Ստեփանակերտ

ՀՀ կառավարությունն այսօր որոշում է ընդունել արցախցիների բնակարանային ծրագրի իրականացման կարգը փոխելու մասին: Կատարված որոշ փոփոխություններ իսկապես կարելի է դրական համարել: Սակայն դրանք չեն պատասխանում արցախցիների հիմնարար հարցերին, ուղղված չեն նրանց կոլեկտիվ իրավունքների իրականացմանը, այլ զուտ սոցիալական աջակցություն են, որոնք ուղղված են արցախցիների քաղաքական իրավունքների չեզոքացմանը:

Մասնավորապես, փոփոխությունները վերաբերում են սերտիֆիկատների համար դիմումների փուլային ներկայացման վերացմանը. հուլիսի 1-ից առաջին փուլը համարվում է ավարտված, սկսվում է երկրորդ և վերջին փուլը, որը կտևի մինչև 2027 թվականի դեկտեմբերը:

Այլ կերպ ասած, բոլոր արցախցիները, ովքեր իրավունք ունեն ստանալ բնակարանային վկայականներ և ովքեր կրկին  ստացել են ՀՀ քաղաքացիություն, կարող են այսօրվանից դիմել վկայականի համար:

Ի դեպ, ինչպես պարզվեց, մոտ 10 հազար արցախցիներ արդեն ստացել են նորՀՀ անձնագրեր, իսկ նրանց հետ՝ 4400 անչափահասներ այլևս քաղաքացի են համարվում: Սա նշանակում է, որ արցախցիների ավելի քան 10%-ն արդեն ստացել է քաղաքացիություն: Ավելին, ինչպես ասաց Ներքին գործերի նախարարը, եթե այլ դեպքերում քաղաքացիություն տրամադրելը տևում է 4-5 ամիս, ապա արցախցիները կարող են նոր անձնագրեր ստանալ ընդամենը մեկ ամսում։

Ինչ վերաբերում է վկայականներին, ապա դրանք արդեն ստացել է 1.5 հազար ընտանիք, ավելի քան 350-ը արդեն իրացրել է։

Այսօր կառավարությունը նաև ընդլայնել է այն համայնքների ցանկը, որտեղ արցախցիներին բնակարան գնելու համար կտրամադրվի 4 միլիոն դրամ՝ նախկին 3 միլիոն դրամի փոխարեն։

Բացի այդ, կառավարության նիստում ճանաչվել է, որ կան բազմաթիվ մասնավոր խնդիրներ, որոնք դժվար է լուծել ավտոմատ կերպով, և որոշում է կայացվել, որ եթե ընտանիքին մերժվում է վկայական տրամադրելը որոշ պահանջներին չհամապատասխանելու պատճառով, ապա քաղաքացիները կարող են դիմել միջգերատեսչական հանձնաժողովին, որը կտա իր կարծիքը։ Սա չի փոխարինի վկայական տրամադրելու որոշմանը, բայց կարող է դեր խաղալ փախստական ​​ընտանիքների իրավունքների վերականգնման գործում։

Մասնավորապես, սա վերաբերում է այն ընտանիքներին, որոնցում բացակայում է առնվազն մեկ անդամ, որոնք ունեն անշարժ գույք կամ դրա բաժնեմասը Հայաստանում, ինչպես նաև այլ մասնավոր դեպքերին։

Հուլիսի 12-ին հանրահավաք հրավիրած Արցախցիների իրավունքների պաշտպանության խորհուրդը պնդում է, որ կառավարության որոշումները պայմանավորված են նրանով, որ արցախցիները ընդհանուր առմամբ և Խորհուրդը մասնավորապես հստակ արտահայտել են իրենց դժգոհությունները, մատնանշել խնդիրներն ու բացթողումները։ Թեկուզ նշվում է, որ կառավարությունը որոշումն ընդունել է հիմա՝ հանրահավաքի մասնակիցների թիվը սահմանափակելու համար։

Սակայն այսօրվա որոշումը չի լուծում արցախցիների նույնիսկ տարրական սոցիալական խնդիրները, չխոսելով հիմնարար իրավունքների մասին։

1. Կառավարությունը չի նշել, թե ինչպես են լուծվելու փոքր ընտանիքների, միայնակների, հիվանդների կամ տարեցների խնդիրները, կառուցվե՞լու են սոցիալական բնակարաններ, թե՞ այդ մարդկանց կտրամադրվի բնակարանային օգնություն։
2. Ինչպե՞ս են արցախցի ընտանիքները վճարելու վարձակալության վճարը, եթե արցախցիների մոտ 70%-ը հուլիսի 1-ից չի ստանալու բնակարանային աջակցություն։
3. ՀՀ կառավարությունը, սոցիալական օգնությունից բացի, կզբաղվի՞ արցախցիների քաղաքական և իրավական խնդիրներով։
4. 2027 թվականից հետո արցախցիները կհամարվե՞ն փախստականներ, թե՞ այս հարցը մեկընդմիշտ կփակվի։
5. Այս աջակցությունը տրամադրվում է որպես սոցիալական օգնությո՞ւն արցախցիներին, թե՞ որպես կորցրած ունեցվածքի և հայրենիքի փոխհատուցում։

Step1.am-ի հետ զրույցում Արցախցինրի իրավունքների խորհրդի անդամները նշում են, որ հուլիսի 12-ի հանրահավաքում կբարձրացվեն խնդրագրում արձանագրված հարցերը, առաջին հերթին՝ ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի ձևաչափին վերադառնալու և արցախցիների հայրենիք վերադարձի հարցերը։ Լևոն Հայրիյանն ասում է, որ արցախցիների միակ օրակարգը պետք է լինի Արցախ վերադառնալը Հայաստանի ինքնիշխանության ներքո, և այդ հարցերը պետք է առաջին հերթին ներկայացվեն ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահներին։

Ինչպե՞ս կլուծվեն այս հարցերը, եթե կառավարությունը, արցախցիների սոցիալական խնդիրները լուծելու համար միջոցներ հատկացնելով, փորձում է հնարավորինս շուտ «ինտեգրել» նրանց, զրկելով նրանց անգամ փախստականի կարգավիճակից։ Հենց որ արցախցիները դադարեն լինել կոլեկտիվ իրավունքների կրողներ, նրանց իրավունքները կվերանան, այդ թվում հայրենիքի և սեփականության իրավունքը։ Այս իրավունքները կարող են պաշտպանվել միայն կոլեկտիվ կերպով, և կառավարության կողմից արցախցիներին «ընտանիքների» բաժանելը, որոնցից յուրաքանչյուրը ստիպված հետապնդում է իր շահերը, նպատակ ունի խախտել կոլեկտիվ իրավունքները։

Նաիրա Հայրումյան

Կառավարության նիստում Նիկոլ Փաշինյանն անդրադրաձավ արցախցիների բնակապահովման ծրագրում, որում այսօր փոփոխություններ կատարվեցին։

«Քանի որ հարցեր շատ են տալիս, ես ենթադրում եմ, որ մենք նաեւ երաշխավորել ենք համակարգը, որ չի կարող լինել այնպիսի իրադրություն, որ, ամենայն հարգանքով որեւէ ընտանքի նկատմամբ, բնակարանը կառուցի, վաճառի եւ Հայաստանից արտագաղթի։ Այդ մեխանիզմները բացառաված են, ճի՞շտ է»։ Փոխվարչապետ Տիգրան Խաչատրյանը պարզաբանեց․

«Մենք առաջին իսկ օրվանից տնօրինման իավունք ենք տալիս՝ կառուցեց, ապրեց ընտանիքը, 10-րդ տարին կլրանա, այդ ժամանակ արդեն իրավունք կունենա անսահմանափակ ձեւով, այսինքն՝ առանց պայմանի որոշել այդ գույքի հետագա ճակատագիրը՝ վաճառել, ավելի լավը գնել եւ այլն։ Այսինքն՝ մենք առաջին 10 տարին կառուցված կամ գնված բնակարանում բնակվելու պայմանը սահմանում ենք ի սկզբանե։ Բոլորը դա գիտեն ի սկզբանե, գիտեն, որ դա իրենց տունն է, այնտեղ ապրելու են, 10 տարին լրանալուց հետո նաեւ կարողնաալու են փոխել»։