Իրանում կործանվել է երկրի նախագահ Իբրահիմ Ռաիսիի ուղղաթիռը. հաղորդվում է, որ ուղղաթիռը կոշտ վայրէջք է կատարել Վերզեգան քաղաքի մոտ գտնվող լեռնային տեղանքում՝ Իրան-Ադրբեջան սահմանի մոտ: Այս մասին հայտնում է BBC-ն։

Կատարվում է լայնածավալ որոնողական աշխատանքներ՝ ներգրավելով Կարմիր մահիկի փրկարարները, զինվորականներն ու ոստիկանները։ Իրանի ներքին գործերի նախարար Ահմադ Վահիդին ասել է, որ վատ եղանակային պայմանները խանգարում են փրկարարներին դեպքի վայր հասնել։ Այս տեղեկությունը հրապարակելու պահին նախագահի ուղղաթիռը չի գտնվել։

Տեղական իշխանությունների ներկայացուցիչներից մեկը միջադեպն անվանել է «վթար», սակայն իրանական թերթերից մեկին տված հարցազրույցում խոստովանել է, որ ինքը դեռ պետք է հասնի դեպքի վայր, որ հասկանա, ինչ է կատարվել։

Մինչդեռ իրանական «Թասնիմ» գործակալությունը հայտնել է, որ Իրանի նախագահ Էբրահիմ Ռաիսիի ավտոշարասյան երեք ուղղաթիռներից երկուսն ապահով հասել են իրենց նշանակետին։ Գործակալության տվյալներով՝ նրանք տեղափոխում էին Իրանի էներգետիկայի նախարար Ալի Աքբար Մեհրաբիյանին եւ ճանապարհների ու քաղաքաշինության նախարար Մեհրդադ Բազրպաշին։

Նախագահի ուղղաթիռում են եղել նաև Արևելյան Ադրբեջանի նահանգի նահանգապետը և արտաքին գործերի նախարար Հոսեյն Ամիր Աբդոլլահյանը։

Թե ինչ է կատարվել Իրանի նախագահին տեղափոխող ուղղաթիռի հետ, մնում է անհասկանալի։

Ռաիսին վերադառնում էր Իրանի Արևելյան Ադրբեջան նահանգից՝ Ադրբեջանի հետ սահմանին նա Ալիևի հետ մասնակցել է Արաքս գետի վրա ամբարտակի բացման արարողությանը։ Հիշեցնենք, որ Խուդաֆերինի տարածքը 2020 թվականին օկուպացվել է Ադրբեջանի կողմից, և Բաքուն և Թեհրանը սկսել են այնտեղ հիդրոէլեկտրակայանի կառուցումը։

ԻՌՆԱ-ն հայտնում է, որ նախագահին տեղափոխող ուղղաթիռը Թավրիզ էր ուղեւորվում նավթավերամշակման գործարան բացելու համար և կործանվել է Ուզի և Փիր Դաուդ գյուղերի միջև ընկած Դիզմար անտառում՝ Բաքվի հետ Կիզկալասի կոչվող համատեղ ամբարտակի բացումից հետո։

2020 թվականին օկուպացված արցախյան տարածքներում Իսրայելը ստեղծեց ռազմական և այլ ենթակառուցվածքներ՝ ուղղված Իրանի դեմ։ Բաքվի ռեժիմը, որին Իսրայելը բացահայտորեն օգնեց նվաճել Արցախը, չխոչընդոտեց Արաքսյան գոտում իսրայելական ենթակառուցվածքների ստեղծմանը։

Ալիևի հետ հանդիպման ժամանակ Ռաիսին գովաբանել է Բաքվի «հարևանին և բարեկամին», խոսել «ամուր հարաբերությունների մասին, որոնք արմատավորված են երկու ժողովուրդների և երկրների համոզմունքներում», և որ դրանք կապված են «պատմությամբ, քաղաքակրթությամբ և պատմական հիմքերով»:

Ռաիսին խոստովանել է. «Մենք հավատում ենք Ադրբեջանի ինքնիշխանությանը և տարածքային ամբողջականությանը, և մենք, թերևս, առաջին երկրներից ենք, ովքեր հաստատել են այս տարածաշրջանի սեփականության իրավունքին”: Մենք դա հստակ ասել ենք, ասել է Իրանի նախագահը` նշելով, որ «մենք պատրաստ ենք վերականգնել Ղարաբաղի տարածաշրջանը և օգտագործել այս տարածաշրջանում Իրանի Իսլամական Հանրապետության ինժեներական հնարավորությունները»։

Նախագահը հայտարարել է. Արասի միջանցքի կամ 104 կիլոմետրանոց Կալալա-Աղբանդ ռազմավարական և բազային ճանապարհի կառուցումը պետք է իրականացվի իրանցիների և ադրբեջանցիների կամքի համաձայն։ Այս նախագիծն ակտիվորեն մշտադիտարկվում է 6 աշխատանքային հոսքերում, և մենք կարող ենք աշխատանքները սկսել նախատեսված ժամկետից շուտ, ինչը օգուտ կբերի երկու երկրների և երկու ազգերի և կարևոր և ռազմավարական ճանապարհ կդառնա տարածաշրջանում:

Խոսքը, հիշեցնենք, Իրանի տարածքով անցնող «Զանգեզուրի միջանցքի» մասին է։

Այաթոլլահ Ռաիսին հայտարարել է. «Պաղեստինի հարցը իսլամական աշխարհի առաջին խնդիրն է, և մենք կասկած չունենք, որ Իրանի և Ադրբեջանի ժողովուրդները միշտ աջակցում են Պաղեստինի և Գազայի ժողովրդին և ատում են Սիոնիստական ​​ռեժիմը»: Ալիեւը չի պատասխանել։

Սրանից հետո կործանվել է Իրանի նախագահի ուղղաթիռը։

Մայիսի 21-ին Հայաստանի խորհրդարանում տեղի կունենա «Մանդատդ դիր» ակցիան, որի մասնակիցները կոչ են անելու պատգամավորներին հրաժարվել մանդատներից՝ քաղաքական ճգնաժամը բիֆուրկացիայի հասցնելու համար։

Հայաստանում զարգացած քաղաքական ճգնաժամը ներկայիս վարչապետի օրոք, որն, ինչպես արդեն բոլորը հասկացել են, ինքնակամ չի հրաժարվի «գահից», չի կարող լուծվել ստանդարտ քաղաքական մեթոդներով և հասարակական կարծիքի վրա ազդելով։ Ավելին, 6 տարվա ընթացքում իշխող ուժը լաչառ ատելության ու պառակտման այնպիսի աղմկոտ ու կպչուն քարոզ է գեներացրել, որ նույնիսկ Աստծո խոսքը երբեմն անզոր է լինում դրա դեմ։

Սկսելով ապօրինի սահմանազատումը թույլ չտալու մտադրությամբ՝ «Տավուշը հանուն հայրենիքի» շարժումը, ժամանելով Երևան, անմիջապես հայտնվեց քաղաքական մածուցիկ զանգվածի մեջ։ Մի կողմից, բազմահազարանոց ցույցերը և բազմաթիվ մարդկանց անհնազանդության ակցիաներին միանալը ցույց տվեցին իշխող խմբի քաղաքականության նկատմամբ հանրային դժգոհության աստիճանը։ Մյուս կողմից, պահանջների տեղափոխումը իշխանափոխության տարածություն, ինչի շուրջ լուրջ քաղաքական կոնսենսուս է ձևավորվել (Բագրատ Սրբազանի հետ այսօրվա հանդիպմանը քաղաքական նշանակալից ուժերի բավականին լայն շրջանակ էր եկել), ստվերեց արդար քաղաքացիական պահանջները։

Քաղաքական գործընթացները, անշուշտ, դժվար է հաշվարկել, և հայտնի չէ, թե ինչ կարող է լինել հաջորդ րոպեին, բայց Փաշինյանը իսկապես կոշտ պաշտպանություն է ընդունել, և դա ճեղքելու համար ոչ ստանդարտ մեթոդներ են պետք։ Բայց շատ բան կախված է նրանից, թե արդյո՞ք հիմնական ներքաղաքական դերակատարները ցանկանում են կարգավորել ճգնաժամը, թե՞ նրանց խնդիրն է պահպանել հանրային տրամադրությունները և թույլ չտալ Փաշինյանին «գնացքից թռնել» ժամանակից շուտ։

Խորհրդարանական ընդդիմությունը համառորեն չի ցանկանում հրաժարվել մանդատներից՝ պատճառաբանելով երկու թաստարկով․ մանդատներից հրաժարվելը չի ​​հանգեցնի խորհրդարանի ցրմանը, սակայն «անձեռնմխելի» պատգամավորները կզրկվեն խորհրդարանի ամբիոնից այլընտրանքային կարծիք հնչեցնելու հնարավորությունից։

Երկու փաստարկներն էլ չեն դիմանում քննադատությանը և ավելի մեծ կասկածի տեղիք են տալիս․ արդյո՞ք խորհրդարանական կուսակցություններն ուզում են նույնը, ինչ հանրահավաքների դուրս եկած հասարակությունը։ Արդյո՞ք ուզում են կասեցնել աղետալի ընթացքը, թե փորձում են Փաշինյանին թողնել ավարտին հասցնել գործը` Հայաստանի վերացումը, որ հետո մեղադրեն նրան։

Այսօր քաղաքական կուսակցությունների և մասնագիտական ​​միավորումների հետ հանդիպումներում Բագրատ Սրբազանը հայտարարեց, որ երկրում սահմանադրական կարգը չի գործում, և հիմնական խնդիրը սահմանադրական կարգի վերականգնումն ու իշխանությունը ժողովրդին վերադարձնելն է։ Իսկ վարչապետի թեկնածությունը ամենաառաջնային խնդիրը չէ։

Այսօր հանդիպմանը հավաքված կողմերին հաջողվե՞լ է ընդհանուր նպատակ ձեւակերպել (խոսքը վարչապետի թեկնածության մասին չէ)։ Եւ ինչպե՞ս են այդ նպատակին մոտենում խորհրդարանական ընդդիմադիր կուսակցությունները, որոնք կարող են արագացնել գործընթացները՝ պարզապես վայր դնելով մանդատները։ Եթե, իհարկե, այդ մանդատները իրենց են պատկանում, այլ ոչ թե 2021 թվականին խորհրդարանը բծախնդիր ձևավորած Կոպըրկինին։

44-օրյա պատերազմից հետո Երեւան էի մեկնել` իմ արտասահմանցի հյուրին դիմավորելու, ով հետաքրքրված էր Արցախում վավերագրական ֆիլմ նկարահանել հետպատերազմյան իրականության մասին:

Երեւանում հյուրս պատմեց, որ կատարել է Արցախի ԱԳՆ բոլոր կարգադրությունները, էլեկտրոնային նամակ է ուղարկել, հավատարմագիր ստացել: Այսպես համոզված, որ ամեն ինչ կարգին է, մենք Արցախ մեկնեցինք հաջորդ օրը:

Տեղ գյուղի մոտ անցակետ է տեղադրվել, որտեղ մեզ կանգնեցրին: Տարբեր համազգեստներով, զենքերով ոստիկանության, ԱԱԾ աշխատակիցներ են: Չնայած անցակետը հայկական էր, բայց որքան հիշում եմ, նաեւ ռուսներ էլ կային, եւ հյուրի անձնագիրը վերցնելով, ճանապարհի մի վրանից մյուսն են տանում, ասում, որ սպասենք, քիչ հետո վերադարձնում անձնագիրը եւ բարի ճանապարհ մաղթում:

Բերձորում կարմիր-սպիտակ ուղեփակոց է, կիսադատարկ մի խանութ, որի տերը ձախով բռած աջ դաստակը կանգնած է շղթայված Coca‑Cola-ի սառնարանի մոտ,  կանաչ կոմուֆլյաժով զինվորներն այս ու այն կողմ են գնում:

Քիչ հետո չափազանց բարձրահասակ, չեչոտ ու խելացի դեպքով մի ռուս սպա է մոտենում մեզ. вы говорите по-русски? Паспорт, пожалуйста?

Սպան սպիտակ թղթերի մեջ նայելով, ասում է, որ հյուրի անունը ցուցակում չկա: Իմ պնդմանը, որ Արցախի ԱԳՆ-ից ասել են, որ պետք է լինի, նա հակառակն է պնդում եւ ասում, որ հրաման կատարելուց բացի ոչինչ անել չի կարող: «Չհանձնվելով» ես զանգում եմ Արցախի ԱԳՆ եւ «պարզաբանումներ պահանջում»: Ինձ վստահեցնում են, որ ամեն ինչ կարգին է եւ կարող ենք շարունակել ճանապարհը (չնայած Արցախի ԱԳՆ-ից շատ վստահ էին խոսում, սակայն նկատվում էր, որ տան տերն ուրիշ է այլեւս, համենայնդեպս, հոյուրերի մասով): Այդքանը ես փոխանցում եմ ռուս սպային, վերջինս ճիպոտի պես երկար օդալարով ռացիան բերանից մի քիչ հեռու պահելով (ձայնը դիտավորյալ բարձրացրած, որ մեզ լսելի լինի) կապվում է վերադասի հետ, ով հյուրին ռուսական հայտնի երեք տառանոց բառով ուղարկում է Ադրբեջանի ԱԳՆ. пошел он на ***, пусть просит разрешение в МИД Азербайджана, — լսում ենք մենք: Հյուրի շփոթված ժպիտից ես հասկացա, որ նա ռուսերեն չգիտի բարեբախտաբար:

Այդ ընթացքում յուղոտ ձեռքերում մի պտուտակ բանալի (разводной ключ) բռնած մի ռուս զինվոր է մոտենում, հետաքրքրվում, թե որտեղից ենք, ես էլ նույնն եմ անում, նա ասում է, որ Դաղստանից է եւ որ Ղարաբաղում շատ լավ է: Իմանալով որ հյուրը Բրիտանիաից է, ժպտում եւ հարցնում է, թե որ թիմինի երկրպագու է եւ որ ինքը Լիվերփուլի ֆանատ է:

Ինչեւէ, մի քանի ժամ սպասելուց եւ ԱԳՆ մի քանի զանգերից հետո մեզ հաջողվում է անցնել ռուսական առաջին անցակետը:

Դարձյալ ուղեփակոց ու հերթական ռուսական անցակետ: Պարզվում է Աղավնոն (Զաբուխ) եռակողմ համաձայնագրով անցել է Արցախի Հանրապետությունում տեղակայված Ռուսաստանի Դաշնության զինված ուժերի խաղապահ զորամիավորման վերահսկողության տակ։ Այստեղ էլ նույն հարցերը, նույն պրոբլեմները, ինչ մի քանի ժամ առաջ:

Անցակետի մոտ բարեգործական հիմնադրամի լոգոյով մի մեքենա է կանգնած, որի ամերիկահայ տերն ասում էր, որ արդեն երկու օր է այստեղ սպասում են եւ որ ռուսները թույլ չեն տալիս Արցախ մեկնել: «Ձեզ էլ չեն թողնելու», – ասում էր նա եւ ճիշտ էր ասում: Նույնն այս անցակետում ենք լսում ռուսներից. имени нет в списке, мы только выполняем приказы.

Ստիպված մենք Գորիս վերադարձանք եւ չորս-հինգ օր Արցախի ԱԳՆ հետ «բանակցություններից» հետո կարողացանք Արցախ գնալ` հաղթահարելով ռուսական անցակետերը:

Հետո ես միայն մեկ դեպք գիտեմ, որ արտասահմանցի (Իսրայել) էր Արցախ եկել, ով տեսնելով ռուսական ուղեփակոցները գյուղեր տանող ճանապարհներին, ասում էր (մի տեսակ էլ չհանդուրժելով), որ «սա իսկական ռուսական օկուպացիա է»:

Ես վստահ չեմ, որ Պուտինը ֆեյսբուքում կարդում էր (չէ, մի հատ էլ պետք է լայքեր) Արայիկ Հարությունյանի ջերմ շնորհավորանքներն իր ծնդյան օրվա կապակցությամբ, դժվար թե Պուտինի էությունը տրորվեր, երբ Արցախի նախագահը ցավակցում էր Կեմերովոյի դժբախտ պատահարի համար, բայց ի տարբերություն ժողովրդի, ովքեր իրոք հավատում էին ռուսական երաշխիքներին, թերեւս Արցախի ղեկավարությունը ամենալավն էին հասկանում, որ ռուսները только приказы выполняют.

Ռուսների ներկայությունն իրոք խլացրել էր հրետանու հուժկու ձայներն Արցախում: Իրոք անվտանգության մի զգացում կար նրանց ժամանելու առաջին օրերին: Փոխվել էր Ստեփանակերտը: Քաղաքը դեռ կիսամութ էր: Պարկ հոթելում բորշի հոտ էր, մատուցողները հուզված հյուրասիրում են ռուս սպաներին, ապա ռուս գրականության երեկոներ ու Калинка. «Ի՞նչ հինգ տարի, ռուսն այստեղից դուրս չի գալու, դեռ մի քիչ սպասեք Ուկրաինայի հարցերը լուծեն», «Լսե՞լ եք, գեներալ Մուրադովը բուլդոզերով ադրբեջանական զրահամեքենան ձորն է գլորել Շուշիիում», այսպիսի խոսակցություններ էին շրջանառվում Արցախում:

Բայց կարող ենք հինգ տարի չսպասել եւ փորձել հիշել, թե ինչեր տեղի ունեցան երեք տարում: Փարուխ, Քարագլուխ, ոստիկանների սպանությունները, Կիչան, Ճանյաթաղ, Դրմբոն, Խրամորթ, ֆերմերների վրա կրակոցներ եւ ռուսական զորակազմին այդ մասին հայտնելու անիմստ հայտարարություններ Արցախից (իբր ռուսներն էլ այնտեղյակ էին), երիտասարդների առեւանգում Հակարիի կամրջին, Եվրատեսիլից վերադարձող երեխաներ, ուռալի մոտ հղի կանանց հերթ (օգնություն են բաժանում, հեռախոսով նկարում), «մեզ պետք են իրական խաղաղապահներ», պաստառներ օդանավակայանում, ուղղաթիռների արձագանքը դատարկ Ստեփանակերտի վերեւում, նորվեգական գներով մթերքների, ծխախոտի վաճառքը, Պուտինի բիլբորդ Մազի կամրջին, ի վերջո բլոկադա, դատարկ սուպերմարկետներ, միայն ալկոհոլ ու միայն ռուս հաճախորդներ եւ այլն… Դուք ավելին կհիշեք:

Ավելի վաղ հայտնի էր դարձել, որ Ամարասի վանական համալիրր պետք է ռուս խաղաղապահների հովանավորությամբ գնալ, չնայած այն գտնվում էր հայերի վերահսկողության տակ:  Հավատացյալները ուխտագնացության էին եկել Ամարաս, իսկ Դաշնության խաղաղապահ զորամիավորման մամուլի ծառայությությունը եկել է լուսաբանելու պրոցեսը: Լուսանկարիչը հրահանգում է, որ երկու խաղաղապահ կանգնեն եկեղեցու դռան մոտ, գլխաշորով կանանցից մեկին խնդրում, որ խաչակնքելով մտնի եկեղեցի, ասում, որ լավ չի ստացվել, եւ նորից պետք է նույնն անել, այդ ընթացքում զինորները զսպում եմ իրենց ծիծաղը, որոնց լուսանկարիչը հանդիմանում է կադրը փչացնելու համար: «Ա, հի՞նչ ըն է հավայի դերասանոթուն անում, ստէ թորք կա՞ յանի (ի՞նչ են ի զուր դերասանություն անում, այստեղ թուրք կա՞)», – հեգնում էր եկեղեցու բակում նստարանին պառկած պահակ:

Քիչ հետո նշխարը ձեռքին եկեղեցուց դուրս է գալիս գլխաշորով կինը, մեկնում ռուս զինվորին. «դուք մեզ պես քրիստոնյա եք, վերցրեք», – ասում է կինն ու հյուրասիրում: Մինչ ծեսը շարունակվում էր ներսում, ասիական արտաքինով մեր պես «քրիստոնյաները» բակում ոչ քրիստոնեական բառապաշարով զրուցում էին տարբեր բաների մասին, ձանձրանում եւ ասում, որ մի տաս րոպեից գնալու են:

Վերջին անգամ ես ռուս խաղաղապահ եմ տեսել Հակարի կամուրջ հասնելիս, 2023թ. սեպտեմբերի 25-ին: Մեզ ասել էին, որ մինչեւ ադրբեջանական անցակետ հասնելը ռուսական անցակետ ենք անցնելու: Արդեն գիշեր էր, երբ հասանք ռուսական անցակետ, որտեղ ճանապարհին ռուս խաղաղապահներ են կանգնել եւ «կարգավորում» են Արցախից եկող բեռնատարների, տրակտորների եւ ամեն տեսակ մեքենաների գետը: Իսկեւիսկ նույն բառապաշարով, ինչպես իմ հյուրի դեպքում, այս անգամ էլ Արցախի հայերին էին «ուղարկում»… Կորնիձոր:

Գուցե ոնանց թվա, որ ես միայն վատն եմ տեսել եւ կարող են չհամաձայնել: Օրինակ ՌԴ ցամաքային զորքերի գլխավոր հրամանատարի առաջին տեղակալ, ցամաքային զորքերի գլխավոր շտաբի պետ Եվգենի Նիկիֆորովը համարում է, որ պատվով են կատարել իրենց առաջադրանքը:

Մարութ Վանյան