Ախթալա․ Հայաստանի և Վրաստանի սահման
Եթե ինչ-որ մեկը կարծում է, որ Նիկոլ Փաշինյանի եկեղեցու վրա հարձակումները փորձ են շեղելու հասարակության ուշադրությունը օկուպացված Ստեփանակերտում Ալիևի արված հայտարարությունից, ապա դա այդքան էլ այդպես չէ: Հնարավոր է, որ դրանք մեծ միջազգային գործընթացի երկու մասերն են, որը, շնորհիվ Թրամփի, այժմ կոչվում է deal` գործարք: Գործարքը միշտ ներառում է «երեկոյան աթոռները՝ առավոտյան փող, կամ առավոտյան աթոռները՝ երեկոյան փողը» հաջորդականությունը:
Ալիևը օկուպացված Ստեփանակերտում ասել է, որ եթե Հայաստանը չհամաձայնվի բացել Մեղրիի ճանապարհը, և այնպես, որ Ադրբեջանի քաղաքացիները ճանապարհին հայ սահմանապահների դեմքը չտեսնեն, ապա Հայաստանը կհայտնվի տրանսպորտային և քաղաքական մեկուսացման մեջ: Մինչ նա սա ասում էր, հազարավոր հայկական բեռնատարներ խցանման մեջ էին մնացել Վրաստանի միջով Ռուսաստան գնալու ճանապարհին: Մոսկվան և Թբիլիսին գործարքի մաս են կազմում, և եթե Հայաստանը չհամաձայնվի… Բացի այդ, Ալիևն ասել է, որ վերջերս լավ զրույց է ունեցել Իրանի նախագահի հետ օկուպացված Ստեփանակերտում:
Այսպիսով, Հայաստանն արդեն իսկ գտնվում է տրանսպորտային և քաղաքական մեկուսացման մեջ, չնայած այն հանգամանքին, որ Փաշինյանի կառավարությունը բացահայտորեն ասում է, որ համաձայն է բոլոր պայմաններին՝ փոխել Սահմանադրությունը, հրաժարվել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբից, դադարեցնել ռևանշիզմը օրօրոցում, չնայել Արարատին և մոռանալ Արցախն ու Նախիջևանը։
Սակայն սրանք Ալիևի միայն հրապարակայնորեն հնչեցված պայմաններն են։ Կասկած չկա, որ կան նաև ոչ հրապարակային պայմաններ, և ոչ միայն Ալիևի։ Օրինակ՝ Թրամփի՝ այլ երկրների հանքային պաշարների նկատմամբ սիրո լույսի ներքո, կարելի է ենթադրել, որ Ամուլսարը կդառնա մեծ գործարքի առարկաներից մեկը։ Պատահական չէ, որ այստեղ ակտիվ աշխատանքները վերսկսվել են։
Իսկ Նեթանյահուի կառավարության՝ Երուսաղեմի Հայկական թաղամասը ձեռք բերելու փորձերի լույսի ներքո, կարելի է ենթադրել, որ մեծ «գործարքի» առարկաներից մեկը Հայ Առաքելական եկեղեցու սեփականությունն է արտասահմանում, այդ թվում՝ Երուսաղեմում։
Կա նաև օկուպացված Արցախում, Նախիջևանում, ներկայիս Թուրքիայի, Վրաստանի և Իրանի տարածքում գտնվող եկեղեցիների սեփականության հարցը, և եթե Հայ Առաքելական Եկեղեցին բացառւկ իրավունք ունի այս «անշարժ գույքի» նկատմամբ, ապա Փաշինյանի գործը դժվարանում է։
Սեփականության իրավունքը միջազգային հարաբերություններում հիմնական գործոն է, և այս առումով փաստաթղթերը հսկայական նշանակություն ունեն։ Փաշինյանը կարող է բանավոր կամ նույնիսկ գրավոր ճանաչել Արցախը և Նախիջևանը որպես Ադրբեջանի մաս, բայց նա չի կարող որևէ մեկին փոխանցել Գանձասարի, Դադիվանքի, Ամարասի, Ծիծեռնավանքի կամ այլ եկեղեցական գույքի սեփականության իրավունքը, ասենք, ԱՄՆ-ում կամ Ռուսաստանում, թեկուզ նույն Վրաստանում կամ Իրանում։ Վրաստանը, ի դեպ, վաղուց է հայերից պահանջում «իր եկեղեցիները», և ոչ միայն Վրաստանում, այլև Լոռիում և Տավուշում։
Նիկոլ Փաշինյանը խորհրդարանում հայտարարել է, թե ինչո՞ւ Հայ Առաքելական Եկեղեցին պետք է իրավունք ունենա տնօրինել գույք Հայաստանում կամ արտերկրում։ Այս իրավունքը, նրա կարծիքով, պետք է ունենա Հայաստանի կառավարությունը։ Ըստ երևույթին, այս հարցով հնարավոր չէր համաձայնության գալ գործող կաթողիկոսի հետ, և որոշում է կայացվել կաթողիկոսին փոխարինելու մասին։
Անկասկած, նոր կաթողիկոսի առաջին «ֆեթվան» կլինի եկեղեցու սեփականության վերաբերյալ հրամանագիրը։
Կաթողիկոսին տապալելու փորձերի մեջ Փաշինյանի շտապողականությունը կարող է պայմանավորված լինել նրանով, որ «գործարքը» թելադրողները պահանջում են, որ եկեղեցու սեփականությունը հենց սկզբից «սեղանին դրվի», հակառակ դեպքում գործարքը չի կայանա։ Իսկ եթե գործարքը չկայանա, վրացական կամ իրանական տրանզիտ չի լինի։
