Հայաստանի կառավարության օրակարգում միջազգային դոնոր համաժողով հրավիրելու հարց ներկայումս չկա։ Այս մասին step1.am-ի հարցմանն ի պատասխան տեղեկացրել են ՀՀ փոխվարչապետ Տիգրան Խաչատրյանի գրասենյակից։

Step1.am-ը հետեւյալ հարցն էր ուղղել Տիգրան Խաչատրյանի գրասենյակին․ արցախցիներն առաջարկում են ՀՀ կառավարությանը միջազգային դոնորների համաժողով կազմակերպել, նրանք հիմնավորում են, որ դա հնարավորություն կտա գումարներ հավաքագրել ու լուծել բռնի տեղահանվածների խնդիրը, մինչեւ նրանց՝ անվտանգ ու միջազգային երաշխիքներով վերադարձի հարցի լուծումը։ Ինչո՞ւ է ՀՀ կառավարությունը հրաժարվում դոնոր համաժողով կազմակերպել։

Փոխվարչապետի գրասենյակից պատասխանել են․ «Ֆինանսական լրացուցիչ միջոցներ ներգրավելու նպատակով միջազգային դոնոր համաժողով հրավիրելու առաջարկի առնչությամբ հայտնում ենք, որ ԼՂ-ից բռնի տեղահանված մեր հայրենակիցների կենսապայմանների բարելավումը կառավարության կարեւորագույն առաջնահերթություններից է, ինչի իրականացումը չի սահմանափակվում միջազգային ֆինանսական աջակցության առկայությամբ։ Միեւնույն ժամանակ բոլոր ծրագրերը տարբեր ձեւաչափերով մշտապես քննարկվում են միջազգային գործընկերների հետ, եւ հնարավոր բոլոր ուղղություններով առկա է կառուցողական համագործակցություն՝ ինչպես միջազգային զարգացման կառույցների, այնպես էլ առանձին պետությունների հետ։ Միջազգային դոնոր համաժողով հրավիրելու օրակարգ ներկայումս առկա չէ, և այդ հարցը կարող է քննարկվել, եթե հստակեցվի գործող ձեւաչափերում չկարգավորված հարցերի շրջանակը, որոնց հասցեագրումը հնարավոր է համարվում առաջարկվող եղանակով»։

Փոխվարչապետի գրասենյակին նաեւ ուղղել էինք հետեւյալ հարցը՝ բնակապահովման աջակցության պետական ծրագիրը, որն իրականացնում է ՀՀ կառավարությունը ԼՂ-ից բռնի տեղահանվածների համար, ի՞նչ ֆինանսական միջոցներով է իրականացվում՝ միջազգային դրամական օգնության, թե՞ այլ միջոցներով։

Ի պատասխան տեղեկացել են․ «ԼՂ-ից բռնի տեղահանված ընտանիքների բնակարանային ապահովման պետական աջակցած ծրագրի վերաբերյալ ձեր կողմից ներկայացված հարցադրումների առենչությամբ հայտնում ենք, որ ծրագիրն իրականացվում է պետական բյուջեի միջոցներով, իսկ ծրագրի շրջանակներում ընտանիքներին արդեն իսկ տրված է հնարավորություն ազատ ընտրության միջոցով իրենց նախընտրելի բնակավայրերում ձեռք բերել կամ կառուցել բնակարաններ կամ անհատական բնակելի տներ»։

Արցախցիները տեւական ժամանակ է՝ բարձրաձայնում են նաեւ համայնքով կոմպակտ բնակեցման խնդիրը։ Տիգրան Խաչատրյանի գրասենյակին նաեւ հարց էինք ուղղել այս մասին՝ արդյոք նպատակահարմա՞ր չէր, որ հատկացվող միջոցներով բռնի տեղահանվածների համար սոցիալական բնակարաններ կառուցվեին, որպեսզի համայնքը միասնական բնակվեր։

Մեր այս հարցին ընդհանրապես չեն պատասխանել։

Փաստերի ստուգման հարթակը, հղում անելով փոխվարչապետի գրասենյակին, հայտնել էր, որ ԼՂ-ում էթնիկ զտումից ի վեր արցախցիներին բաշխվել է միջազգային դրամական օգնության փոքր մասը՝ մոտ 8 միլիարդ դրամը կամ 12.4%-ը։ Ո՞ւր է ուղղվել գումարի մյուս մասը, ի՞նչ ծրագրեր եք նախատեսում իրականացնել այդ միջոցների հաշվին։

Մեր այս հարցին Տիգրան Խաչատրյանի գրասենյակից հետեւյալ պատասխանն են տվել․

«Հիմք ընդունելով Լեռնայի Ղարքաբաղից բռնի տեղահանված անձանց կարիքների հասցեագրման նպատակով արտաքին աջակցության վերաբերյալ հրապարակային հայտարարությունների մշտադիտարկումը, Արտաքին գործերի նախարարության կողմից դիվանագիտական խողովակներով ստացող տեղեկատվությունը, ինչպես նաեւ գործընկեր կառույցների հետ պարբերաբար իրականացվող ճշգրտումները՝ տեղեկացնում ենք, որ Լեռնային Ղարաբաղից բռնի տեղահանված անձանց առաջնային կարիքների հասցեագրմանն ուղղված արտաքին աջակցությունը տրամադրվել է հետեւյալ հիմնական ուղղություններով․

Ուղիղ բյուջետային աջակցություն․  ՀՀ ֆինանսների նախարարության՝ «Լեռնային Ղարաբաղից բռնի տեղահանված անձանց» աջակցության հատուկ հաշվեհամարին ուղիղ նվիրատվություն է իրականացվել Լիտվայի եւ Լատվիայի կառավարությունների կողմից, համապատասխանաբար, 350 000 եւ 100 000 եվրոյի եւ Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետության կողմից՝ 1 մլն ԱՄՆ դոլարի չափով։

Միաժամանակ, Հանրապետության նախագահի 2024 թվականի հունիսի 24-ի հրամանագրով հաստատված՝  Հայաստանի հանրապետության և Եվրոպական հանձնաժողովի միջեւ «Պետության եւ դիմակայունության ամրապնդման պայմանագիր Հայաստանի Հանրապետության համար» ֆինանսավորման համաձայնագրի շրջանակներում ՀՀ-ին հատկացվել է 15 մլն եվրո դրամաշնորհ, (2024 թվականի դեկտեմբերին համաձայնագրում կատարված լրացումների արդյունքում նախատեսվել է եւս 25 մլն եվրո բյուջետային աջակցություն), որի նպատակն է աջակցել Հայաստանի սոցիալական եւ տնտեսական դիմակայությանը, մասնավորապես, նպաստել կառավարության՝ ԼՂ-ից բռնի տեղահանված անձանց կարճաժամկետ եւ միջնաժամկետ խնդիրների հասցեագրման եւ վերջիններիս սոցիալ-տնտեսական ներառմանն ուղղված քաղաքականության իրագործմանը։

Բնաիրային աջակցություն․ քաղաքացիական պաշտպանության մեխանիզմի եւ առանձին պետությունների կառավարությունների ու մասնավոր նախաձեռնությունների կողմից ՀՀ-ին տրամադրվել են նաեւ բնաիրային աջակցություն, որի բաշխումն իրականացվել է ՀՀ կառավարության որոշման պահանջներին համապատասխան։

Բյուջետային աջակցության վարկերի արտոնյալության աստիճանը բարձրացնելուն ուղղված միջոցներ․  Լեռնային Ղարաբաղից բռնի տեղահանված անձանց կարիքների հասցեագրման նպատակով հնարավոր աջակցության ուղղությամբ առկա գործիքակազմի բացահայտման եւ դրանց կիրառման հնարավորությունների շուրջ միջազգային ֆինանսական գործընկեր կառույցների հետ տարված աշխատանքների արդյունքում՝ 2023 թվականի դեկտեմբերի 11-ին Հայաստանը դարձել է Համաշխարհային բանկի «Արտոնյալ ֆինանսավորման գլոբալ գործիքի հիմնադրամի» (Global Concessional Financing Facility) շահառու։ 2024 թվականի մայիսի 24-ին Հայաստանի Հանրապետության ու Վերակառուցման եւ զարգացման միջազգային բանկի միջեւ ստորագրվել է «Կանաչ, կայուն եւ ներառական զարգացման քաղաքականության երկրորդ գործառնություն» բյուջետային աջակցության ֆինանսավորման համաձայնագիրը, որի շրջանակներում տրամադրվող 92․3 մլն ԱՄՆ դոլար վարկային միջոցները լրացվել են «Արտոնյալ ֆինանսավորման գլոբալ գործիքի հիմնադրամի» շրջանակներում հավաքագրված 16 մլն ԱՄՆ դոլարի դրամաշնորհային միջոցներով։

Գործընկեր կառույցների միջոցով․ Փախստականների հարցերով գերագույն հանձնակատարի գրասենյակի եւ «Փախստականների կարիքների արձանագրման» ծրագրի շրջանակներում վերջինիս գործընկեր կառույցների միջոցով հավաքագրվել է շուրջ 52 մլն ԱՄՆ դոլար։ Բացի այդ, շուրջ 50 մլն դոլարի աջակցություն հատկացվել է ԿԽՄԿ-ի, Հայկական կարմիր խաչի, առանձին պետությունների զարգացման գործակալությունների եւ Հայաստանում գործունեություն ծավալող հասարակական կազմակերպությունների միջոցով։

Ինչ վերաբերում է այս ուղղությամբ, ինչպես նաեւ այլ միջազգային եւ տեղական գործընկերներ կառույցների կողմից ստացված աջակցության մանրամասներին, տեղեկացնում ենք, որ վերջիններիս ուղղակիորեն փոխկապակցված միջոցների վերաբերյալ հավելյալ մանրամասներ ստանալ նպատակով անհրաժեշտ է դիմել տվյալ կազմակերպությունների։ Կառավարության լիազորությունների տիրույթում է վերոնշյալ աջակցության այն հատվածի մասին տեղեկատվության տրամադրումը, որն իրականացվել է կառավարության կողմից հաստատված սոցիալական աջակցության ծրագրերի համար ֆինանսավորման եղանակով։

Մասնավորապես, առանձին միջոցառումների ուղղությամբ համագործակցության շրջանակներում ՀՀ կառավարության կողմից հաստատված դրամական աջակցության 5 ծրագրերից միջազգային կամ տեղական գործընկերները միացել են երկուսին։ 100 հազարական դրամ միջոցառման համար 11․4 մլրդ դրամ աջակցությունը տրամադրվել է բացառապես ՀՀ պետբյուջեից։ 50 հազարական դրամական աջակցության միջոցառման շրջանակում տեղական և միջազգային կազմակերպությունների կողմից վճարվել է շուրջ 1 մլրդ դրամ, ՀՀ պետական բյուջեից՝ շուրջ 8․5 մրդ դրամ։

ՀՀ կառավարության 2013 թվականի N 1763-Լ որոշմամբ սահմանված սոցիալական աջակցության միջոցառման շրջանակում 2025 թվականին տեղական եւ միջազգային կազմակերպությունների կողմից վճարվել է շուրջ 17 մլն դրամ, ՀՀ պետական բյուջեից՝ շուրջ 15 մլրդ դրամ։ Այս միջոցառման շրջանակում 2013 և 2014 թվականների ընթացքում տեղական և միջազգային կազմակերպությունների կողմից վճարվել է շուրջ 5.8 մլրդ դրամ, ՀՀ պետական բյուջեից՝ շուրջ 85 մլրդ դրամ»

ՀՀ կառավարության 21․11․2024 թվականի N1833-L որոշմամբ սահմանված սոցիալական աջակցության միջոցառման շրջանակում ավելի քան 19 մլրդ դրամ աջակցությունը տրամադրվել է բացառապես ՀՀ բյուջեից։

ՀՀ կառավարության 11.04.2025 թվականի N 417-Լ որոշմամբ սահմանված ԼՂ-ից բռնի տեղավորված կարիքավոր ընտանիքներին լրացուցիչ հրատապ սոցիալական աջակցության տրամադրման շրջանակներում ֆինանսավորումը կիրականացվի հուլիս ամսից՝ հունիսին տրամադրված գնումների հիման վրա»։

Հարցին՝ եթե միջազգային հանրությունը ֆինանսական միջոցներ հատկացնում է փախստականներին, ինչո՞ւ է ՀՀ կառավարությունը որոշել Արցախից բռնի տեղահանվածների սոցիալական ծրագրերը կրճատել, հետեւյալ պատասխանն են տվել։

Կառավարությունը ԼՂ-ից բռնի տեղահանվածներին ուղղված ծրագրերն իրականացնում է կարճաժամկետից երկարաժամկետ միջոցառումների անցման տրամաբանությամբ, ուստի, աջակցությունները ոչ թե կրճատվում են, այլ դառնում են առավել հասցեական, թիրախային եւ միտված ԼՂ-ից բռնի տեղահանված մեր հայրենակիցների երկարաժամկետ կարիքների հասցեագրմանը։

Ռոզա Հովհաննիսյան

«Սահմանային իրադրությունը գնահատում եմ հարաբերական կայուն։ Այո, կրակոցներ հնչել են, հնչում են, բայց դրանք նպատակային չեն, թիրախային չեն։ Այն կրակոցները, որոնք կոնկրետ թիրախավորվում են, դրա մասով մեր պաշտոնական լրահոսը տեղեկատվություն տալիս է»,- Ազգային ժողովում լրագրողներին ասաց ՀՀ Զինված ուժերի գլխավոր շտաբի պետ Էդվարդ Ասրյանը։

Ասրյանի խոսքով՝ ադրբեջանական կողմը պատճառաբանում է, որ կրակողն իրենք չեն, բայց իրականում իրենք են։ «Մեր գնահատմամբ՝ եթե հակառակ կողմից կրակոցներ են արձակվում, դա մեր զինծառայողների եւ սահմանային բնակչության վրա հոգաբանական ճնշում գործադրելու նպատակ ունի։ Բայց փաստն այն է, որ մենք դրան ուշադրություն չենք դարձնում, շարունակում ենք մեր բնականոն ծառայությունը»,- նշեց նա։

Այնուհետեւ նա հավելեց․ «Դուք ճիշտ չհասկացաք իմ պատասխանը․ եթե ուշադրություն չենք դարձնում, դա չի նշանակում, որ Հայաստանի Զինված ուժերը չեն շարունակում իրենց առջեւ դրված խնդրի կատարումը։ Մենք շարունակում ենք հետախուզության վարումը բոլոր ունեցած ուժերով եւ միջոցներով։  Եվ սահմանային խորություններում հակառակորդի կողմից ոչ մի նմանատիպ սադրիչ քաղաքականության գործողություններ չկան»։

Նիկոլ Փաշինյանը հայտարարել է, որ պատերազմ չի լինելու, լինելու է խաղաղություն։ Անդրադառնալով այս հայտարարությանը՝ Էդվարդ Ասրյանն ասաց․ «ՀՀ վարչապետը ի պաշտոնե հանդիսանում է նաեւ ԶՈւ գերագույն հրամանատարը։ Այն, ինչ վարչապետը հնչեցնում է, ուրեմն բավական հիմքեր ունի՝ դա հնչեցնելու համար»։

Ինչո՞ւ է Գլխավոր շտաբի պետը ասում, որ գերագույն գլխավոր հրամանատարը վարչապետն է։ Նա Սահմանադրույա՞նը չի ծանոթ, թե՞ պատերազմ է, մենք տեղյակ չենք։   

ՀՀ Սահմանադրություն

1. Զինված ուժերը Կառավարության ենթակայության ներքո են: Զինված ուժերի կիրառման մասին որոշումն ընդունում է Կառավարությունը: Անհետաձգելի անհրաժեշտության դեպքում զինված ուժերի կիրառման մասին որոշումը, պաշտպանության նախարարի առաջարկությամբ, կայացնում է վարչապետը և այդ մասին անհապաղ տեղեկացնում Կառավարության անդամներին:

2. Պաշտպանության ոլորտի քաղաքականության հիմնական ուղղությունները սահմանում է Անվտանգության խորհուրդը: Պաշտպանության նախարարն այդ հիմնական ուղղությունների շրջանակներում իրականացնում է զինված ուժերի ղեկավարումը:

3. Զինված ուժերի զինվորական ամենաբարձր պաշտոնատար անձը գլխավոր շտաբի պետն է, որին վարչապետի առաջարկությամբ նշանակում է Հանրապետության նախագահը՝ օրենքով սահմանված ժամկետով: Ոչ պատերազմական ժամանակ գլխավոր շտաբի պետը ենթակա է պաշտպանության նախարարին:

4. Պատերազմի ժամանակ զինված ուժերի գերագույն հրամանատարը վարչապետն է:

5. Զինված ուժերի ենթակայության, ղեկավարման, ինչպես նաև այլ մանրամասներ սահմանվում են օրենքով:

Սրբուհի Վանյանն Արցախի Հարությունագոմեր գյուղից է։ Աշխատում էր Զարմիկ Ավետիսյանի անվան միջնակարգ դպրոցում․ շուրջ 27 տարի պատմություն է դասավանդել։ 2023-ի սեպտեմբերի 19-ին, երբ սկսվեցին հրետակոծությունները, 7-րդ ժամով 8-րդ դասարանում էր։ Դպրոցում խուճապ էր արդեն, տնօրենը մտավ դասարան ու հրահանգեց երեխաներին տուն ուղարկել․ նորից պատերազմ է։

Այդ օրվա ամեն մի պահն անջնջելի է Սրբուհու հիշողության մեջ

-Աշակերտներին ուղարկեցի տուն՝ փորձելով հանգստացնել, որ շուտով կավարտվի ամեն ինչ․ վախենալու բան չկա։ Հետո վազեցի 7-րդ դասարանում սովորող փոքր աղջկաս՝ Սևանայի մոտ․ նա լացում էր։ Ինչքան էլ փորձեցի, չկարողացա հանգստացնել նրան․ երեխան արդեն հասկացել էր, որ շատ սարսափելի բան է տեղի ունենում։ Գնացինք տուն, որտեղ միայն կրտսեր որդիս էր՝ Գոռը։ Շատ անհանգիստ էինք, որովհետև ամուսինս ու ավագ որդիս մարտական դիրքերում էին, ավագ աղջիկս՝ Ստեփանակերտում։

Ամուսինս՝ Գագիկը, Հաթերքի զորամասում էր ծառայում, տղաս՝ Մակբեթը, Մաղավուզի ուղղությունում։ Հնարավոր չէր կապվել նրանց հետ, քանի որ արդեն կապերը լրիվությամբ կտրվել էին։

Երեկոյան կողմ երկու երեխաներիս հետ գնացինք գյուղամեջ։ Քիչ հետո լսեցինք, որ Չափար գյուղը տարհանվում է։ Նորից հետ գնացինք տուն։ Ժամը 11-ին բոլորին հրահանգեցին հավաքվել գյուղամիջում, ասելով, որ տարհանվում ենք Դրմբոն։

Երկու մեքենա ունեինք, սակայն վառելիք չկար, որ մեր մեքենաներով դուրս գանք գյուղից։ Ստպված մյուս համագյուղացիների հետ բեռնատար մեքենայով դուրս եկանք գյուղից՝ չգիտակցելով, որ այլևս հետ չենք վերադառնալու։

Պողոսագոմերի ճանապարհին վարորդը կանգնեցրեց մեքենան ու ասաց, որ իրեն ծառայության վայրից հետ են կանչում։ Այդպես մենք մնացինք ճանապարհին կանգնած՝ չիմանալով՝ ինչ անել։ Մեր մեջ կային և՛ տարեցներ, և՛ բազմազավակ ընտանիքներ։ Լուսադեմին զանգեցինք համայնքի ղեկավարին ու մեքենա խնդրեցինք՝ բացատրելով իրավիճակը։ Մինչև մեքենան կգար, գնացինք ճանապարհի մոտ մի շինության մեջ պատսպարվեցինք, որտեղ գոնե նստելու տեղեր կային։

Կեսօրին մոտ գյուղապետը մեքենա է ուղարկում ու մենք հասնում ենք Ստեփանակերտի օդանավակայան, որտեղ մարդկանց մեծ բազմություն էր հավաքվել։ Մերոնցից ոչ մի լուր չկար։ Օդանավակայանից գնացինք Ստեփանակերտ, մեծ աղջկաս՝ Գայանեի մոտ։ Տեղեկություն հասավ, որ ամուսնուս դիրքի բոլոր տղաները զոհվել են։ Մեզ կորցրել էինք․ գնացինք դիահերձարան, նայեցինք ցուցակները․ ամուսնուս տվյալները չկային։

Սեպտեմբերի 21-ին լուր ստացանք, որ Գագիկը ողջ է՝ տեսել են Գետավանում։ Հաջորդ օրը զանգ ստացանք տղայիցս ու վերջապես հանգստացանք։ Սեպտեմբերի 25-ին ընտանիքս հավաքվեց։ Այդ մի քանի օրը տարիներ էին թվում։

Գագիկը պատմում է, որ հրաշքով է ողջ մնացել ու մինչև հիմա չի հավատում, թե ինչպես է դուրս պրծել թշնամու ձեռքից։

-Սեպտեմբերի 24-ին ընկերոջս հետ ոտքով մեր դիրքից հասանք գյուղ ու տեսանք, որ այն արդեն ադրբեջանցիների վերահսկողության տակ էր։ Մեզ վրա սկսեցին կրակել, ու մենք վազեցինք տարբեր ուղղություններով՝ հնարավորինս խուսափելով թշնամու գնդակներից։ Ես մի կերպ հասա տուն, որը գյուղի վերևի մասում էր գտնվում։ Մեր տանից քիչ վերև արդեն թշնամին դիրքավորվել էր։ Սողեսող մտա տուն, տեսա՝ այն արդեն տակնուվրա արված։ Շորերս փոխեցի, որովհետև ամբողջովին արյունոտ էր, քանի որ վիրավորների էի օգնում։

Մեր գումարտակը մեկ օր տևած պատերազմում 53 զոհ է տվել ու բազմաթիվ վիրավորներ։ Գիշերը մնացի տանը, մի քիչ հանգստացա ու առավոտյան շուտ դուրս եկա ու գնացի դեպի Վանք գյուղը՝ մտածելով, որ այն դեռևս գրավված չի լինի։ Հասա Վանք ու տեսա, որ ոչ մի շունչ չկա։ Հետ դառա դեպի գյուղի ներքևը, որտեղից ինչ որ ձայներ էին գալիս։ Հետևիցս մեքենա էր գալիս․ համոզված էի, որ հայեր են։ Հանկարծ ադրբեջաներեն լեզվով կանգնեցրին ինձ։ Հասկացա, որ ընկել եմ թշնամու ձեռքը։ Ինձ տարան հրամանատարության մոտ, որտեղ սկսեցին հարցաքննել։ Ես ստեցի՝ ասելով, որ անասնապահ մարդ եմ, ծառայության հետ ոչ մի կապ չունեմ։ Երևի հավատացին, քանի որ քիչ անց ասացին, որ ինձ կտանեն հայերի մոտ։ Այդ մի քանի ժամվա զգացողությունս մինչև հիմա իմ հետ է, որովհետև կյանքս մազից էր կախված, ու ես համոզված էի, որ հենց այդտեղ էլ կսպանեն ինձ։ Աստված պահպանեց ինձ, որ հասնեմ հարազատներիս։

Մկրտչյանների կյանքը հարթ չի անցել։ 2020-ի 44-օրյա պատերազմում ծանր վիրավորվել է նրանց կրտսեր որդին՝ Գոռը։ Բժիշկների և Աստծո օգնությամբ է ողջ մնացել։ Մայրը պատմում է

 -Գոռը մեկ ամսվա ծառայող էր, երբ սկսվեց 44-օրյա պատերազմը։ Հադրութում էր։ Ամուսինս ու ավագ որդիս ևս դիրքերում էին։ Սարսափով եմ հիշում այդ օրերը․ կանայք, ծերերն ու երեխաները տարհանվում էին Արցախից։ Ես չէի կարող գնալ․ աղջիկներիս բարեկամների հետ ուղարկեցի Երևան, ինքս մնացի գյուղում։ Ծանր օրեր էին։

Հադրութն արդեն ընկել էր թշնամու ձեռքը։ Անընդհատ վատ լուրեր պտտվում։ Տղայիս զորամասը հասնում է մինչև Շուշի, որտեղ տղաների մեծամասնությունը զոհվում է, իսկ մի քանի հոգի հրաշքով են ողջ մնում։ Որդիս շատ ծանր վիրավորվում է ու գրեթե 8 ժամ արյունահոսություն տալիս։ Արցախում առաջին օգնությունը ցույց տալուց հետո նոյեմբերի 8-ին նրան տեղափոխում են Երևան։ Հաջորդ օրը ես ևս մեկնում եմ Հայաստան։ Գոռը երկար բուժում է ստանում, և ինչպես բժիշկներն են ասում, հրաշքով է ողջ մնացել՝ ստանալով 3-րդ կարգի հաշմանդամություն։  Տղաս արժանացել է <<Մարտական խաչ>> 2-րդ աստիճանի շքանշանի, սակայն նա Հերոսի կոչման է արժանի։ Ինչպես ականատեսներն են պատմում, Հադրութից մինչև Շուշի հասնելը նա շուրջ 30 հոգու կյանք է փրկել։ Ցավոք, այսօր առողջության պատճառով նա չի կարողանում աշխատանք գտնել։

Սրբուհի Վանյանը չի դադարում երազել հետվերադարձի մասին։ Նա հավատում է, որ օրերից մի օր կվերադառնան պատմական Արցախ ու տեր կկանգնեն հող ու ջրին

-Տեղահանությունից հետո շատ դժվարությունների առաջ ենք կանգնել։ 4 անգամ տուն ենք փոխել։ Այս պահին ևս մտադիր ենք նոր տուն վարձակալել՝ ավելի ցածր վարձավճարով, որովհետև մի ամսից հետո մեր 6 հոգանոց ընտանիքից միայն կրտսեր աղջիկս է լինելու 40 հազ․ դրամ աջակցության շահառու։ Ինքս աշխատանքի եմ անցել դպրոցում, սակայն մտադիր եմ ազատվել աշխատանքից ու ավելի բարձր աշխատավարձով աշխատանք գնել։ Այս պահին ամուսինս աշխատում է շինարարական կազմակերպությունում։ Ավագ որդիս ավարտել է բարձրագույն ուսումը և ցանկանում է իր մասնագիտությամբ աշխատել՝ իրավաբան է։

Ինչքան էլ փորձում եմ, չեմ կարողանում հարմարվել մեր կարգավիճակին։ Ես իմ տունն եմ ուզում, իմ գյուղը, իմ Արցախը։ Թեև Հայաստանն իմ հայրենիքն եմ համարում, սակայն միևնույն է՝ դժվար է հարմարվել նոր ապրելակերպին, միջավայրին։ Գիտեմ՝ սխալ է, բայց մեր ցավն արթուն է և իրեն զգացնել է տալիս ամեն վայրկյան։ Չգիտեմ, գուցե ժամանակի ընթացքում կկարողանանք ինտեգրվել։

Կարինե ԲԱԽՇԻՅԱՆ