Հայաստանի Ազգային ժողովի նախագահ Ալեն Սիմոնյանի վերջին ճեպազրույցը ցնցեց իր ցինիզմով և բացահայտ ոչ կոմպետենտությամբ։
Հիշեցնենք, որ Սիմոնյանը հայտարարել էր, թե Արցախի հանձնման համար մեղավոր են միայն Արցախի իշխանությունները։ Նրա խոսքով, նրանք չեն խորհրդակցել Հայաստանի իշխանությունների հետ և չեն քննարկել իրավիճակը։ Այժմ, ըստ Սիմոնյանի, Հայաստանի տարածքում Արցախի նախագահներ կամ կառավարության ներկայացուցիչներ չկան և չեն կարող լինել, և ժամանակն է քննարկել Արցախի ներկայացուցչյության շենքի հարցը։
Հայ հասարակությունը և, մասնավորապես, Արցախից բռնի տեղահանվածները մեկ անգամ չէ, որ տեսել են նմանատիպ “հարձակումներ”։ Բայց փորձենք ամեն ինչ իր տեղը դնել, որպեսզի Հայաստանի իշխանությունների ներկայացուցիչների նկատմամբ բացահայտ ստի և ցինիզմի մասին մեր մեղադրանքները զրպարտություն չհնչեն։
Վերադառնանք 2020 թվականի սկզբին։ Արդեն փետրվարին աշխարհը պատել էր Covid-19 կորոնավիրուսային համաճարակը։
Մոլորակի ողջ բնակչությունը «ձերբակալվեց» իրենց տներում և բնակարաններում։ Սակայն «սանիտարական միջոցների» քողի տակ տարածաշրջանում տեղի էին ունենում իրադարձություններ, որոնք աշնանը վերածվեցին ողբերգության։
Ինչպես գիտեք, մի տարածքից մյուս տարածք մուտքն ու ելքն արգելափակված էր. հայտարարվել է ընդհանուր կարանտին։ Ավելին, եթե Հայաստանի մարզերի սահմանները փակ չէին միմյանց համար, ապա Արցախի հետ սահմանին տեղադրվեցին հենակետեր, որտեղով անցնող բոլորը պետք է թեստեր հանձնեին։ Դա առաջին տարանջատման ակտն էր։
Մինչդեռ Արցախում նախընտրական քարոզարշավը բուռն ընթացքի մեջ էր՝ առջեւում նախագահական ընտրություններ էին։ Չխորանալով բոլոր մանրամասների մեջ՝ միայն նկատենք, որ ինչ-որ «առեղծվածային» ձևով Հայաստանից Արցախ էին գալիս պաշտոնյաներ, հասարակական գործիչներ, լրագրողներ և ընտրողներին շահագրգռում էին՝ քվեարկելու Արայիկ Հարությունյանի օգտին։ Նկատենք նաև, որ արցախյան հասարակությունը աներևակայելի պառակտված էր. նման «տարակարծություն» դեռ չի եղել։
Ընտրողների նախընտրական կաշառման, ընդդիմախոսների նվաստացման և Ընտրական օրենսգրքի անտեսման էյֆորիայում մարդիկ բաժանվեցին 4 հիմնական ճամբարի՝ Արայիկ Հարությունյանի, Սամվել Բաբայանի, Մասիս Մայիլյանի և Վիտալի Բալասանյանի կողմնակիցներ։ Ընդ որում, երեք թեկնածուների մեջ ընդդիմադիր թեւը ներկայացնում էր Մայիլյանը, ում և նրա համախոհների նկատմամբ բացահայտ հետապնդումներ էին, դույլերով ցեխ էր թափում։
Սամվել Բաբայանը, ով համարվում էր Նիկոլ Փաշինյանի էմիսարը Արցախում, իր նախընտրական քարոզարշավում ընդգծում էր Ռուսաստանի հետ համագործակցությունը և նույնիսկ այն ժամանակ ասում, որ «անհրաժեշտ է ռուսական զորքեր կանչել Արցախ, քանի որ մենք միայնակ չենք կարող դիմակայել գալիք պատերազմին»։
Վիտալի Բալասանյանը, ում հետևում հստակ կանգնած էր Ռոբերտ Քոչարյանը (շտաբի պատերին ոչ թե Բալասանյանի, այլ Քոչարյանի դիմանկարներն էին), իր նախընտրական ծրագրում ներկայացրել էր 2020 թվականի աշնանը տեղի ունեցած իրադարձությունների ողջ սցենարը։ Սակայն, ըստ երեւույթին, նույնիսկ նրա թիմը չէր կարող պատկերացնել Հադրութի և Շուշիի հանձնումը։ Բայց նույնիսկ այդ ժամանակ հարց առաջացավ՝ որտեղի՞ց նա գիտեր ռուս-ադրբեջանական պլանի մասին։
Միայն Մասիս Մայիլյանն ուներ միջազգային լեգիտիմ կառույցների հետ մասնագիտորեն մշակված և քաղաքականապես նպատակահարմար համագործակցության ծրագիր, որը թույլ կտար խուսափել աղետից։
Բայց, ավաղ, արցախցիներին ասացին, որ Արայիկ Հարությունյանը Նիկոլ Փաշինյանի «մարդն է», իսկ Արցախի նախագահը, ինչպես եղել է անկախության բոլոր տարիներին, պետք է լինի Երևանի հովանավորյալը, այլապես Արցախը չի տեսնի ֆինանսական և մնացած բոլոր աջակցություն:
Ընտրվելուց հետո ժողովրդին ուղղված իր առաջին ուղերձում “Փաշինյանի մարդը” արցախցիներին կոչ արեց ավելորդ ֆինանսական խնայողություններ չծախսել, չվերանորոգել տները, չգնել կահույք և թանկարժեք տեխնիկա, քանի որ «աղետ է մոտենում»: Բառացիորեն ասվում էր, որ սննդամթերքի, տրանսպորտի վառելիքի պակաս է լինելու, իսկ ընդհանրապես՝ «մեզ դժվար ժամանակներ են սպասվում»։
Բաբայանը շարունակում էր պնդել, որ ռուսներին կանչելը հրամայական է, այլապես աղետ կլինի։
Բալասանյանը արցախցիներին ասում էր, որ մոտալուտ աղետի դեպքում իրենք պետք է ապավինեն իրենց։
Այսինքն՝ երեք թեկնածուներն էլ խոսում էին մոտալուտ աղետի մասին, որի մասին իրենք գիտեին, իսկ ժողովուրդը մթության մեջ էր։
Հետընտրական էյֆորիայում մեծամասնությունը նորընտիր նախագահի խոսքերը կապում էր համաճարակի և դրա հետ կապված սահմանափակումների հետ։ Բայց արցախյան հասարակության ողջախոհ շերտի համար ակնհայտ էր, որ Հարությունյանը, ինչպես Բալասանյանը, Բաբայանն ու Հայաստանի իշխանությունները, գիտեին Արցախը ոչնչացնելու ռուս-թուրքական-ադրբեջանական եռյակի ծրագրերի մասին։
Եվ որքան էլ Ալեն Սիմոնյանն այսօր ցանկանա «ուրանալ» Արցախի իշխանություններին, հանցավոր դավադրության բոլոր թելերը տանում են հենց անկախության բոլոր տարիների ՀՀ իշխանություններին, այդ թվում՝ Փաշինյանին։ Վերջին 30 տարում Արցախի իշխանությունները երբեք անկախ չեն եղել իրենց որոշումներում. բոլոր որոշումներն ընդունվել են Երևանում։
«Արցախի հանձնման» ծրագիրը Երևանի հետ քննարկել են նաև հանցագործ դերակատարները՝ ռուսաստանը, թուրքիան և ադրբեջանը, հակառակ դեպքում Փաշինյանը նոյեմբերի 9-ին չէր ստորագրի այն թղթի կտորը, որն այդքան ամուր է պահում մինչ օրս։
Ինչքան էլ այսօր Ալեն Սիմոնյանը փորձում է պատկերացում ստեղծել, որ Արցախը հանձնվել է սեփական իշխանությունների կողմից, նկարագիրը չի ստացվում։ Հենց Նիկոլ Փաշինյանի ստորագրությամբ էր առանց կրակոցների հանձնվել Քարվաճառն ու Քաշաթաղը։ Փաշինյանն էր, որ արդեն 2022-ի գարնանը սկսեց խոսել Բերձորով և ամբողջ Քաշաթաղի շրջանով ճանապարհը ադրբեջանի կողմից կառուցված և հայերին հանձնված Հակարիի կամրջով անցնող այծուղի «տեղափոխելու» մասին։
Այն, ինչ եղավ հետո, հայտնի է ողջ աշխարհին. ադրբեջանը ռուս օկուպանտների աջակցությամբ փակեց Արցախը Հայաստանին և արտաքին աշխարհին կապող միակ ճանապարհը և առաջիկա 10 ամիսների ընթացքում արցախցի ծերերին, կանանց ու երեխաներին դատապարտեց սովի, զրկելով նույնիսկ դեղորայքից: Սակայն ահաբեկչական եռյակի նպատակն էր ոչնչացնել Արցախի Պաշտպանության բանակը։
Այսօր ՀՀ խորհրդարանի խոսնակը ասում է, որ Արցախի իշխանություններն իրենք են որոշել լուծարել սեփական պետությունը՝ առանց Հայաստանի իշխանությունների հետ խորհրդակցելու։ Իսկ Երեւանը նրանց առաջարկ էր արել։
Կոնկրետ ի՞նչ է առաջարկել Հայաստանի իշխանությունը սովից հյուծված մարդկանց, ովքեր հայտնվել են զինված ահաբեկիչների և հրոսակների շրջանակում։ Ընդունե՞լ ապրանքներ Աղդամից: Կամ կամավոր վայր դնել զենքերը և ձեռքերը վեր բարձրացրած հանձնվել Ալիևի ողորմությանը, որը բոլոր տղամարդկանց կձերբակալեր և կուղարկեր Աղդամի բանտ, իսկ կանանց ու երեխաներին կքշեր ճամբար, որտեղ նրանց կկերակրեն, իսկ հետո կստիպեն ընդունել Ադրբեջանի քաղաքացիությո՞ւնը։
Այդ օրերն ապրած մարդիկ վկայում են, որ Արայիկ Հարությունյանն իր մերձավոր շրջապատի հետ զրույցում ասել է, որ ելք չկա, իր վրա անհավանական ճնշում է գործադրվում, և ինքը պետք է որոշում կայացնի՝ համաձայնվի կապիտուլյացիայի, հանի հայկական դրոշները, զինաթափի և ցրի Պաշտպանության բանակը։
Ադրբեջանի հետ համաձայնության գալու անհրաժեշտության մասին այդ օրերին խոսում էր նաեւ Սամվել Բաբայանը, ով նույնիսկ կոչ էր անում համաձայնել ապրել Ադրբեջանի ենթակայության տակ՝ վերցնելով ադրբեջանական անձնագրեր, բայց մնալ սեփական տներում։ Բնականաբար՝ զենքերը վայր դնելով։ Թե ինչպես էր նա պատկերացնում մարդկանց անվտանգությունը, անհասկանալի է։
Այսպիսով, ո՞վ էր ճնշում Արայիկ Հարությունյանի վրա։ Հայտնի է, որ Հարությունյանին հրաժարականի կոչ անողներից մեկը եղել է Նիկոլ Փաշինյանի էմիսար Սամվել Բաբայանը՝ ռուսական հրամանատարության հետ ձեռք ձեռքի տված Արցախում «աշխատելով»։
Այստեղ նկատենք նաև, որ հենց այդ օրերին կայացավ ՄԱԿ-ի Արցախի հարցով նիստը, որտեղ Հայաստանի արտգործնախարար Արարատ Միրզոյանն իր ելույթում ասաց, որ Ադրբեջանը ցեղասպանություն է իրականացնում Արցախի ժողովրդի նկատմամբ։ Միաժամանակ, ՀՀ վարչապետ Փաշինյանը հայտարարեց, որ Արցախի ժողովրդին ոչ մի վտանգ չի սպառնում՝ դրանով պաշտպանելով ադրբեջանցի բռնապետ Ալիևին և ռուս հանցագործ Պուտինին, որի նկատմամբ Ուկրաինայում մարդկության դեմ հանցագործություններ կատարելու համար արդեն կալանավորման օրդեր է տրվել։
Ուրեմն ո՞վ է հանձնել Արցախը։ Ինչ-որ պատահական անձ Շահրամանյա՞նը, որն ընտրվել է որպես խամաճիկ և համաձայնել ստանձնել հանցավոր դեր՝ ամենայն հավանականությամբ Արցախի մյուս նախագահների հետ ադրբեջանական բանտում չհայտնվելու խոստման դիմաց։ Պատահական մարդ, ով հայտնվելով Երևանում, անմիջապես սկսեց ենթարկվել իշխանությունների հրահանգներին։ Նրա հերթական «պրոտեժե» դառնալու մասին է վկայում այն փաստը, որ երեք ամիս (2023 թվականի հոկտեմբերից մինչև դեկտեմբերի վերջ) նա չի հայտարարել ԼՂՀ լուծարման մասին իր հանցավոր հրամանագիրը չեղարկելու մասին։
Եվ այնուամենայնիվ, ինչո՞ւ են Հայաստանի և Արցախի իշխանությունները շարունակում միմյանց մեղադրել հայկական պետության մի մասը թշնամուն հանձնելու համար։
Միգուցե նրանց հանցավոր ծրագրերը խառնել են արցախցի հպարտ ժողովուրդը, ով դիմակայել է թշնամիներից ու սեփական ապաշնորհ իշխանություններից իրենց բաժին հասած բոլոր փորձություններին։ Ի վերջո, բոլորը գիտեն, որ արցախցիները վստահում էին միայն զինվորական համազգեստով, զենքը ձեռքին հայ տղամարդկանց, անկախ նրանից, թե նրանք Հայաստանից էին, թե Արցախից։
Արցախցիները լքեցին իրենց հայրենիքը ոչ թե թշնամուց վախենալու համար, այլ այն պատճառով, որ տղամարկանց ստիպեցին վայր դնել զենքերը։ Արցախցիները հասկացան, որ չեն կարող իրենց տղամարդկանց թողնել ավազակների ողորմությանը. կանայք և երեխաները մնացել են Ստեփանակերտում (որտեղ ադրբեջանցի ահաբեկիչներն արդեն հայտնվել էին 2023 թվականի սեպտեմբերի վերջին) մինչև իրենց հայրերն ու ամուսինները վերադարձան դիրքերից (ոմանք ողջ, ոմանք՝ մահացած) և միայն իրենց հետ լքեցին սեփական տները։
Ամենայն հավանականությամբ, ոչ ռուսաստանը, ոչ ադրբեջանը, ոչ էլ Հայաստանը չէին սպասում արժանապատվության բարձր զգացումով արցախցիների նման զանգվածային դեմարշի։ Ըստ երևույթին, այս հպարտությունն է հետապնդում Հայաստանի վախկոտ, քաղաքական և դիվանագիտորեն անգրագետ իշխանություններին։
Ուրիշ ինչո՞վ բացատրել ՀՀ խորհրդարանի նախագահի ցինիզմը։
Մարգարիտա Քարամյան
