Ռուսաստանի Դաշնության փոխվարչապետ Ալեքսեյ Օվերչուկը երեկ ասել է. «Հայաստանը պաշտոնապես դուրս չի եկել եռակողմ հայտարարությունից և հետ չի վերցրել իր ստորագրությունը, բայց միևնույն ժամանակ արդեն մեկուկես տարի գրեթե ոչ մի տեղաշարժ չի եղել փոխվարչապետների մակարդակով եռակողմ աշխատանքային խմբի գծով»։ Օվերչուկի խոսքով, տարածաշրջանում տնտեսական և տրանսպորտային միջանցքների ապաշրջափակումը «հնարավոր է միայն Ռուսաստանի մասնակցությամբ»։ (https://news.am/rus/news/846438.html)
Պարոնայք Օվերչուկն ու Լավրովը պարբերաբար դժգոհում են Անկարա-Բաքու դաշինքին իր տարածքում տարանցիկ միջանցք տրամադրելու Հայաստանի դժկամությունից։ Նկատի ունեցեք, որ նրանք առաջ են մղում հենց այս միջանցքը՝ բարձրաձայնելով բացառապես այս պանթուրանական նախագիծը որպես «տարածաշրջանի տնտեսական և տրանսպորտային միջանցքների ապաշրջափակում»։
Համաձայն պրն. Լավրովի ու Օվերչուկի ցանկությունների՝ «Մեղրի երթուղի» – Զանգեզուր միջանցքը պետք է միավորի Թուրքիան և Ադրբեջանը ռուսական ԱԴԾ զորքերի վերահսկողության տակ։ Այս մասին բազմիցս հայտարարել են պրն. Լավրովը, Գալուզինը, Զախարովան և այլ պաշտոնյաներ (տե՛ս «Մաշան և Մեղրու ճանապարհը», http://russia-artsakh.ru/index.php/node/18028 և այլն):
Մինչդեռ բոլորն իրենց աչքի առաջ ունեն թարմ օրինակ, թե ինչպես ռուս խաղաղապահները թույլ տվեցին Ալիևի նացիստական ռեժիմին շրջափակել Լեռնային Ղարաբաղը 2022 թվականի դեկտեմբերի – 2023 թվականի սեպտեմբերին միանգամից մի քանի վայրերում, թույլ տվեցին ագրեսիա և էթնիկ զտումներ Լեռնային Ղարաբաղում, իսկ հետո՝ ամբողջությամբ հայաթափեցին։
Ի՞նչն է խանգարում ՌԴ ԱԴԾ սահմանապահ զորքերին հայկական Սյունիքում կատարել նույն հնարքը՝ վերահսկողությունը փոխանցել ադրբեջանա-թուրքերին, ինչպես արեցին Լաչինի միջանցքում։
«Հայաստանի անվտանգությունն ու տարածքային ամբողջականությունը պաշտպանելու գործում Մոսկվայի ձախողումը, ռուս խաղաղապահների վատ գործունեությունը Լաչինի միջանցքում և դրա հետևանքով ճնշումը այս շրջանի բնակիչների վրա ստիպել են ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանին վերանայել իր կառավարության անվտանգության և ռազմական ամբողջականության նախկին քաղաքականությունը։
Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը և նրա թուրք գործընկեր Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը ձգտել են ստեղծել Զանգեզուրի միջանցքը, որն առաջին անգամ կմիացներ այսպես կոչված թյուրքական աշխարհի երկու մասերը՝ փորձելով հիմք դնել «Միջին միջանցքի» և կապ Չինաստանի և Եվրամիության միջև: Նման պլանի իրականացումը գործնականում հակասում է Ռուսաստանի և Իրանի ազգային շահերին, քանի որ դա կհանգեցնի նրան, որ այս երկու խոշոր երկրները կհեռացվեն ապագա հիմնական տարանցիկ ուղիներից։ Մինչդեռ նման միջանցքի ստեղծումը ընդմիշտ կդադարեցնի Իրանի մուտքը Եվրոպա»։
Սա Իրանի պաշտոնական պետական Mehr լրատվական գործակալության (Ռուսաստանի ԻՏԱՌ-ՏԱՍՍ-ի նման) հոդվածից է՝ «Իրանի մոտեցումը Զանգեզուրի միջանցքի երկայնքով. ո՞ր լուծումն է լավագույնը»։ (https://news.am/rus/news/841366.html)
Իսկ Իրանի խորհրդարանի ազգային անվտանգության և արտաքին քաղաքականության հանձնաժողովի անդամ Ֆադահոսեյն Մալեքին Tasnim լրատվական գործակալությանը տված հարցազրույցում անմիջապես ասաց, որ Իրանն ակնկալում է, որ Մոսկվան կխուսափի պարադոքսալ պահվածքից Թեհրանի հետ հարաբերություններում:
«Իրանի դիվանագիտությունը վճռական պատասխան կտա ՌԴ նախագահի՝ Զանգեզուրի միջանցքին աջակցելու վերջին դիրքորոշմանը»,- հավելել է պատգամավորը՝ ընդգծելով, որ Իրանի ազգային շահերը կարմիր գիծ են, որը չի կարող անցնել որևէ սպառնալիքով։ Մալեքին տարածաշրջանային հարցերում Ռուսաստանի երկակի ստանդարտները և «Զանգեզուրի միջանցք» ստեղծելու ցանկությունը անվանել է «դանակ թիկունքից», ինչը բացարձակապես անընդունելի է Իրանի համար» (https://news.am/rus/news/841362.html) .
Այս հարցի շուրջ անմիջապես խոսել է նաեւ Tasnim լրատվական գործակալությունը։
«ՌԴ ԱԳՆ-ն հայտարարություններ է արել, որոնք հակասում են Իրանի սպասումներին։ Ռուսներն իրանցի բարձրաստիճան պաշտոնյաների միջոցով լավ տեղեկացված են Իրանի հստակ դիրքորոշման մասին, որ Իրանի Իսլամական Հանրապետությունը դեմ է Նախիջևանը Ադրբեջանին կապող ցանկացած տեսակի միջանցքին, ինչպիսին է Զանգեզուրը և այլն: Ահա թե ինչու է այս դիրքը զարմանալի!
Իրանը չի ընդունում Իրանի Իսլամական Հանրապետության որևէ հատվածում իր սահմանների և անվտանգության սահմանների որևէ փոփոխություն… Ուրեմն ինչու են մեր ռուս ընկերները կարծում, որ պետք է օգտագործեն Զանգեզուրի միջանցքը Հայաստանի հետ իրենց խնդիրները լուծելու համար։ Ինչու՞ Ռուսաստանը հայտարարեց դա նույնիսկ հիմա, երբ Իրանը հստակ արտահայտել է իր դիրքորոշումը, և դա դարձել է միանշանակ խնդիր աշխարհում, և Իրանի դիրքորոշումն այս հարցում նույնպես կողմերը ճանաչում են, սա զարմանալի հարց է։
«Ռազմավարական հարաբերությունների» հայեցակարգի համաձայն, որին ձգտում են Իրանը և Ռուսաստանը, նման մարտավարական քայլերը հակասում են ռազմավարական հարաբերությունների հիմքերին։
(https://news.am/rus/news/840818.html)
Հոկտեմբերի 4-ին ՌԴ ԱԴԾ տնօրեն Ալեքսանդր Բորտնիկովը նշել է, որ Հայաստանում տեղակայված եվրոպական դիտորդական առաքելությունը «հետախուզական գործունեություն է իրականացնում՝ ելնելով ՆԱՏՕ-ի կոնկրետ երկրի շահերից՝ ընդդեմ Ռուսաստանի և Իրանի։ Արևմուտքը ձգտում է ՆԱՏՕ-ի երկրներից իր «խաղաղապահ» կոնտինգենտին ներմուծել Անդրկովկաս՝ իբր օգնելու Երևանի և Բաքվի միջև հարաբերությունների կարգավորմանը։
«Ամերիկացիներն ու եվրոպացիներն ակնհայտորեն շահագրգռված չեն Անդրկովկասում կայունության հաստատմամբ։ Երևանին համոզելով ձգձգել Բաքվի հետ բանակցությունները՝ Արևմուտքը փորձում է առաջնորդել ադրբեջանա-հայկական կարգավորման գործընթացը և հասնել տարածաշրջանում իր «խաղաղապահ» կոնտինգենտի տեղակայմանը դե յուրե ՄԱԿ-ի հովանու ներքո և դե ֆակտո՝ ՆԱՏՕ-ի»,- ասել է Բորտնիկովը Աստանայում ԱՊՀ անվտանգության մարմինների և հատուկ ծառայությունների ղեկավարների խորհրդի 55-րդ նիստում (Պարոն Բորտնիկովի «հայտնությունը ուշացել է 4,5 տարի», http://russia-artsakh.ru. /հանգույց/19709):
Հոկտեմբերի 8-ին մոտավորապես նույն բանը լսվեց Բաքվից։
«Հայաստանի տարածքում ԵՄ առաքելության տեղադրումը պայմանական սահմանին ավելի է սրում իրավիճակը», – ՆԱՏՕ-ի միջազգային ռազմական գլխավոր տնօրենի հետ հանդիպմանն ասել է Ադրբեջանի պաշտպանության փոխնախարար-ԳՇ պետ Քերիմ Վելիևը Ադրբեջանում գտնվող գեներալ-լեյտենանտ Յանուշ Ադամչակին։
Լավ, իսկ Իրա՞նը։ Ոչինչ։ Իրանցի գործիչները բազմիցս հայտարարել են, որ իրենց շատ ավելի մտահոգում է Ադրբեջանում թուրքական զինված ուժերի ներկայությունը, քան Հայաստանում ԵՄ դիտորդական առաքելությունը։
Դա հասկանալի է։ Որովհետև, եթե Հայաստանում լինեին ոչ թե ԵՄ առաքելություն, այլ ՀԱՊԿ դիտորդներ, ապա Ռուսաստանի Դաշնության ԱԴԾ-ի հաջորդ «խաղաղապահներ», նրանք նույնքան հանգիստ կհանձնեին Հայաստանի այս հատվածը Անկարա-Բաքու դաշինքին, ինչպես արդեն իսկ արվել է Կրեմլի կողմից Լեռնային Ղարաբաղում։ Եվ հետո նույնիսկ կասեին, որ «ամեն ինչի մեղավորը Երևանն է»։
Եվ ԵՄ դիտորդական առաքելությունը դեռևս հույս է տալիս Իրանին, որ Ալիևի նացիստական ռեժիմի կողմից Սյունիքը գրավելու և Անկարայից և Բաքվից եկած պանթուրանիստների բաղձալի «Զանգեզուրի միջանցքը» ճեղքելու նպատակով Հայաստանի դեմ ագրեսիայի դեպքում նրանք կփոխանցեն ճշմարտությունը համաշխարհային հանրությանը։ Դա չեն անվանի «սրացում Զանգեզուրում»՝ ի հակադրություն այն բանի, ինչ արեց ԻՏԱՌ-ՏԱՍՍ-ը 2020 թվականի սեպտեմբերի 27-ին՝ Բաքու-Անկարա-միջազգային ահաբեկիչներ դաշինքի՝ Լեռնային Ղարաբաղի դեմ եռակի ագրեսիայի սկսվելուց անմիջապես հետո։ Կամ ՀԱՊԿ-ի նման, որը 2022 թվականի սեպտեմբերի 12-15-ը Հայաստանի դեմ Ալիևի ռեժիմի ագրեսիայից հետո ասում էր՝ «պարզ չէ, թե ում տարածքում են տեղի ունենում բախումները»։
Այսպիսով, Հայաստանում ԵՄ դիտորդական առաքելության վկայությունը լիովին թույլ կտա Իրանին իրավաբանորեն ձեռնարկել համապատասխան քաղաքական և ռազմական քայլեր՝ պաշտպանելու Հայաստանի և Վրաստանի տարածքով դեպի Եվրոպա իր մուտքը և իր սահմանների անվտանգությունը։
Այսպիսի պարադոքսներ։
Ալեքսանդր ԱՆԴՐԵԱՍՅԱՆ
russia-artsakh.ru
