Արցախի հայը ձգտում է անկախության ու ինքնիշխանության, որովհետեւ Ադրբեջանի վերահսկողության տակ հայտնված տարածքներում միայն մորթվում ու ցեղասպանվում է։ Այս մասին այսօր ՀՀ ԱԳՆ շենքի մոտ բողոքի ակցիայի ժամանակ ասաց Ադրբեջանական ԽՍՀ-ից փախստականների համագումարի համակարգող Մարիամ Ավագյանը։

Արցախցիներն այսօր ակցիա արեցին ՀՀ ԱԳՆ շենքի մոտ եւ ԱԳ նախարար Արարատ Միրզոյանին փոխանցեցին արցախյան ավելի քան 60 ՀԿ-ների ստորագրությամբ նամակը։

«Այսօրվա առանցքային հարցը Մինսկի խմբի ռեսթարթն է, որովհետեւ Մինսկի բանակցային գործընթացի բոլոր սկզբունքները 2020 թվականի ագրեսիայից հետո մինչեւ 2023 թվականի հայերի բռնի տեղահանումը խախտվել են։ Մինսկի խմբի բանակցային գործընթացի բովանդակությունը մենք պետք է դարձնենք իրականությանը մոտիկ, այն է՝ երբ Մինսկի խումբը ձեւավորվեց, ձեւավորվեց Արցախի հարցի հետ կապված, եւ այն ժամանակ արդեն որոշ դրույթներ շրջանցվեցին, դա ցեղասպանության հարցն է։ Մենք ի վերջո պետք է հասկանանք, որ Արցախի հարցը հայոց հարցի եւ ցեղասպանության հարցի մի մաս է։ Եվ այն, ինչ 1991 թվականին Բաքուն չկարողացավ ԼՂԻՄ-ում իրականացնել, իրականացրեց 2021 թվականի սեպտեմբերին եւ հասավ վեջնարդյունքի՝ ցեղասպանելով հայաթափեց Արցախի փոքր բեկորը։ Այսինքն՝ եթե մենք ռեսթարթ չենք տալիս Մինսկի խումբը, ընդհանուր առմամբ հայոց հարցը փակելու ենք, որովհետեւ Հայաստանի հայությունն էլ կցեղասպանվի ու կվերանա»,- հայտարարեց Մարիամ Ավագյանը։

Նա հավելեց, որ արցախցիների այս ակցիաները հանրային դիվանագիտության կարեւոր բեկոր են եւ պետք է շարունակական լինեն։ Ըստ Ավագյանի՝ պետք է հասնել նրան, որ Մինսկի խմբի բանակցային գործընթաց մտնի մի կարեւոր սկզբունք, որ զոհը չի կարող ապրել իրեն ցեղասպանող պետության սահմաններում։ «Դա մենք պետք է մշակենք ու դեմ տանք Մինսկի խմբի եւ ասենք՝ մենք չենք կարող մեզ մորթող պետական համակարգի վերահսկողության ներքո ապրել»,- նշեց նա։

Ռոզա Հովհաննիսյան

Լուսանկարները՝ Առավոտի

ԱՄՆ նախագահը Ալիևին նամակ է հասցեագրել՝ հորդորելով ավարտին հասցնել Հայաստանի հետ Խաղաղության պայմանագիրն այս տարվա ընթացքում:

«Միացյալ Նահանգների նախագահն ուրախ է տեսնել Ադրբեջանի և Հայաստանի միջև կայուն առաջընթացը Խաղաղության պայմանագրի ուղղությամբ: Վաշինգտոնը մնում է հաստատակամ՝ աջակցելու երկու երկրների միջև տևական ու արժանապատիվ խաղաղությանը, որը վերջապես վերջակետ կդնի դարավոր հակամարտությանը», – գրել է Ջո Բայդենը Ադրբեջանի նախագահին ուղարկած նամակում, որը հրապարակել է ադրբեջանական պետական «Ազերթաջ» գործակալությունը։

«Խաղաղության պայմանագիրը ոչ միայն կերաշխավորի Ադրբեջանի ինքնիշխանությունն ու տարածքային ամբողջականությունը, այլև կվերափոխի ողջ տարածաշրջանը՝ ճանապարհ հարթելով մեծացող առևտրի, ներդրումների, Եվրոպայի և Կենտրոնական Ասիայի միջև հաղորդակցության համար», – նշել է Բայդենը։

Նամակը հրապարակվել է Հայաստանի ու Ադրբեջանի արտգործնախարարների միջև շաբաթներ առաջ Նյու Յորքում ԱՄՆ պետքարտուղարի մասնակցությամբ անցած հանդիպումից հետո, որտեղ Բլինքենը խրախուսել էր ջանքեր գործադրել՝ համաձայնագիրը հնարավորինս շուտ վերջնական տեսքի բերելու համար:

Նույն կոչով Բաքվին է դիմել նաև Սպիտակ տան ղեկավարը։ «Այժմ, երբ աշխարհի ուշադրությունը ուղղվում է դեպի Բաքու՝ COP29-ի կապակցությամբ, Դուք բացառիկ հնարավորություն ունեք համաշխարհային հանրության առջև ցույց տալու Ձեր հանձնառությունը խաղաղությանը», – գրել է Ջո Բայդենը, ընդգծելով. – «Խաղաղության պայմանագրի չհամաձայնեցված հոդվածների համաձայնեցումը կպահանջի ստեղծագործական մոտեցում ու փոխզիջում բոլոր կողմերից։ Սակայն ես վստահ եմ, որ Դուք կշարունակեք քայլերն այդ ուղղությամբ, և քաջալերում եմ Ձեզ ավարտին հասցնել պայմանագիրն այս տարվա ընթացքում»։

Հոկտեմբերի 21-ին ԱԳ նախարար Արարատ Միրզոյանին է փոխանցվել Արցախի ոչ կառավարական կազմակերպությունների կողմից ԵԱՀԿ գործող նախագահ Յան Բորգին 2024 թվականի սեպտեմբերի 2-ին ուղղված դիմումի պատճենը։

Արարատ Միրզոյանին ուղղված նամակը ստորագրել են Արցախի քաղաքացիական հասարակության 60 կազմակերպություններ (կցվում է):

Արցախի հասարակական կազմակերպությունները հիշեցնում են Արցախի ժողովրդի իրավունքների ողջ համալիրը պաշտպանելու Հայաստանի իրավունքի ու պարտականությունների մասին, ինչպես նաև զգուշացնում են ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի վերացմանն ուղղված քայլերից, որոնք Հայաստանին կզրկեն Արցախի քաղաքացիների կենսական իրավունքները և Հայաստանի Հանրապետության պետական ​​շահերը պաշտպանելու միջազգայնորեն ճանաչված իրավունքներից։

Հայաստանի Հանրապետության արտաքին գործերի նախարար

Պարոն ԱՐԱՐԱՏ ՄԻՐԶՈՅԱՆԻՆ

Պարոն նախարար,

2024 թվականի սեպտեմբերի 2-ին Արցախի (Լեռնային Ղարաբաղի) Հանրապետության քաղաքացիական հասարակության ավելի քան 50 կազմակերպություններ Ուղերձ են հղել Եվրոպայում անվտանգության և համագործակցության կազմակերպության (ԵԱՀԿ) Գործող նախագահ պարոն Յան Բորգին:

Այդ Ուղերձի պատճենն ուղարկում ենք Ձեզ՝ որպես ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի անդամ երկրի արտաքին-քաղաքական գերատեսչության ղեկավարի:

Անհրաժեշտ ենք համարում հիշեցնել, որ Հայաստանի Հանրապետությունը բավարար իրավունքներ և պարտավորություններ ունի Արցախի Հանրապետության քաղաքացիների հավաքական ու անհատական հիմնարար իրավունքների պաշտպանության հարցում, ինչն ամրագրված է ինչպես ազգային, այնպես էլ միջազգային մակարդակներում ընդունված փաստաթղթերում:

Ադրբեջանի ղեկավարությունը չի դադարեցնում ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի՝ ղարաբաղյան հիմնախնդրի խաղաղ կարգավորման միջազգային մանդատ ունեցող միակ կառույցի լուծարման փորձերը: Իր ապօրինի նկրտումներին իրավազորություն հաղորդելու նպատակով ադրբեջանական կողմը Հայաստանից լկտիաբար պահանջում է համատեղ դիմել ԵԱՀԿ-ին՝ Մինսկի խմբի և դրա հետ կապված կառույցների լուծարման խնդրանքով:

Կարևոր ենք համարում նշել, որ Հայաստանի իշխանությունները չպետք է համաձայնվեն պաշտոնական Բաքվի այս և համանման պահանջներին, քանի որ դրանց ընդունումը ոչ միայն նվաստացուցիչ է հայ ժողովրդի համար, այլև Հայաստանին զրկելու է Արցախի քաղաքացիների կենսականորեն կարևոր շահերի ու իրավունքների և ՀՀ պետական շահերի պաշտպանության հարցում միջազգայնորեն ճանաչված ռազմավարական նշանակության մեխանիզմից:

ԵԱՀԽ/ԵԱՀԿ փաստաթղթերի համաձայն՝ Հայաստանը լիարժեք իրավունք ունի մասնակցելու Լեռնային Ղարաբաղի կարգավիճակի որոշման հարցին: Ավելին՝ ՄԱԿ Անվտանգության Խորհրդի համապատասխան բանաձևերով Հայաստանն օժտվել է ղարաբաղյան հակամարտության խաղաղ կարգավորման որոշակի գործառույթներով: Ադրբեջանի կողմից Արցախի Հանրապետության տարածքի ապօրինի զավթման փաստը, էթնիկ զտումը և բնիկ հայ ժողովրդի նկատմամբ ցեղասպանական գործողություններն ամենևին էլ չեն նշանակում, որ խաղաղության միջազգային համաժողովում Լեռնային Ղարաբաղի իրավաքաղաքական կարգավիճակի որոշման և Արցախի ժողովրդի իրավունքների վերականգնման ու պաշտպանության հարցը փակված է:

Խիստ դատապարտելի ու կործանարար համարելով Արցախն Ադրբեջանի կազմում ճանաչելու վերաբերյալ ՀՀ իշխանությունների դիրքորոշումը և դրանից բխած գործողությունները՝ այժմ էլ արձանագրում ենք, որ ԵԱՀԿ շրջանակներում Լեռնային Ղարաբաղի կարգավիճակի որոշման հարցում ստանձնած միջազգային պարտավորություններից Հայաստանի իշխանությունների արդեն ֆորմալ հրաժարումը բացարձակապես հիմնազուրկ ու խիստ վտանգավոր է: Ավելին՝ այն խթանում է ՀՀ-ի նկատմամբ Բաքվի վարչակարգի անհիմն հավակնությունները:

Վստահ ենք, որ Հայաստանի իշխանությունները պետք է սկզբունքորեն և հետևողականորեն հետամուտ լինեն ՀՀ կառավարության դատական հայցերի հիման վրա Լեռնային Ղարաբաղի հարցով ՄԱԿ-ի Արդարադատության միջազգային դատարանի և Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի որոշումների կատարմանը:

Հայաստանի Հանրապետությունը, որպես Արցախի բռնատեղահանված բնակչությանն ընդունած երկիր, իրավունք ունի և պարտավոր է երկկողմ և բազմակողմ ձևաչափերով ջանքեր գործադրել Արցախի ժողովրդի՝ սեփական հայրենիք հավաքական, անվտանգ, արժանապատիվ ու կայուն վերադարձի և կյանքի, Արցախի հոգևոր-մշակութային հարուստ ժառանգության պաշտպանության, ադրբեջանական գերության մեջ ապօրինի պահվող անձանց ազատման, ինչպես նաև մեր քաղաքացիների մասնավոր ու հանրային սեփականության պահպանության ու պաշտպանության ուղղությամբ:

Հարկ է ընդգծել նաև, որ առանց հայ-ադրբեջանական հակամարտության հիմնական հարցերի (այդ թվում՝ Արցախի ժողովրդի հավաքական վերադարձի, անվտանգության ու իրավունքների երաշխավորման, Արցախի միջազգային կարգավիճակի որոշման) հասցեագրման՝ անհնար է պատկերացնել որևէ տևական, արդար ու արժանապատիվ խաղաղություն Հարավային Կովկասում: Ուստի, հայ-ադրբեջանական բանակցություններում այս և մի շարք այլ կարևորագույն հիմնախնդիրների դիտավորյալ անտեսումը չի կարող իրավաչափ ու արդյունավետ հիմքեր ձևավորել կայուն, արդար ու արժանապատիվ խաղաղության համար:

21 հոկտեմբերի, 2024 թ.

Արցախի ՀԿ-ների ստորագրություններ՝

1. «Վերադարձ դեպի Դիզակ» ՀԿ
2. «Մտքի ուժ» գիտական ՀԿ
3. «Ասկերանի զարգացման կենտրոն» ՀԿ
4. «Հանուն Հադրութի» ՀԿ
5. «Դիզակ Արտ» մշակութային ՀԿ
6. «Վերադարձ դեպի Քաշաթաղ» ՀԿ
7. «Հարմոնիա» Շուշիի կանանց ՀԿ
8. «Արմատ և սաղարթ» ՀԿ
9. «Մայրություն» ՀԿ
10. «Երիտասարդ իրավաբաններ» ՀԿ
11. «Ռազմավարական հետազոտությունների անկախ կենտրոն» ՀԿ
12. «Զարգացում» ՀԿ
13. «Աֆղանստանի պատերազմի վետերանների միություն» ՀԿ
14. «Կին փախստականների միություն» ՀԿ
15. «Արցախի ժուռնալիստների միություն» ՀԿ
16. «Արցախի պահեստազորի սպաների միավորում» ՀԿ
17. «Արցախի կույրերի միավորում» ՀԿ
18. «Արցախի նկարիչների միություն» ՀԿ
19. «Երիտասարդական հասարակական հետազոտությունների կենտրոն» ՀԿ
20. «Էկո Արցախ» ՀԿ
21. «Արցախի մշակութային ժառանգության պահպանության խորհուրդ» ՀԿ
22. «Միասնական Հայաստան» հայրենասիրական ՀԿ
23. “Արցախի Արվեստագործների միություն” ՀԿ
24. «Վերադարձ դեպի Քարվաճառ» ՀԿ
25. «Շուշիի դեօկուպացիա» ՀԿ
26. Արցախի մշակույթի և զբոսաշրջության զարգացման գործակալություն ՀԿ
27. «Վիրավոր ազատամարտիկների միավորում» սոցիալ-իրավական ՀԿ
28. «Կռունկ» արցախահայության իրավունքների պաշտպանության ՀԿ
29. «Արցախի մայրերի աջակցության կենտրոն» ՀԿ
30. «Արցախի պատմամշակութային ժառանգության պահպանության ծառայություն» ՀԿ
31. «Մեր տուն Արցախ» ՀԿ
32. Բռնի տեղահանված արցախահայերի արհմիություն
33. «Արցախի Ժողովրդավարական դիվանագիտության ինստիտուտ» ՀԿ
34. «Կրթական, հոգեբանական աջակցություն» ՀԿ
35. «Երկխոսության կամուրջ» ՀԿ
36. «Արցախի արծիվներ» ՀԿ
37. «Իմ իրավունքը» քաղաքացիական շարժում
38. ՕՕ «Ավանդական քիքբոքսինգի ֆեդերացիա» ՀԿ
39. «Արցախի դիվանագետների միություն» հասարակական նախաձեռնություն
40. «Հավասար հնարավորությունների հայրենիք» հասարակական շարժում
41. ԼՂՀ մարզական տուրիզմի ֆեդերացիա
42. Խուլ ու համրերի հասարակություն
43. «Հանգանակ» ԲՀԿ
44. «Արցախից Արցախ» տեղեկատվական, վերլուծական, հետախուզական, իրավապաշտպան կենտրոն ՀԿ
45. «Վիտա» ՀԿ
46. «Արցախի միություն» ՀԿ
47. «Առաջ արցախ» ՀԿ
48. «Դիզակ» թերթ
49. «ԳԵՆ» նախաձեռնությունների կենտրոն ՀԿ
50. ԼՂՀ փախստականների միություն
51. «Արցախից տեղահանված արցախցիների» ՀԿ
52. “ՄեդիաՍտեփ” ՀԿ
53. Ստեփանակերտի մամուլի ակումբ ՀԿ
54. Ազգային Արցախ ՀԿ
55. «Վերածնված հայրենիք» ՀԿ
56. «Ավագների Խորհոըրդ» ՀԿ
57. Արցախի գրողների միություն ՀԿ
58. Արցախի երիտասարդների զարգացման կենտրոն ՀԿ
59. «Արցախյան երրորդ պատերազմում զոհված և անհայտ կորած զինծառայողների հարազատների միություն»
60. Արցախի պառլամենտականների ասոցիացիա
61. <<ԼՂՀ խուլերի միավորում>> ՀԿ

Արցախի հասարակական կազմակերպություններն այսօր մտադիր են նամակ հանձնել ԱԳ նախարար Արարատ Միրզոյանին, ավելի ճիշտ՝ հանձնել 2024 թվականի սեպտեմբերի 2-ին ԵԱՀԿ գործող նախագահ Յան Բորգին փոխանցած կոչի պատճենը։

Արցախի քաղաքացիական հասարակության ներկայացուցիչները ինչպես այն ժամանակ, այնպես էլ հիմա կոչ են անում Հայաստանի իշխանություններին չտրվել ԵԱՀԿ Մինսկի խումբը լուծարելու Բաքվի պահանջներին։ Նրանք սա համարում են ոչ միայն վտանգ արցախցիների համալիր իրավունքների պաշտպանությանը, այլեւ հրաժարում հայկական պետականության շահերի պաշտպանության միջազգայնորեն ճանաչված կարեւոր մեխանիզմից։

Միևնույն ժամանակ, Շվեյցարիայի, Նիդեռլանդների, Լյուքսեմբուրգի, Մեծ Բրիտանիայի, Ֆրանսիայի և ԱՄՆ խորհրդարաններում քննարկումներ են ընթանում և ընդունվում բանաձևեր, որոնք ուղղված են Արցախի հիմնախնդիրը գլոբալ օրակարգ վերադարձնելու և դրա լուծումը նոր աշխարհակարգում գտնելուն:

Հայաստանի ԱԳՆ-ն որեւէ կերպ չի արձագանքում այս քննարկումներին։ Ավելին, Հայաստանում իշխող կուսակցությունը չի նախաձեռնում այս հարցի քննարկումները Հայաստանի խորհրդարանում, փոխարենը Ազգային ժողով է ուղարկում Հայաստանից դուրս Արցախը «ճանաչող» սահմանազատման հանձնաժողովի կանոնակարգը։

Խորհրդարանական ընդդիմությունն իր հերթին անցած շաբաթվա ընթացքում երկու անպտուղ լսումներ է կազմակերպել՝ Անկախության հռչակագրի և Արցախի պատմամշակութային ժառանգության պահպանման խնդրի վերաբերյալ։

Հռչակագրի վերաբերյալ լսումները «նշանավորվեցին» նրանով, որ եզրափակիչ հայտարարության նախագծում նշված չէր Հռչակագրի ամենահիմնարար և «վիճահարույց» կետը՝ հղումը Հայաստանի և Արցախի վերամիավորման 1989 թվականի դեկտեմբերի 1-ի որոշմանը։

Ինչ վերաբերում է երկրորդ նիստին, ապա կազմակերպիչները չեն պաշտպանել արցախցի փորձագետների հայցերն ընդդեմ ռուսական կողմի, որը, ըստ փաստաթղթերի, պետք է դառնար Արցախում հայկական ժառանգության պահպանման երաշխավորը։

Իր հերթին, Հայաստանի խորհրդարանի նախագահ Ալեն Սիմոնյանը բացահայտ արդարացրել է Արցախի դեմ ագրեսիան և Հայաստանի իշխանությունների հանցավոր անգործությունը։ «Ազատության» հետ զրույցում նա հայտարարեց, որ Արցախում Ադրբեջանի գործողությունների տակ եղել է «ՄԱԿ-ի առնվազն 3-4 բանաձեւ»։

Հայկական իրավունքների միջազգային թղթապանակի խեղաթյուրումը, այդ թվում՝ Արցախում, թե՛ Հայաստանի իշխանությունների, թե՛ ընդդիմության կողմից հանգեցնում է նրան, որ Երևանն ինքը Բաքվի և Մոսկվայի ձեռքն է տալիս Հայաստանը վերացնելու իրավունքը։ Եթե ​​նույնիսկ ՄԱԿ-ի բանաձևերը Ալիևին տալիս էին Արցախը բռնակցելու «իրավունքը» (իսկ դա ճիշտ հակառակն է), ապա Հայաստանի խորհրդարանի նախագահը պետք է վերջինը լիներ, որ հիշում է այդ մասին։

Արցախի հասարակական կազմակերպությունները պահանջում են Արցախի հարցը վերադարձնել հայկական բանակցային օրակարգ, պահանջում են, որ ՀՀ կառավարությունը միտումնավոր չհրաժարվի գործող հզոր միջազգային իրավական մեխանիզմներից։