում է ոչ թե Ուկրաինայում կամ Պաղեստինում, այլ Արցախում։ «Ժողովրդավարական» կեղծավորությունը և սեփական հիմնարար սկզբունքների մերժումը Արցախում դոմինոյի էֆեկտի պես կհասնեն Եվրոպա։ Բորելի տագնապալի տոնը հուշում է, որ նա ամեն ինչ շատ լավ գիտի։

Նաիրա Հայրումյան

Այն բանից հետո, երբ Արցախի նախագահ Սամվել Շահրամանյանի գլխավորությամբ տեղի ունեցավ խորհրդակցություն, որտեղ ասվեց, որ Արցախի լուծարման մասին փաստաթուղթ չկա, Հայաստանի իշխող կուսակցության ներկայացուցիչները և նրանց աջակցողները, ովքեր մեղմ ասած սիրով չեն տրամադրված Արցախի նկատմամբ, սկսեցին բացահայտ շանտաժ ու քարոզչություն։ 

Մասնավորապես, ՔՊ պատգամավոր Արուսյակ Ջուլհակյանը հայտարարեց, որ «եթե ԼՂ ինստիտուտները շարունակում են գործել, ապա գուցե իրենց վրա վերցնեն ՀՀ բանկերի նկատմամբ ունեցած Լեռնային Ղարաբաղի՝ 315 մլրդ ՀՀ դրամի չափով պարտքը, որն այսօր ՀՀ կառավարությունը ստիպված եղավ վերցնել իր վրա»։ Եվ որ ՀՀ իշխանությունները թույլ չեն տա Արցախի իշխանությանը Հայաստանում անել նույնը, ինչ Արցախում։

Նույնքան հայտնի այլ հասարակական գործիչներ Սամվել Շահրամանյանին մեղադրում են բոլոր հնարավոր մեղքերի մեջ՝ հայտարարելով, որ նրան Բաքվից կառավարում են Բակոն և Արկադին, որ ռուսները նրան բերել են Հայաստան, որպեսզի նա այստեղ էլ ամեն ինչ հանձնի, ընդհանրապես՝ բոլոր վատ բաները գալիս են Արցախի ժողովրդից և նրա 9-օրյա նախագահից։

Հայաստանի կառավարության ներկայացուցիչները Արցախի կառավարության գործունեության շարունակությունն անվանում են «ռումբ Հայաստանի պետականության տակ»՝ նախապես Արցախին վերագրելով այն, ինչ կատարվելու է Հայաստանի հետ առաջիկա երկու հարյուր տարում։ Քարոզչությունն այնքան կոշտ ու լաչառ է, որ սովորական մարդիկ «հիվանդանոցային մահճակալի հարեւանների» մակարդակով կշտամբում են ցեղասպանությունը վերապրած արցախցիներին, որ միտումնավոր լքել են Արցախը, որպեսզի Քոչարյանն ավելի շատ ձայներ ստանա գալիք գարնանային ընտրություններում։

Քարոզչության անհեթեթությունը քողարկվում է նրանով, որ հեռուստատեսությամբ և յութուբում ինչ-որ «խելոքներ» անընդհատ հղում են են անում միայն իրենց հայտնի ինչ-որ աղբյուրներ, և հենց այնտեղ էլ ասում են, որ Հայաստանում բոլոր դժբախտությունները գալիս են արցախցիներից։ Եթե ​​նույնիսկ տվյալ արցախցին չի հարստացել մնացած հայության հաշվին, չի մասնակցել ընտրություններին, եթե անգամ ընդդիմություն է եղել, միեւնույն է, ինքն է մեղավոր, ի սկզբանե՝ պետք է ռուսներին չհավատար, սերժին, ռոբիկներին ու մյուս սամվելներին չպիտի ընտրեր։

Այս խելոքներից ոչ մեկն չի բացատրել, թե ինչո՞ւմն է Հայաստանում Արցախի իշխանության գոյության վտանգը, և ինչո՞ւ արցախցիները տեղահանությունից 3 ամիս անց սկսում են հասկանալ, որ շրջափակումն ու պատերազմը չեն ավարտվել, նրանք շարունակում են նորովի, էլ ավելի բարդ պայմաններում։

Ո՛չ Քաղաքացիական պայմանագրի պատգամավորները, ո՛չ էլ նրանց բազմաթիվ վճարովի քարոզիչները չեն ասում, թե ինչ է առաջարկվում արցախցիներին։ Ասենք, որ հունվարի 1-ից Արցախի իշխանությունը դադարեցնում է իր գործունեությունը, ասենք Շահրամանյանին ձերբակալեցին ու կախեցին, ո՞վ է զբաղվելու 150 հազար մարդու խնդիրներով։ Նույնիսկ դասարանում երեխաները ընտրում են ավագ, որը զբաղվում է կոլեկտիվ հարցերով: Հայաստանում արցախցիները զրկված են նույնիսկ ավագ ունենալու հնարավորությունից։

Երեք ամիս Հայաստանում արցախցիները դեռ չեն հասկացել, թե ով պետք է զբաղվի իրենց խնդիրներով՝ ոչ միայն կենսաթոշակներով ու ունեցվածքով, այլ քաղաքական իրավունքներով, թեկուզ 2020 թվականին դրա համար մանդատ են տվել խորհրդարանին։ Ինչպես գրում է Վարգդես Օվյանը, «Հայաստանում պետությունը համակարգիչներով, ինտերնետով ինչ-որ թղթաբանություններ է լրացնել տալիս, ամիսներով սպասեցնում, որպեսզի հաստատեն կամ մերժեն տալիք ֆինանսական աջակցությունն ու կենսաթոշակը…»։

Փաստորեն, Արցախի ժողովրդի կողմից ընտրված խորհրդարանի և կառավարության փոխարեն Հայաստանի իշխանություններն Արցախի ժողովրդին առաջարկում են վիրտուալ իշխանություն, երբ նույնիսկ դիմելու տեղ չկա, փաստաթղթեր ներկայացնելու և պահանջներ ներկայացնելու տեղ չկա։ Ինչ-որ մի երիտասարդ ջոյստիկով նստում է ինչ-որ գրասենյակում և որոշում, թե ում պետք է թոշակ տան և ում օգնությունը, ում քարտի վրա փող կա, ով է ապրում հարազատների մոտ և ով է քվեարկելու է Նիկոլի օգտին։

Արցախցիներն արդեն երեք ամիս է չեն ստանում իրենց թոշակները, սառեցվել է նաև դրամական օգնությունը, իսկ տանտերերը թանկացնում են բնակարանները, սպառվել են բոլոր պահուստները, եւ հազարավոր արցախցիներ արդեն հայտնվել են աղքատության եզրին։ Արցախցիներին մղում են սովի բունտի, և ոչ թե «ջոյստիկով տղայի», այլ Արցախի պետական ​​կառույցների դեմ։

Նաիրա Հայրումյան