Հայաստանը «Եվրատեսիլ 2025»-ի եզրափակչում հանդես է գալու 18-րդ համարի ներքո: Մասնակիցների հերթականությունը հրապարակված է «Եվրատեսիլ»-ի պաշտոնական ինստագրամյան էջում:
Հայաստանն այս տարի ներկայացնում է երգիչ Պարգը, որն իր Survivor երգով փայլուն ելույթ ունեցավ մայիսի 15-ին՝ «Եվրատեսիլ»-ի երկրորդ կիսաեզրափակիչ փուլում՝ ուղետոմս ստանալով դեպի եզրափակիչ փուլ:
«Եվրատեսիլ»-ի եզրափակիչը կայանալու է մայիսի 17-ին: Այս տարի մրցույթն անցկացվում է Շվեյցարիայի Բազել քաղաքում:
Ուկրաինայում խաղաղության գործընթացը կսկսվի միայն Դոնալդ Թրամփի և Վլադիմիր Պուտինի հանդիպումից հետո, ուրբաթ՝ մայիսի 16-ին, հայտարարել է ԱՄՆ պետքարտուղար Մարկո Ռուբիոն։ «Ես չգիտեմ, թե երբ և որտեղ դա տեղի կունենա, բայց սա այս պահին միակ հնարավորությունն է։ (…) Ամիսներ շարունակ աշխատանքի ընթացքում մենք սովորել ենք, որ ոչինչ չի պատահի, մինչև նախագահ Թրամփը չնստի Վլադիմիր Պուտինի հետ և ամեն ինչ չդնի սեղանին», – ասել է նա Fox News-ի եթերում։
Մեկնաբանելով Վլադիմիր Պուտինի՝ Ստամբուլում ուկրաինական կողմի հետ իր նախաձեռնած ուղիղ բանակցություններին մասնակցելուց հրաժարվելը, Դոնալդ Թրամփը ևս հայտարարել է, որ առանց Ռուսաստանի նախագահի հետ իր հանդիպման Ուկրաինայում խաղաղ կարգավորման շուրջ բանակցություններում առաջընթաց չի լինի։ «Ակնհայտ է, որ նա (Պուտինը, – խմբ.) մտադիր չէր գնալ։ Նա պատրաստվում էր գնալ, բայց կարծում էր, որ ես կգնամ։ Նա չէր գնալու, եթե ես այնտեղ չլինեի», – լրագրողներին ասաց Թրամփը Air Force One ինքնաթիռում՝ Կատարից ԱՄԷ թռչելիս։
Սպիտակ տան ղեկավարի խոսքով՝ այս հանդիպումը պետք է տեղի ունենա հնարավորինս շուտ, «քանի որ չափազանց շատ մարդիկ են մահանում»։ Հարցին, թե արդյոք հիասթափված է, որ Պուտինը չի ընդգրկվել Ստամբուլում գտնվող ռուսական պատվիրակության կազմում, ԱՄՆ նախագահը պատասխանել է. «Ես ընդհանրապես հիասթափված չեմ»։ Նա նշեց, որ «նույնիսկ չգիտեր» Ուկրաինայի հետ բանակցությունների համար Թուրքիա ուղարկված ռուսական պատվիրակության անդամների մասին։
Ռուս-ուկրաինական բանակցություններից առաջ Դոնալդ Թրամփը չի բացառել Մերձավոր Արևելք իր այցը ընդհատելու հնարավորությունը, եթե դա օգնի գործերին, և եթե երկու առաջնորդներն էլ՝ Ռուսաստանը և Ուկրաինան, ժամանեն Ստամբուլ։
ԱՄՆ նախագահը հայտարարել է, թե Վաշինգտոնն ու Թեհրանը մոտ են միջուկային համաձայնագրի կնքմանը։
«Մենք շատ լուրջ բանակցություններ ենք վարում Իրանի հետ երկարաժամկետ խաղաղության համար, և եթե հաջողենք, հիանալի կլինի», – ասել է Դոնալդ Թրամփը։
Սպիտակ տան ղեկավարը պնդել է, թե Իրանն ընդունել է որոշ պահանջներ՝ առանց մանրամասներ հաղորդելու։ Լավատեսությանը զուգահեռ՝ Թրամփը կրկին սպառնացել է ռազմական ուժի դիմել, եթե կողմերն ի վերջո չգան համաձայնության։
Վաշինգտոնն ու Թեհրանը մոտ մեկ ամիս առաջ սկսել են բանակցել միջուկային ծրագրի շուրջ՝ Օմանի միջնորդությամբ։
Մենք նախկինում գրել էինք «New Perspective» զարմանալի նախագծի մասին. Արցախից/Լեռնային Ղարաբաղից հոգեբանների թիմ, որը միավորվել էր 2023 թվականի սկզբին՝ շրջափակման ժամանակ՝ սեփական համայնքի գոյատևելուն օգնելու համար, և այժմ շարունակում է այս աշխատանքը Հայաստանի տարբեր մասերում՝ անհատական և խմբային թերապիա տրամադրելով ինչպես տեղահանված, այնպես էլ տեղի բնակչությանը։
Step1.am-ի հետ նոր զրույցում թիմը խոսեց իրենց աշխատանքում նոր նվաճումների մասին։
— Ի՞նչ ծրագրեր են իրականացվում այս փուլում։
2025 թվականի հունվարից ի վեր «New Perspective» հոգեբանների թիմը՝ Լիտվայի զարգացման համագործակցության և մարդասիրական օգնության հիմնադրամի աջակցությամբ և գործընկերոջ՝ երևանցի հոգեբան Արթուր Եղիազարյանի (Միասին միջազգային բարեգործական հիմնադրամի հայկական մասնաճյուղի ղեկավար) համակարգմամբ, իրականացնում է ցանցի ներուժը հզորացնելու նախագծեր։ Սա թույլ է տալիս կազմակերպությանը կատարել իր առաքելությունը՝ խթանել հասարակության վերականգնումը, ինտեգրումը և կայունությունը, այդ թվում՝ թիմի տեղական մասնագիտական համայնքին ինտեգրելու միջոցով, ինչը ենթադրում է նաև ծանոթություն հասարակական կազմակերպությունների հետ՝ հետագա համագործակցության հնարավորությամբ, ինչպես նաև կրթական ծրագրեր, որոնք հոգեբաններին ծանոթացնում են աշխատանքի նոր մեթոդների և ոլորտների հետ։
Թիմը պարբերաբար մասնակցում է ինտերվիզորային և սուպերվիզորային խմբերի աշխատանքներին։ Ինտերվիզորային ձևաչափով նրանք հնարավորություն ունեն կատարելագործելու իրենց հմտությունները փորձի և գիտելիքների մասնագիտական փոխանակման ոլորտում․ հանդիպումների ժամանակ նրանք քննարկում են բարդ քեյսեր և աջակցություն են ստանում միմյանցից։ Սուպերվիզորիայի խմբերում, վերլուծությունների և պրակտիկայից ներկայացված դեպքերի օգնությամբ, հոգեբանները զարգացնում են իրենց պրակտիկան և մասնագիտական մտածողությունը, ինչպես նաև ստանում են հետադարձ կապ փորձառու սուպերվիզորի և նրանց գործընկերների կողմից։
-Թերապիայի ի՞նչ նոր ուղղություններ և մեթոդներ են ի հայտ եկել ձեր աշխատանքում։
Հոգեբանները ծանոթացան աշխատանքի այնպիսի ոլորտների հետ, ինչպիսիք են թերապևտիկ այգեգործությունը և Stress and Trauma Response Manager իսրայելական ծրագիրը։ Միևնույն ժամանակ, յուրաքանչյուր ուղղության հետ ծանոթությունը անմիջականորեն ներկայացուցիչների միջոցով էր, ինչը նպաստեց մեթոդաբանության մեջ ընկղմվելուն, ինչպես նաև հնարավորություն տվեց տեսնել, թե ինչպես է դրանցից յուրաքանչյուրը կիրառվում գործնականում:
«Թերապևտիկ այգեգործությունը՝ անտառում էկոթերապիան, մեզ եզակի հնարավորություն է տվել վերամիավորվել բնության հետ, ընկղմվել ծառերի, կանաչապատման և մաքուր օդի հանգստացնող մթնոլորտում: Անտառային արահետներով քայլելը ոչ միայն օգնում է նվազեցնել սթրեսի մակարդակը, այլև նպաստում է ընդհանուր բարեկեցությանը և մտավոր պարզությանը»: Իննա Հովհաննիսյան
Թիմը նաև ծանոթացավ ISPS-ի (International Society for Psychological and Social Approaches to Psychosis) նման համայնքի և դրա ներկայացուցիչների հետ Հայաստանում, և մասնակցեց տարբեր միջոցառումների, ինչպիսիք են ReArmenia 4.0 համայնքի հետ հանդիպումը, Network of Networks կազմակերպության հետ ծանոթացման հանդիպումը և այլն։
– Ի՞նչպես են արձագանքում նախագծի մասնակիցները այս նախաձեռնություններին։
ISPS ծրագրին մասնակցությունը օգնում է արդյունավետորեն հաղթահարել սթրեսային իրավիճակները, գիտակցել իրական հույզերը և դրանց հետևում թաքնված չբավարարված կարիքները։ Իննա Հովհաննիսյան
Ծրագրի շնորհիվ մենք մեր մեջ հայտնաբերել ենք ռեսուրսներ, որոնք կօգնեն մեզ դուրս գալ սթրեսային և անհանգիստ իրավիճակներից։ Անաիտ Թևոսյան
Ես շնորհակալ եմ ReArmenia հանդիպմանը մասնակցելու հնարավորության համար, որտեղ իմացա մեզ համար որպես կազմակերպություն բացվող հնարավորությունների մասին, որոնց մասին նախկինում չգիտեինք։ Նանար Գրիգորյան
-Ինչպե՞ս են այս նախաձեռնությունները ազդել մասնագետների հետագա աշխատանքի վրա։
Այս նախաձեռնությունները ոչ միայն նպաստեցին «New Perspective» ցանցի անդամների մասնագիտական հմտությունների կատարելագործմանը, այլև օգնեցին նրանց ավելի համալիր կերպով աշխատել իրենց համայնքների հետ։ Օրինակ՝ Indie Peace-ի կողմից վերջերս անցկացված ցանցային կարողությունների զարգացման աշխատաժողովների շարքի ընթացքում (որոնց ևս աջակցում էր Լիտվայի հիմնադրամը), թիմը վերլուծել է իրենց համայնքների առջև ծառացած ավելի լայն խնդիրները, որոնք ազդում են նրանց մտավոր և սոցիալական բարեկեցության վրա։ Որպես ցանցի ամենօրյա աշխատանքում բախվող և համայնքի հետ փոխազդեցության ֆոնին ընդգծվեցին այնպիսի գործոններ, ինչպիսիք են անապահովությունը և ապագայի նկատմամբ անորոշությունը, ինչպես նաև մշակութային ինքնության վերաբերյալ մտահոգությունները և բաժանարար պատմությունները։
Հենց այս համատեքստային վերլուծությունն է օգնել «New Perspective»-ին ձևակերպել իր առաքելությունը՝ աջակցել տեղահանված և խոցելի բնակչության ինտեգրմանը՝ խթանելով դիմացկուն, ներառական համայնքներ կառուցելու հնարավորությունները՝ միաժամանակ պահպանելով մշակութային ինքնությունը։
Իր գործունեության այս փուլում «New Perspective» ընդգրկում է Երևանը, Մարտունին, Ստեփանավանը, Աբովյանը և Հրազդանը՝ «Indie Peace» կազմակերպության մեթոդաբանական և կազմակերպչական և Եվրամիության ֆինանսական աջակցությամբ։
Արսեն Աղաջանյան
Step1.am-ի զրուցակիցն է միջազգային իրավունքի մասնագետ Սիրանուշ Սահակյանը։
–Տիկին Սահակյան, տեղեկություն ունենք, որ Ադրբեջանը նախապատրաստական աշխատանքներ է սկսել իրականացնել՝ ազգայնացնելու արցախցիների սեփականություն հանդիսացող գույքը։ Սա որքանո՞վ կարող է օրինական գործընթաց լինել, որքանո՞վ են պաշտպանված արցախցիների իրավունքները։
-Նախ կարծում եմ, որ ադրբեջանական քաղաքականության համատեքստում անխուսափելի է արցախցիների գույքի ազգայնացումը։ Ադրբեջանցիները յուրացնում են հայերին պատկանող մշակույթը, ոչ միայն հոգեւոր արժեքները, այլ նաեւ գույքային արժեքները։ Եվ սա հենց այդ տրամաբանության մեջ է տեղավորվում։ Երկրորդը, Ադրբեջանին հատուկ է թուրքական գործելակերպը, իսկ Հյուսիսային Կիպրոսի թուրքական հանրապետությունում Թուրքիան կարճ ժամանակ անց այդ ազգայնացման գործընթացը սկսեց եւ իրական բնիկներին պատկանող գույքերը կարճ ժամանակահատվածով դարձրեց պետական ու վերաբաշխեց հենց իր քաղաքացիների միջեւ։ Այս առնչությամբ կան հստակ ձեւավորված իրավական դիրքորոշումներ, մասնավորապես, ՄԻԵԴ-ը «Լուիզիդուն ընդդեմ Թուրքիայի» եւ «Կիպրոսն ընդդեմ Թուրքիայի» գործերով հստակ վերաբերմունք է ձեւավորել այդ ազգայնացման գործընթացի նկատմամբ՝ այն գնահատելով սեփականության իրավունքը խախտող գործելակերպ։
Կան նախանշված որոշ ստանդարտներ։ Ձեւական առումով, կարծում եմ, ադրբեջանական կառավարությունը փորձելու է իմիտացնել, որ պայմանները բավարարված են, սակայն հիմնական նպատակը, այո, հայերին պատկանող գույքերը սեփականացնելն է եւ հայերի վերադարձն անհնարին դարձնելը, ինչն էլ ավելի ցայտուն է դարձնում բռնի տեղահանության նպատակը եւ, ինչու ոչ, ավելի հեռահար ցեղասպանական գործելակերպը։ Սա մենք նաեւ համակցում ենք հայերի ինքնությունն արտացոլող մշակութային եւ այլ ժառանգության ոչնչացման այդ վարչական պրակտիկայի հետ։ Այստեղ, կարծում եմ, միակ ճանապարհը հենց սեփականության իրավունքի պատշպանությամբ զբաղվող կառույցների ներգրավմամբ այդ իրավունքի պաշտպանությունն է։
Նաեւ նշեմ, որ Ադրբեջանը փորձելու է առաջ տանել այն հարցը, որ կան գույքեր, որոնք դեռեւս խորհրդային տարիներին պատկանել են հայերին եւ գույքեր, որոնց նկատմամբ սեփականությունը ծագել է Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության վարչակազմի շրջանակներում ծավալված գործողությունների արդյունքում։ Այսինքն՝ գրանցվել են հենց ԼՂ իշխանությունների կողմից, եւ արխիվային փաստաթղթեր չկան։ Ադրբեջանն ամեն կերպ փորձելու է ասել, որ այդ գույքերի սեփականատերեր գոյություն չունեն, որովհետեւ չի ճանաչում Արցախի Հանրապետությունը եւ նրա կողմից կատարված որեւէ ակտ։ Եվ այդ ազգայնացման խնդիրը դնելու է Սովետական տարիներից հաշվառված գույքերի առնչությամբ։ Նույն Թուրքիայում նրանք ձեւական առումով օրենք ընդունեցին եւ առաջարկեցին կարճ ժամանակում վերադառնալ ու օգտվել գույքից, իսկ դա չկատարելու պարագայում որոշեցին պետականացնել։ Նման ձեւական գործընթացներ, կարծում եմ, կիրագործի նաեւ Ադրբեջանը։
–Հյուսիսային Կիպրոսի դեպքում գուքի իրական սեփանակատերերին փոխհատուցում տրվե՞լ է։
-Այո, եթե դատարանն արձանագրում է սեփականության իրավունքի խախտում, դրան հաջորդում է արդարացի փոխհատուցում, բայց հիմնաքարային հարցը հասնել սեփականության իրավունքի խախտմանը, որից հետո պետք է տեղի ունենա ռեստիտուցիոն ինտեգրում, այսինքն՝ իր բնեղեն վիճակով վերադարձ։ Եվ անհնարինության պարագայում միայն քննարկման առարկա կարող ենք դարձնել գույքի արժեքի փոխհատուցումը։ Բայց փոխհատուցման գործընթացները դատական գործընթացների անխուսափելի մաս են կազմում։
–Արցախցիներն ինչպե՞ս կարող են իրենց սեփականության իրավունքը պաշտպանել, հայցե՞ր պետք է ներկայացնեն միջազգային ատյաններ, ի՞նչ պետք է անեն։
-Այո, այս ազգայնացմանն առնչվող օրենքները եւ դրանց հետեւանքով սեփականության դադարեցումների գործընթացը պետք է դառնա միջազգային իրավական վեճերի առարկա։ Մարդու իրավունքների Եվրոպական դատարանն այս առումով շատ պատշաճ ատյան է եւ ունի ձեւավորված հարուստ նախադեպ։
-Եթե Արցախի Հանրապետությունը ճանաչված չէ, խնդիրներ կարո՞ղ են առաջանալ արցախցիների հայցերի հետ կապված։
-Հյուսիսային Կիպրոսի թուրքական հանրապետությունը ՄԱԿ-ի կողմից ճանաչվել է որպես միջազգային իրավունքի խախտմամբ ինքնահռչակված հանրապետություն։ Եվ Անվտանգության խորհուրդն արգելել է ՄԱԿ-ի որեւէ անդամ պետության ճանաչել Հյուսիսային Կիպրոսի թուրքական հանրապետությունը որպես անկախ պետություն՝ նշելով, որ միակ լեգիտիմ պետությունն այդ տարածքում կարող է լինել հենց Կիպրոսը։ Այսինքն՝ այդ տարածքում թույլատրել է բացառապես Կիպրոսի ինքնիշխանության ճանաչումը։ Մի բան, որը տեղի չի ունեցել Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության պարագայում։ Այստեղ Անվտանգության խորհուրդը կոլեկտիվ չճանաչման պահանջով չի դիմել ՄԱԿ-ի անդամ պետություններին՝ նկատի ունենալով, որ Արցախի ինքնահռչակումը համապատասխանել է միջազգային իրավունքին, եւ քաղաքական ճանապարհով յուրաքանչյուր պետություն իրավունք ունի ճանաչել Արցախի անկախությունը։ Եվ այդ ճանաչումը բխում է միջազգային իրավունքից, չի խախտում միջազգային իրավունքը եւ չի կարող սանկցավորվել միջազգային իրավունքով։
Այլ հարց է, որ քաղաքական-դիվանագիտական պատճառներով այլ երկրներ չեն ճանաչել։ Եվ եթե Հյուսիսային Կիպրոսի թուրքական հանրապետության պարագայում դատարանը, հաշվի առնելով, որ այնտեղ կա ոչ օրինական ռեժիմ, ամբողջ ծավալով պաշտպանել է բնակիչների գույքային իրավունքները, հասկանալի է, որ արցախահայերը միջազգային իրավունքով գտնվում են ուժեղացված պաշտպանության ներքո։ Կարծում եմ՝ այդ ստանդարտները պետք է կիրառվեն հենց արցախցիների գույքային իրավունքները պաշտպանելու համար։ Որեւէ կերպ այդ նախադեպերը չեն կարող ենթադրյալ «տուժող» ադրբեջանցիների նկատմամբ կիրառելի լինել։
-Հայցերի ներկայացման ժամկետ կա՞, այսինքն՝ արցախցիները կարո՞ղ են, օրինակ, տասնամյակներ անց ներկայացնել հայցեր։
-Երբ ազգայնացման օրենքները չեն համապատասխանում միջազգային իրավունքին, դրանք հետեւանք չեն առաջացնում, եւ սեփականության իրավունքի խախտումն ընկալվում է որպես շարունակական, քանի որ օրինական սեփականատերերը զրկված են իրենց գույքին հասանելիություն ունենալու ու այն տիրապետելու հնարավորությունից։ Ժամանակային գործոնը, կարծում եմ, որեւէ կերպ չի նվազեցնում իրավունքի պաշտպանության հրամայականը, պարզապես նկատի ունենանք, որ ՄԻԵԴ-ին դիմելը պետք է տեղի ունենա իրավունքի խախտումը տեղի ունենալու պահից 4-ամսյա ժամկետում։
Եթե խախտումները շարունակական են եւ այն պահից, երբ դիմումատուները հասկացել են, որ խնդրի քաղաքական կամ այլ լուծումներ չկա, ուստի պետք է դիմել նաեւ իրավական պաշտպանության։ Եթե որոշ արցախահայեր մտածեն, որ պետք է 20 տարի ոչինչ չձեռնարկեն, բայց 20 տարի հետո դիմեն դատական պաշտպանության, ցավոք, այստեղ վաղեմության ժամկետներ կան, եւ իրենց գանգատները կարող են անընդունելի ճանաչվել։ Ուստի, երբ բանակցային գործընթացը կցուցադրի իր սպառված լինելը եւ վերադարձի անհնարինությունը բանակցային ճանապարհով, արցախցիները պետք է արդեն դիմեն իրավական պաշտպանության միջոցների։
-Այսօր արցախցիների կողմից սեփականության իրավունքի հարցերով հայցեր ներկայցվո՞ւմ են միջազգային դատական ատյաններ։
-Այո, բազմաթիվ հայցեր կան։ Ես եւ իմ գործընկերները՝ մի շարք ՀԿ-ներ, մի քանի հարյուր գործեր ներկայացրել ենք։ Միջպետական գանգատներում եւս սեփականության իրավունքի հարցեր են դրված։ Բայց եթե միջպետական գանգատներից հրաժարում տեղի ունենա, այս դեպքում բոլոր տուժած անձինք պետք է հետեւողական լինեն անհատական հայցեր ներկայացնելու հարցում։
Ռոզա Հովհաննիսյան
Վերջին օրերին համացանցում տարածված տեսանյութը՝ դպրոցում ուսուցչի հանդեպ ծնողների, աշակերտների և լրագրողների կողմից ցուցաբերած անպատշաճ վերաբերմունքի մասին, բուռն արձագանք առաջացրեց։ Դեպքը դատապարտվեց հասարակության լայն շրջանակների կողմից։ ՀՀ կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի նախարար Ժաննա Անդրեասյանը նույնպես անդրադարձավ միջադեպին ֆեյսբուքյան գրառմամբ: Սակայն, բուն դեպքին գնահատական տալու փոխարեն նախարարը ընդհանրացնող գնահատականներ հնչեցրեց առհասարակ հայ ընտանիքներում երեխաների դաստիարակության մասին, որոնք, մեղմ ասած, մտահոգիչ էին:
Երբ մասնավոր դեպքը պրոյեկտվում է հանրության մեծ մասի վրա
Մտահոգությունները հատկապես նախարարի այն ձևակերպման կապակցությամբ են, թե իբր ծնողներն իրենց երեխաներին դաստիարակում են «ջունգլիների օրենքով»՝ բռնության ու անհանդուրժողականության քարոզով։ Այս ձևակերպումը ավելի շատ նման էր քաղակտիվստի, քան մի ամբողջ նախարարություն ղեկավարող պաշտոնյայի հայտարարության: Եթե նման ծայրահեղ գնահատականներ են հնչեցվում, ապա անհրաժեշտ է դրանք ամենաքիչն ամրացնել փաստարկներով, այլապես դրանք վերածվում են հանրության ուղիղ պիտակավորման։
Քանի որ նույն ընթացքում շատ ավելի գռեհիկ դրսևորումների ենք ականատես լինում երկրի դեմքը ներկայացնող Ազգային ժողովում, հանրությունը կարծես թե հարմարվել է ցանկացած անհավասարակշիռ և պաշտոնյայի խոսույթին ոչ հարիր բառամթերքի, ինչի ապացույցն էր նախարարի գրառման հազարավոր լայքերն ու տարածումները: Իհարկե, այդ գրառումը հավանողներն ու տարածողները դա անում էին ավելի շատ ցույց տալու, որ իրենք նախարարի ընդգծած մեծամասնության մեջ չեն մտնում, այլ՝ «պարկեշտ և դաստիարակված» փոքրամասնության:
Ամեն դեպքում երբ համեմատում ենք կրթության նախարարի ծայրահեղացված, բայց գոնե առանց հայհոյանքների գրառումը, օրինակ՝ վարչապետի անբռնազբոս վարքի, պատգամավորների իրար հասցեի հնչեցվող խայտառակ բնութագրումների և խմբակային մեկ հոգու ծեծելու հետ, ապա նախարարի խոսքն ինչ-որ տեղ կարող է անգամ մեղմ և ընդունելի թվալ, ինչը և նկատելի էր նախարարի գրառումը հավանած ինտելեկտուալների լայքերից:
Քաղաքական ուղերձն ու դրա երկակի ստանդարտները
Հետաքրքիր է՝ նույն քաղաքական իշխանությունը, որը 2020-ի պարտությունից հետո նպատակաուղղված հեռացնում է պատմական և ազգային խորհրդանիշները դպրոցներից՝ հիմնավորելով դա «ռևանշիզմի տպավորություն» չձևավորելու անհրաժեշտությամբ, այս դեպքում առանց վարանելու ընդհանրացնում է մի դեպք՝ որպես ամբողջ ժողովրդի վարքագծային բնութագրում։ Երբ ադրբեջանական դպրոցներում տարիներ շարունակ պետական մակարդակով ձևավորվում է ատելություն հայերի նկատմամբ, այդ պետությունն իր ներսում շարունակում է ընկալվել որպես «քաղաքակիրթ»։ Իսկ Հայաստանում, ընդամենը մեկ դատապարտելի միջադեպի վրա հիմնվելով, բարձր մակարդակով պիտակավորվում են ծնողներն ու երեխաները՝ որպես «անհանդուրժողական ու բռնարար»։
Երբ բացակայում է աջակցությունը, ավելանում է մեղադրանքը
Խնդիրը միայն անհատական գնահատականների մակարդակում չէ, այլ խորապես համակարգային է։ Անհնար է ակնկալել ուսուցչից ինքնավստահություն ու արդյունավետ ինքնապաշտպանություն, երբ տարիներով նա զուրկ է եղել մասնագիտական ռեսուրսներից և հոգեբանական աջակցությունից։ Դպրոցը չի կարող ապահովել առողջ կրթական միջավայր, եթե չկան մշակված մեխանիզմներ միջանձնային կոնֆլիկտների կառավարման համար։ Նույն կերպ՝ անարդար է մեղադրել ծնողին, եթե բացակայում է համակարգված և հասանելի աջակցություն ծնողական դաստիարակության հարցում։
Սրանք այն հիմնախնդիրներն են, որոնք արժեր նախարարը դիտարկեր՝ նախքան հանրությանը «ջունգլիական» դաստիարակության մեթոդների մեջ մեղադրելը։ Իսկ նրա գրառումը՝ առանց փաստերի ու կոնտեքստի լայնամասշտաբ մեղադրանքներով, ոչ միայն չի նպաստում հանրային համերաշխությանը, այլ խորացնում է կեղծ բաժանումներն ու շեղում ուշադրությունը կրթության իրական խնդիրներից։
Պաշտոնական խոսքի դեգրադացիան
Դժվար է պատկերացնել կրթական համակարգի առողջացումը, երբ նախարարությունը ղեկավարում է մի պաշտոնյա, որի բառամթերքը չի տարբերվում միջին վիճակագրական էմոցիոնալ քաղակտիվստի բառամթերքից և խոսքը միայն անհամաչափ մեղադրանքների մասին չէ՝ ուղղված հանրության մեծ մասին, այլ ամենասովորական գրական հայերենի մասին, երբ նախարարը «այդ» գրական ձևի փոխարեն օգտագործում է խոսկացական «էդ» տարբերակը: Այս ձևով նախարարն ավելի շատ դիստանցավորվում է համակարգից և փորձում ներկայանալ որպես «մեզնից մեկը», ով գտնվում է ոչ թե հարցեր լուծողի, այլ հարցեր առաջադրողի դերում:
Այս միջադեպն ու դրա շուրջ ձևավորված պաշտոնական արձագանքը սոսկ մեկ դեպքի վերլուծություն չեն։ Դրանք հայելային արտացոլումն են այն խորքային խզման, որը գոյություն ունի կրթական քաղաքականության ձևավորողների և հանրության միջև։
Հանրությանն ընկալել որպես գործընկեր
Որպես պատասխանատու կառույց՝ կրթության նախարարությունը պարտավոր է վերանայել ոչ միայն հանրությանն ուղղված տոնը, այլ նաև՝ իր գործելաոճի հիմքերը։ Վստահության վերականգնումն այստեղ կարող է սկսվել միայն հաշվետվողականությունից, թափանցիկությունից և հանրությանը գործընկեր դարձնելու կամքից, ոչ երբեք մեղադրական տոնայնությամբ ընդհանրացումներից։
Տաթևիկ Խաչատրյան
Մեծ Բրիտանիան և Գերմանիան համատեղ մշակելու են նոր «խորը ճշգրտության հարվածի» զենք՝ ավելի քան 2000 կիլոմետր հեռահարությամբ։ Այս մասին հինգշաբթի՝ մայիսի 15-ին, հայտնել է Reuters-ը՝ հղում անելով Մեծ Բրիտանիայի կառավարությանը։
Նախագիծը հիմնված է անցյալ տարի ստանձնած պարտավորության վրա՝ մշակել նոր զենքեր՝ 2024 թվականի հոկտեմբերին երկկողմ պաշտպանական համաձայնագրի շրջանակներում: Լոնդոնն ու Բեռլինը ընդգծել են, որ Եվրոպան պետք է կարողանա պաշտպանվել Ուկրաինայում պատերազմի հնարավոր սրման դեպքում: Փաստաթուղթը, մասնավորապես, նախատեսում է «ՆԱՏՕ-ի արևելյան թևի պաշտպանություն, կարողություններ բացերի վերացման հակար, փոխգործունակության բարելավում և Ուկրաինայի հետագա աջակցություն», – ճշտել է AFP գործակալությունը։
Կառավարությունն իր այսօրվա՝ մայիսի 15–ի նիստում որոշում կայացրեց, որով ՀՀ–ում կսահմանվի պատասխանատվություն վարժական հավաքներից խուսափելու համար։
Այդ նպատակով ՀՀ պաշտպանության նախարարությունն առաջարկել է օրենսդրական մի շարք փոփոխություններ, որոնք կներկայացվեն նաև Ազգային ժողովի քննարկմանը։
«Անհրաժեշտություն է առաջացել հստակեցնել քաղաքացիների կողմից վարժական հավաքներից խուսափելու դրսևորման ձևերը: Միաժամանակ, պրակտիկայում արդեն իսկ առկա են դեպքեր, երբ քաղաքացիները վարժական հավաքներից խուսափել են իրենց մարմնական վնասվածք պատճառելու, հիվանդության սիմուլյացիայի, փաստաթուղթ կեղծելու կամ խաբեության այլ ճանապարհով»,– ասված է որոշման նախագծի մեջ:
Այսպիսի վարքագիծը կանխելու նպատակով ՊՆ–ն անհրաժեշտ է համարել խստացնել նման միջոցներով վարժական հավաքներից խուսափելու համար պատասխանատվությունը:
Ըստ այդմ` վարժական հավաքներից խուսափելը կպատժվի տուգանքով՝ աշխատավարձի առավելագույնը քսանապատիկի չափով կամ ազատազրկմամբ՝ 2 ամսից մինչև 3 տարի ժամկետով:
Եթե վարժական հավաքներից խուսափել են իրենց մարմնական վնասվածք պատճառելու կամ հիվանդության սիմուլյացիայի ճանապարհով, փաստաթուղթ կեղծելու կամ խաբեության այլ ճանապարհով, պատժվում է ազատազրկմամբ` 2–5 տարի ժամկետով:
Ստեփանակերտ. Արցախ թաղամասի բնակարանամուտը
Արցախցիները պետք է տեր կանգնեն իրենց ունեցվածքին եւ հայցեր ուղարկեն միջազգային ատյաններ, ասում է միջազգային իրավունքի մասնագետ Արա Ղազարյանը` բերելով Հյուսիսային Կիպրոսի նախադեպը:
Այդ ընթացքում սոցիլական ցանցերում ադրբեջանցիների տարածած տեսանյութերից երեւում է, որ նրանք հանգիստ մտնում են ստեփանակերտցիների բնակարաններ (հիմնականում նորակառույց) եւ պատշգամբներից հերթական տեսանյութերն են նկարում քաղաքից: Ստեփանակերտի դիմագիծն այլեւս փոխված է, ամբողջական թաղամասեր են քանվում: Պարզ չէ, թե ինչ է կատարվում Արցախի մյուս բնակավայրերում, գյուղական համայնքներում: “Սոված կացել, հացի վրա էլ եմ տնտեսել, բանակում երկու տասնամյակ ծառայել, մինչեւ այս տունը ստացել եմ”, ասում էր Ստեփանակերտի նորակառույցների մի բնակիչ (կին):
Ալիեւը մասշտաբային շինարարություն է սկսել Արցախում: Կիսակառույցներն ավարտին է հասցնում, իսկ լրատվամիջոցներն այն ներկայացնում են այնպես, իբր մոխիրների վրա քաղաքներ են կառուցում: 2020թ. պատերազմից հետո Իվանյանում (Խոջալու) մի ամբողջ թաղամաս էր կառուցվել, որի մասին արցախցիներն խանդավառությամբ ասում էին, որ ռուսական կոնտինգենտի ընտանիքների համար է եւ շուտով ռուս զինվորականների կանայք ու երեխաները կգան եւ կբնակվեն այդ բնակարաններում (Գյումրու պես): Բայց ռուսներն իրենց “գործը պատվով ավարտած համարեցին ադրբեջանական հողի վրա ու հեռացան”:
Սերժ Սարգսյանի եւ Ալեն Սիմոնյանի չհայրենիք Ակնա-Աղդամում Աուշվիցի բարաքները հիշեցնող տներ են կառուցել ադրբեջանցիները, որ պարզ չէ, թե ով է Բաքուն թողնելու եւ այնտեղ բնակվելու: Այսօր գոնե ադրբեջանական լրատվամիջոցները մարդկանց բերում լացացնում են այնտեղ եւ ռեպորտաժներ պատրաստում պրոպոգանդայի համար: Հետո հետ տանում Բաքու։
2022թ. Իսրայելը հայտարարել էր ռուս-ուկրաինական պատերազմից տուժած հրեաների համար Ֆինլանդիայում եւ Ադրբեջանում փախստականների ճամբարներ բացելու մասին:
Որոշ ադրբեջանցիներ պնդում են, որ Աղդամի այդ տնակներում հենց նրանք են բնակվելու: Կբնակվե՞ն հրեաներն այդ “հարմարավետ” տնակներում, որ միայն դրոնների կադրերում է սիրուն: Ինչեւէ, գոնե Ադրբեջանը նման տնակներ է կառուցում, այն էլ հրեաների համար, Հայաստանն անգամ դա չի կարողանում անել արցախցիների համար, իսկ ավելի ճարպիկներն առաջարկում են Ռոբերտ Քոչարյանի հյուրանոցներում բնակվել:
Որտե՞ղ բնակվել
Կատակ բան չէ սեփականությունը, ոչ էլ հայրենասիրական պաթոս ու պատրանք: Երբ Ստեփանակերտում փողոցներ էին բարեկարգում, էքսկավատորը պետք է մի քիչ քերեր բնակիչների բոստաններից` ճանապարհները լայնացնելու համար: “It is people’s property!”, այսպիսին էր այնտեղ բնակվող ամերիկացու արձագանքը, իբր ինչպե՞ս կարելի է ձեռ տալ մարդկանց սեփականությանը: Լավ է, որ ամերիկացի իմ բարեկամն այսօր չի տեսնում, թե ինչպես է Ալիեւն առանց ամաչելու քերում ոչ թե բոստաններն, այլ ամբողջ Արցախը: Ահա այսպես է արձագանքում ամերիկացին սեփականության կորստի համար, իսկ հայերն երկու տարի էլ չանցած, ամեն ինչ մոռացել են:
Մինչեւ հիմա երեւանցիները թեժ են պահում Հյուսիսային պողոտոյի, Կոնդի, Բյուզանդի թեման, մեղադրում Քոչարյանին մարդկանց սեփականությունը խլելու, նրանց իրենց տներից վտարելու մեջ: Ես հիշում եմ, երբ 2016թ. լրագրողական մի ծրագրի շրջանակում հետաքննություն էինք անցկացնում այդ թեմայով, մեկն, ով տուն էր ունեցել Կոնդում, նստել էր շինհարթակում, ծխում եւ վրդովված ասում էր մեզ, որ գժվել, հոգեկան հիվանդ է դարձել արդեն: Կառավարությունը նրան կենտրոնում այլ տուն էր առաջարկում (նորակառույցում ի դեպ), բայց վերջինս չէր համաձայնում. “ամբողջ կյանքս այստեղ եմ ապրել, ինչո՞ւ պետք է Բաղրամյան գնամ”, ասում էր նա:
Պատկերացնո՞ւմ եք արցախցիների վիճակը, ովքեր հիմնականում երկու տուն են ունեցել, Ստեփանակերտում եւ գյուղի տունը: Երկուսն էլ կորցրել եւ ինչ-որ վարձով տան են հայտնվել, որ նախկինում ոչ ոք չէր վարձել: Համաձայնեք, թեթեւ չեք տանի, եթե iPhone կորցնեք: Բնականաբար նրանց Բաղրամյան պողոտայում տուն առաջարկող չկա, իսկ բնակարանային ծրագրով առաջարկի մասին ավելորդ է խոսել:
Ամենը, ինչ կարող են անել նրանք այսօր, չգժվել եւ ապրել Հայաստանի կառավարության ու միջազգային իրավունքի հանդեպ սին հույսեր պահելով, ձեռի հետ էլ մի քանի հարյուր հազար դոլար արժողությամբ անշարժ գույքի գործակալությունների “գայթակղիչ” առաջարկներ նայելով Ինստագրամում:
Մարութ Վանյան
2020թ. պատերազմից հետո Արցախի Մարտունու շրջանի Թաղավարդ գյուղը կիսվել էր երկու մասի։ Ներքևում հայերս էինք, վերևի մասում՝ ադրբեջանցիները։ Սահման ասվածը հենց այս գյուղի մեջտեղում էր։
Դպրոցն ուղիղ նշանառության տակ էր. երեխաները հայոց տառերը սովորում էին թշնամու ուղիղ վերահսկողության պայմաններում։ Գյուղի գերեզմանոցը մնացել էր վերևի՝ բռնազավթված հատվածում, և սեփական գյուղում լինելով՝ գյուղացիները զրկված էին գերեզմանոց գնալու հնարավորությունից։
Նկարները 2021 թ. մայիսի այս օրերից են։ Ծաղկունքով պատված գյուղի երեխաների հետ, ովքեր դարձել էին գյուղի սահմանապահների լավ ընկերները, և իրենց «պարտականությունն» էլ դարձել էր հեռախոսների լիցքը տեղում պահելը ու լիցքավորման սարքեր ապահովելը։
Տղաներից մեկի ամենամեծ ուրախությունն այն էր, որ հայրիկը տուն էր եկել՝ երկու շաբաթ տևած շրջափակումից հետո։ Սա Թաղավարդի երեխաների առօրյան ու «սովորական» խոսակցություններն էին…
Մարիամ Սարգսյան
Մոսկվայից հետո Նիկոլ Փաշինյանն այսօր աշխատանքային այցով մեկնել է Ալբանիա՝ մասնակցելու Եվրոպական քաղաքական համայնքի 6-րդ գագաթնաժողովին:
Գագաթնաժողովը տեղի է ունենում Թրամփի՝ Մերձավոր Արևելքի հարցերով հատուկ բանագնաց Սթիվ Ուիթքոֆի անսպասելի հայտարարության ֆոնին։
Ամերիկացի պաշտոնյան հույս է հայտնել, որ առաջիկայում մի շարք արաբական երկրներ կմիանան Իսրայելի հետ հարաբերությունների կարգավորմանն ուղղված «Աբրահամի համաձայնագրերին»։ «Իմ կանխատեսումն այն է, որ համեմատաբար մոտ ապագայում «Աբրահամի համաձայնագրերին» կարող են միանալ Լիբանանը և նույնիսկ Սիրիան», – նշել է Ուիթքոֆը։
«Ես խոսում եմ Աբրահամի համաձայնագրերին միացող երկրների մասին, դա կարող է պատահել Ադրբեջանի և Հայաստանի հետ, որտեղ մենք կարծում ենք, որ շատ, շատ մոտ ենք այդ երկրներում հակամարտությունների լուծմանը՝ վերջնականապես լուծելուն։ Ես կարծում եմ, որ երկուսն էլ կարող են ցանկանալ միանալ Աբրահամի համաձայնագրերին»։
Ուիթքոֆի հայտարարությունը իսկական իրարանցում է առաջացրել Հայաստանում։ Մինչ այդ ամերիկացիները խոսում էին «Աբրահամի համաձայնագրերին» Բաքվի միանալու մասին։ Ուիթքոֆը նույնիսկ Բաքու էր ժամանել դրա համար։
Հայաստանի ԱԳՆ-ն սակայն չի հերքել այդ թեմայով քննարկումները, հայտարարելով, որ ամերիկյան կողմի հետ համագործակցության տարբեր ձեւաչափեր են քննարկվում։
Մինչդեռ նման հայտարարությունը խոսում է Հայկական հարցի կարգավորման ֆորմատի կտրուկ փոփոխությանմասին։ Մինչ այս պահը “պայքարը” գնում էր ռուս-թուրքական եւ այսպես կոչված եվրոպական ձեւաչափերի մեջ, ընդ որում՝ եվրոպականն ավելի “սովետական” է, քան բուն ռուսականը։ Նկատի ունենք, որ հենց Եվրոպան է առաջ տանում Ալմա-Աթայի պայմանագրով իբր ամրագրված սահմանները, որը նույնիսկ ռուսները չեն ճանաչում։ Չէ որ Ռուսաստանը քանդել է Ալմա-Աթայի պայմանագիրը, բռնակցելով Ուկրաինայի տարածքի 20 տոկոսը։
Արցախի բռնակցումը “օրինական” ճանաչելուց հետո Եվրոպան ստիպված է ճանաչել Ռուսաստանի “իրավունքը” Ուկրաինայի և այլ եվրոպական երկրների տարածքների նկատմամբ։ Մակրոնն արդեն հայտարարել է, որ Ուկրաինայի նախկին սահմաններին վերադարձ չի լինելու։
Բայց Հայաստանի դեպքում Եվրոպան համառորեն պնդում է սովետական սահմանները։ Եվրոպական քաղաքական համայնքի գագաթնաժողովի շրջանակներում երկու անգամ տեղի է ունեցել Փաշինյան-Ալիև հանդիպում։ Առաջինը 2022-ին Պրահայում էր, երբ կողմերը հայտարարեցին, որ ճանաչում են միմյանց տարածքային ամբողջականությունը՝ 1991 թվականի Ալմա-Աթայի հռչակագրի շրջանակներում։ Երկրորդը՝ 2023 -ի հունիսին, երբ Փաշինյանն ու Ալիևը հանդիպեցին Քիշնևում։
Մոսկվան իր հերթին պահանջում է, որ Հայաստանը փոխի սեփական Սահմանադրությունը և փաստացի ճանաչի ռուս-թուրքական Կարսի պայմանագիրը։ 2020-2023-ի պատերազմները հենց այդ պայմանագրի ընդլայնված հաստատմանն էին ուղղված և դրա միջազգային լեգիտիմացմանը։
Ի՞նչ կարգավորում է առաջարկում ԱՄՆ-ը Երևանին և Բաքվին «Աբրահամի համաձայնագրերին» միանալու դեպքում։ Արդյո՞ք ԱՄՆ կհիշի Վուդրո Վիլսոնի վճիռը։ Դժվար է պակկերացնել, քանի որ Թրամփի վարչակազմի կողմից փակված հաստատություններից առաջինը՝ Վիլսոնի ինստիտուտն էր։
Հիշեցնենք, որ դեմոկրատ-նախագահ Վիլսոնը Առաջին համաշխարհային արդյունքում փլուզված 6 իմպերիաների փոխարեն առաջարկել է սուվերեն պետությունների ստեղծման գաղափարը։ Հենց այդ գաղափարն է գործել այս 100 տարիներին որպես աշխարհակարգ, և դրա վերացման դեմ է Թրամփի վարչակազմի՝ նեոիմպերիաներ ստեղծելու քաղաքականությունը։ Ըստ այդմ՝ Հայաստանն ու Ադրբեջանը հայտնվում են Մեծ Մերձավոր Արևելք տարածաշրջանում և ենթակա են «Աբրահամի համաձայնագրերին»։
Ի՞նչ է Փաշինյանը քննարկելու Ալբանիայում։
Նաիրա Հայրումյան
Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինը չի մեկնի Ստամբուլ՝ Ուկրաինայում խաղաղության մասին բանակցություններին մասնակցելու համար։ Նրա անունը չկա Ռուսաստանի պատվիրակության մասնակիցների ցուցակում, որը հաստատվել էր անձամբ Պուտինի կողմից և հրապարակվել Կրեմլի կայքում չորեքշաբթի՝ մայիսի 14-ի ուշ երեկոյան։ Նույն երեկոյան ամերիկյան Sky News հեռուստաալիքը հայտնեց, որ ԱՄՆ նախագահ Դոնալդ Թրամփը նույնպես չի մեկնի Թուրքիա կայանալիք բանակցություններին։ Նույն տեղեկատվությունը հրապարակել է նաև Reuters-ը՝ հղում անելով Թրամփի վարչակազմի աղբյուրին։
Ստամբուլում կայանալիք բանակցություններին ռուսական պատվիրակությունը կգլխավորի Ռուսաստանի նախագահի օգնական Վլադիմիր Մեդինսկին։ Պատվիրակությունը չի ներառի ոչ մի նախարար, այդ թվում՝ ո՛չ Ռուսաստանի արտաքին գործերի նախարար Սերգեյ Լավրովը, ո՛չ էլ Ռուսաստանի պաշտպանության նախարար Անդրեյ Բելոուսովը։ Փոխարենը Կրեմլը բանակցություններին ուղարկեց Լավրովի տեղակալ Միխայիլ Գալուզինին, Բելոուսովի տեղակալ Ալեքսանդր Ֆոմինին և Ռուսաստանի զինված ուժերի գլխավոր շտաբի գլխավոր վարչության պետ Իգոր Կոստյուկովին։
«Ստամբուլում ԱՄՆ-ն կներկայացնեն պետքարտուղար Մարկո Ռուբիոն և Թրամփի հատուկ դեսպանորդներ Սթիվեն Ուիթկոֆը և Քիթ Քելլոգը», – գրում է Agency առցանց հրատարակությունը։
Մայիսի 15-ի գիշերը Reuters-ը, հղում անելով անանուն ուկրաինացի պաշտոնյայի, հաղորդել է, որ Վլադիմիր Զելենսկին «ճանապարհին է» դեպի Անկարա։