Ստեփանակերտ. 19 սեպտեմբերի, 2023 թ
Դատելով ադրբեջանական լրատվամիջոցների հրապարակումներից՝ Բաքվի մինի սուլթանը հրամայել է օկուպացված Արցախում բացել 23 ընտրատեղամաս։ Ալիևը հայտարարել է, որ ցանկանում է, որ արցախահայությունը վերադառնա իր տները և մասնակցի իր նախաձեռնած «ընտրություններ» կոչվող շոուին, որը տեղի կունենա փետրվարի 7-ին։
Ակնհայտ է, որ ահաբեկիչը, ով ասում էր, որ պատերազմը «իր ողջ կյանքի երազանքն էր», այժմ ցանկանում է աշխարհին երևալ որպես պուպուշ հումանիստ, ով պատրաստ է ընդունել այն մարդկանց ձայնը, ում սպանել է հրետանու և անօդաչու սարքերի միջոցով մի քանի ամիս առաջ, և նրանց, ովքեր նոր ցեղասպանության օրերով փախնում էին անտառներով, իսկ նրա ասկյարները հալածում էին նրանց, գերում և խոշտանգում։ Բազմաթիվ քաղաքացիական անձանց և զինվորականների ճակատագիրը դեռևս անհայտ է։
Զուգահեռաբար արցախցիների վերադարձի թեման շատ ակտիվորեն քարոզում է ադրբեջանի դաշնակից ռուսաստանը։ Եվ միանգամայն պարզ է, թե ինչու։
Ռուսաստանը շահագրգռված չէ հակամարտության վերջնական կարգավորմամբ. Ղարաբաղյան հակամարտությունը ռուսաստանի համար միակ հնարավորությունն է՝ իր ազդեցության գոտում պահելու երկու պետություններին՝ Հայաստանին և ադրբեջանին։ Ադրբեջանին Արցախը պետք է և՛ իր արտաքին և՛ առավելապես ներքին քաղաքականություն վարելու համար։
Արցախի թեմայի, հայատյացության գաղափարախոսության վրա ալիևների ընտանիքին հաջողվեց կառուցել պետություն, ստեղծել ադրբեջանական ազգ իր տարածքում ապրող տարբեր ցեղերից և փոքրամասնություններից։ Նրանք ճշգրտորեն կրկնեցին աթաթուրքի ռազմավարությունը։
Ադրբեջանում ապրող ժողովուրդներին՝ լեզգիներին, թալիշներին, թաթերին և այլն ենթարկեցնելու հաջող փորձը ոգեշնչել է ալիեւին հպատակեցնել նաեւ հայերին և դարձնել “ազգային փոքրամասնություն”։ Այժմ ալիեւ կրտսերի առջեւ խնդիր է դրված դենացիֆիկացիայի ենթարկել հայերին, դարձնել նույն ադրբեջանցին, ինչպիսին դարձել են մյուս ժողովուրդները։ Եվ նա մենակ չէր այս հարցում. հավատարիմ դաշնակից ռուսաստանը նույնպես շահագրգռված է հայերին ապազգայնացնելով, նրանց վերածելով ահաբեկչական պետության հնազանդ, անզոր բնակիչների։
Այնուամենայնիվ, դիտարկենք նրանց «ցանկության» իրավական կողմը։
«Քաղաքացիության մասին» օրենքը անկախ ադրբեջանում ընդունվել է 1995թ. Այն ժամանակ Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետությունն արդեն անկախ պետություն էր՝ ստեղծված միջազգային բոլոր նորմերին ու օրենքներին համապատասխան։ ԼՂՀ-ն ստեղծվել է ժողովրդի ինքնորոշման իրավունքի հիման վրա, այդ տարիներին գործող Սահմանադրության համաձայն անջատվել է ԽՍՀՄ-ից (ըստ որի ինքնավար հանրապետությունները և մարզերը կարող էին անջատվել ԽՍՀՄ-ից այնպես, ինչպես միութենական հանրապետությունները), իրականացրել է ազգային-ազատագրական պայքար՝ պատերազմում պաշտպանելով իր պետականությունը։
Ավելին, Լեռնային Ղարաբաղի ժողովուրդը չմասնակցեց ադրբեջանի անկախության, ԽՍՀՄ-ից նրա դուրս գալու և այս պետության Սահմանադրության ընդունման հանրաքվեներին։
1995 թվականին «Քաղաքացիության մասին» օրենքի ընդունումից հետո Արցախի ժողովուրդը կոլեկտիվ դիմում չի ներկայացրել ադրբեջանի քաղաքացիություն ստանալու համար։ Ըստ այդմ, որքան էլ ալիևը բղավի ողջ աշխարհով մեկ և բռունցքով սպառնա հայերին, Արցախի Հանրապետության բնակիչները չեն կարող լինել նրա քաղաքացիները։
Ըստ այդմ, ոչ մի արցախահայ չի կարող մասնակցել այլ երկրի նախագահական ընտրություններին։ Եվ առավել եւս, նա չի կարող քվեարկել «նախագահի» օգտին, ով փորձում է ենթարկել մարդկանց՝ սպանելով նրանց։
Ալիեւը եւս մեկ առաջարկ ունի. Արցախցիները կարող են դիմել Ադրբեջանի համապատասխան մարմիններին և քաղաքացիություն ստանալ։ Սակայն քաղաքացիություն ստանալու կարգը պահանջում է տվյալ երկրի տարածքում առնվազն 6 ամիս բնակություն, աշխատանք, հարկերի վճարում և այլն։
Ի՞նչ կարգավիճակով կարող են արցախցիները տեսականորեն բնակվել օկուպացված Արցախում՝ Ադրբեջանի քաղաքացիություն ստանալու համար, եթե նրանք արդեն ստացել են փախստականի կարգավիճակ Հայաստանում։
Դատելով լուրերից՝ Հայաստանում որոշ ուժեր արցախցիներին համոզում են վերադառնալ իրենց տները՝ խոստանալով անշարժ գույքի փաստաթղթերի հաստատում՝ դրանք վաճառելու հետագա հնարավորությամբ և այլն։ Ովքե՞ր են այս մարդիկ, ովքեր կհամաձայնեն նման արկածախնդրության: Եթե նույնիսկ մոտ օրերս նրանց հնարավոր լինի հավաքել և ինչ-որ կերպ տանել Արցախ, նրանք չեն կարող մասնակցել իրենց երեխաներին սպանող ալիևի «ընտրություններին», քանի որ նրանց համար համապատասխան փաստաթղթեր ստանալը ֆիզիկապես անհնար կլինի։
Ադրբեջանի իշխանությունների տրամաբանությունը վաղուց դուրս է եկել ողջախոհության սահմաններից։ Բայց, ըստ երեւույթին, այս տրամաբանությունը թելադրված ու սնուցվում է ՌԴ ԱԳՆ-ի կողմից։
Ռուս-թուրքական տանդեմը իսկապես ցանկանում է իր վստահված ադրբեջանի միջոցով հերթական անգամ հայերին «քշել» ծուղակը և դարձնել նրանց իրենց կեղտոտ «քաղաքականության» պատանդը։
Կցանկանայինք հավատալ, որ արցախցիների մեջ ողջախոհությունը կհաղթի և նրանց հիշողությունը կթարմանա։ 5 ամիսը այն ժամանակահատվածը չէ, որի ընթացքում կարելի է մոռանալ ցեղասպանությունը։
Արցախահայությունը հնարավորություն կունենա քվեարկելու, բայց իր սեփական իշխանության համար, որը կպաշտպանի իր իրավունքները, այդ թվում՝ միջազգային հարթակներում։
Մարգարիտա Քարամյան