Սյունիք

Հայկական տեղեկատվական տարածքում տեղի է ունենում հիբրիդային «բանավեճ»՝ Սյունիքի խաղաղ բռնակցմանը Հայաստանի համաձայնության և ազգային իրավունքներից հրաժարվելու վերաբերյալ: Հնչում են «ճիշտ» փաստարկներ, վարդագույն ֆանտազիաներ և ապոկալիպտիկ կանխատեսումներ: Քաղաքական ուժերը մրցում են արմատական գնահատականներով, մինչդեռ Հայաստանի բնակիչները աստիճանաբար հավաքում են իրերը:

Որոշ լրատվամիջոցներ փորձել են Մեղրիի և Կապանի բնակիչներից հարցնել, թե ինչ են մտածում մոտալուտ «խաղաղության և բարգավաճման» մասին: Բնակիչները լռում են, հրապարակայնորեն չեն տագնապում և վարդագույն դրոշներ չեն թափահարում: Նրանք չեն լսում, թե ինչ է իրենց ասում հիբրիդային քարոզչությունը, մտածում և համեմատում են. արդյո՞ք Վաշինգտոնյան գործարքն ունի գաղտնի արձանագրություններ, ինչպես Հայաստանի համար մյուս «փրկարար» փաստաթղթերը՝ Կարսի պայմանագիրը, նոյեմբերի 9-ի հայտարարությունը: Ի՞նչ անել, եթե Սպիտակ տան գաղտնի արձանագրությունները վերաբերում են լիակատար շրջափակմանը, որին Հայաստանը չի դիմանա, ինչպես Արցախը, 9 ամիս: Ինչո՞ւ են տները հանկարծակի թանկացել Սյունիքի հարավում: Ու՞մ են ուզում սեփականատերերը վաճառել դրանք և ո՞ւր են գնալու հաջորդիվ:

Հովիկ Աղազարյանը նշում է, որ կան որոշ գաղտնի համաձայնագրեր, մասնավորապես՝ Հայաստանում հազարավոր ադրբեջանցիների բնակեցման մասին: Բաքուն հայտարարում է, որ առանց ՀՀ Սահմանադրության փոփոխության խաղաղության պայմանագիր չի լինի: Վերլուծաբանները պնդում են, որ «Վաշինգտոնյան թղթի կտորը» անհրաժեշտ էր Փաշինյանի հաղթանակը հաջորդ ընտրություններում ապահովելու համար, և այս թուղթը ոչինչ չի փոխում։

Այն արդեն փոխել է: Հրճվանքի եւ ապոկալիպտիկ կանխատեսումները հայ ժողովրդի բութ անտարբերությունը հասցրել են լուռ փսիխոզի, երբ կայացվում են ինտուիտիվ որոշումներ, որոնք մինչ հիմա թվում էին ոչ ադեկվատ: Սա է Վաշինգտոնյան համաձայնագրերի հիմնական իմաստը՝ մարդկանցից խլել կոլեկտիվ անվտանգության, պետության, միջազգային իրավունքի ապահովության զգացումը և ստիպել որոշումներ կայացնել՝ ոչ թե որպես քաղաքացի, այլ առանձին ընտանիք։

Յուրաքանչյուր ընտանիք կկայացնի իր սեփական որոշումը՝ ապրել կապիտուլացված Հայաստանում՝ որպես անիրավ «փոքրամասնություն», թե՞ լքել իր տունը՝ չկարողանալով դիմանալ գալիք խաղաղությունից ցնծության կրակին: Երկու դեպքում էլ մարդը կորցնում է իրեն, իր կենսագրությունը, արմատներն ու ճուղերը:

«Թերի, անիրավ», «տոքսիկ-թունավոր» փոքրամասնություն լինել հայրենիքում՝ սարսափելի ճակատագիր է. այժմ նման իրավիճակում է հայտնվել Արցախի ժողովուրդը, որին 2020 թվականին նույնպես «փրկիչ խաղաղություն» բերեցին։ Թողնված ճակատագրի ողորմությանը, ամեն կերպ հալածված, կենսագրության «կոշտ դիսկը» հեռացված «քույրեր և եղբայրներ»-ը հայրենիքում բաղվում են կամ ատելության, կամ բռնաբարված արժանապատվությունից խոնարհված աչքերի։

Վաշինգտոնում կնքված փաստաթղթերը չեն իրականացվի, ասում են շատերը։ Դրանք արդեն իրականացվել են՝ պատասխանում են մյուսները և գլխով ցույց տալիս լուռ հանրային փսիխոզը՝ աղավաղված ճշմարտության, կեղծ հերոսների և վախկոտ «փրկիչների» երկրում։ Դրանք արդեն իրականացվել են, քանի որ մարդիկ այլևս չեն հավատում պետությանը և իրավունքին։

Բռնատեղահանված արցախցիներն արժանանում են անարդար վերաբերմունքի։ ՀՀ կառավարության կիսատ ու նվաստացնող ծրագրերը վատ են անդրադառնում մարդկանց ինչպես նյութական, այնպես էլ հոգեբանական վիճակի վրա։

Հազարավոր ընտանիքներ ապրում են անորոշության, վախի և տագնապի մեջ։ Մարդիկ, որոնք պատերազմի կրակների տակ կորցրել են ամեն ինչ՝ տունը, հողը, աշխատանքը, հարազատներին, այժմ իրենց իսկ հայրենիքում կանգնած են երկրորդ աղետի առաջ։

Արցախցի երիտասարդ իրավաբան Ժորա Հայրապետյանը, ով պայքարում է ոչ միայն իր ընտանիքի, այլ նաև բոլոր արցախցիների իրավունքների համար, իր վրդովմունքն է հայտնում․

-ՀՀ կառավարությունը, որը պատերազմից հետո հայտարարում էր, թե կաջակցի Արցախի ժողովրդին, այսօր իր իսկ որոշումների կատարումը ձգձգում է։ Հաճախակի ուշացնում է իր իսկ ընդունած որոշմամբ ֆինանսական աջակցությունը, այն գումարն է, որով մարդիկ պետք է վճարեն  բնակարանի վարձավճարը, սնունդ ձեռք բերեն, բուժվեն կամ պարզապես գոյատևեն։ Այժմ էլ նոր ծրագրի՝ անապահով խավերին տրվող աջակցության շուրջ են մարդիկ անհանգստացած։ Աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարության` միասնական սոցիալական ծառայության պատասխանը բոլորին նույնն է՝ Ձեր դիմումը դեռ ստուգման փուլում է, սպասեք, կամ էլ միանգամից մերժում է։ Իրականությունը պարզ է մեզ համար, իսկ սպասելու տեղ չկա։

Բերեմ օրինակներ․ Գոհարի ընտանիքը վարձով է ապրում։ Երեխան դեռ մանկապարտեզ չի գնում, որովհետև մայրն անգամ փող չունի, որ հագուստ գնի։ Հայրը օրավարձով աշխատում էր շինարարությունում, բայց երկու շաբաթ է՝ մնացել է առանց աշխատանք։ Տանտերը վերջնագիր է տվել՝ մինչև շաբաթվա վերջ բնակարանի 80 հազար դրամ վարձավճարը չմուծեն՝ տան իրերը դուրս կշպռտի։ Երեխան արդեն հարցնում է՝ մամ, նոր տանը ես իմ խաղալիքները կունենա՞մ, իսկ մայրը լուռ լաց է լինում, որովհետև գիտի՝ նոր տունը կարող է փողոցը լինել։

Աշոտն ու Լիանան վարձով են ապրում մեկ սենյականոց բնակարանում։ Վարձավճարը 120 հազար դրամ է։ Տանտերը երեկ զանգել է ու մեկ շաբաթ ժամանակ տվել, այլապես՝ տունը ուրիշի կառաջարկի։ Իսկ սոցապ ծառայությունից ստանում են նույն պատասխանը՝ դիմումը ստուգման փուլում է, որը չգիտես ինչու ձգվում է արդեն 3 ամիս:

Սիրանուշը միայնակ մայր է, ունի երկու դպրոցահասակ երեխա։ Չի կարողանում աշխատանք գտնել, որովհետև բոլոր հնարավոր աշխատանքները մերժվել են։ Պատճառաբանությունը մեկն է՝ փոքր երեխաներ ունես, չես հասցնի։ Երեխաներից ավագը մորն առաջարկում է դպրոց չգնալ, որպեսզի աշխատի ու օգնի մորը։

Ժորան բերում է ընդամենը երեք պատմություն, բայց իրականում նման պատմությունները հարյուրավոր են՝ անլուծելի, դաժան:

Երիտասարդ արցախցին համոզված է, որ  այս իրավիճակը միայն համակարգային անփութության հետևանք չէ, այլ նաև քաղաքական մտածված գիծ։

-Կառավարության կողմից ներկայացվող ծրագրերը, որոնք պիտի լուծեն արցախցիների սոցիալական խնդիրները, իրականում կամ չափազանց կարճաժամկետ են, անիրատեսական, կամ էլ լի են բյուրոկրատական թակարդներով։ Կարճաժամկետ օգնություն է տրվում է մեկ-երկու ամիս, հետո դադարեցվում կամ փոփոխվում է այնպես, որ մարդը չի կարողանում օգտվել։ Բյուրոկրատական խոչնդոտների են հանդիպում, պահանջվող տասնյակ թղթեր, հերթեր, ամիսներ տևող <<ստուգումներ>>, որոնց արդյունքում մարդը մնում է նույն վիճակում։ Ամենախոցելին անտարբեր վերաբերմունքն է, երբ սոցիալական ծառայություններում արցախցուն նայում են որպես բեռի, այլ ոչ թե որպես իր երկրի քաղաքացու։ Կառավարության գործողությունները ցույց են տալիս, որ սա պարզապես անգործություն չէ։ Ստացվում է, որ այն ժամանակ ձգելու քաղաքականություն է, որի նպատակը պարզ է՝ հուսահատեցնել, հոգնեցնել, մղել արտագաղթի։

Երբ դեռևս բնակարանով չապահովված տեղահանված մարդուն ամիսներով թողնում ես առանց օգնության, նրան մնում է ընդամենը երկու տարբերակ՝ լքել Հայաստանը, կամ հայտնվել փողոցում։ Եթե տրամադրվող աջակցությունը ժամանակին չփոխանցվի և իրական ծրագրեր չգործարկվեն, դա չի կարող մեկնաբանվել որպես տեխնիկական ուշացում։ Դա կլինի պետական կամք՝ հայրենակիցներին փողոցում թողնելու և հայրենազրկման հասցնելու,-ասում է Ժորա Հայրապետյանը։

Կարինե ԲԱԽՇԻՅԱՆ

Արցախի ԱԺ խմբակցությունները հայտարարություն են տարածել Հայաստանի, Ադրբեջանի և Միացյալ նահանգների ղեկավարների միջև Վաշինգտոնում կայացած հանդիպման արդյունքների կապակցությամբ։

«Արցախի Հանրապետության Ազգային ժողովը բարձր է գնահատում միջազգային հանրության կողմից Հարավային Կովկասում խաղաղության և կայունության ամրապնդման ուղղությամբ տարվող բազմամյա ջանքերը։ Որպես ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահ երկիր՝ ԱՄՆ-ը կարևոր դեր է ունեցել Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության կարգավորման գործընթացում, ինչը ըստ արժանվույնս է գնահատվել Արցախի ժողովրդի ու նրա իշխանությունների կողմից:

Տարիների ընթացքում և հետևողական ու համբերատար աշխատանքի արդյունքում Ամերիկայի Միացյալ Նահանգները մյուս երկու համանախագահ երկրների՝ Ֆրանսիայի և Ռուսաստանի հետ միասին Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության կողմերին ներկայացրել են միջազգային իրավունքի սկզբունքներին ու նորմերին համապատասխանող կարգավորման մի բանաձև՝ Մադրիդյան սկզբունքներ անունով, որի առանցքում եղել են ուժի և ուժի սպառնալիքի կիրառման անթույլատրելիությունը, ինքնորոշման իրավունքը և տարածքային ամբողջականությունը։ Մինչև 2020թ. Մինսկի խմբի համանախագահ երեք երկրները ամենաբարձր՝ նախագահների մակարդակով վստահեցրել են Արցախի ժողովրդին, որ հիմնախնդիրն ունի միայն խաղաղ լուծում և այն իրականացվելու է վերոնշյալ սկզբունքների հիման վրա:

Ամեն ինչ փլուզվեց 2020թ. սեպտեմբերի 27-ի ադրբեջանական լայնածավալ ագրեսիայի հետևանքով, իսկ դրա դատապարտաման բացակայությունը հանգեցրեց ավելի մեծ ողբերգության, երբ հազարամյա հայկական Արցախի 150 հազար բնակչությունը, ցեղասպանվելու սպառնալիքի տակ, տեղահանվեց իր հայրենիքից և ապաստան գտավ Հայաստանի Հանրապետությունում:

Ակնկալվում էր, որ գոնե այդ մեծ արհավիրքից հետո միջազգային ազդեցիկ կենտրոնները և, իհարկե, առաջին հերթին ՄԽ համանախագահ երկրները պարտավոր էին արագ արձագանքել՝ փակուղուց դուրս գալու ելքեր առաջարկելով: Սակայն, ցավով պետք է նշենք, որ ՄԽ համանախագահ երկրները ընտրեցին «ամենահեշտ» ճանապարհը՝ տարբեր պատրվակներով հրաժարվեցին միջնորդ-խաղաղարարի իրենց պարտավորություններից և նույնիսկ, փաստացի քաջալերելով մարդկության դեմ հանցագործությունը, անտեսեցին Արդարադատության միջազգային դատարանի՝ իր պատմական հայրենիք անվտանգ և երաշխավորված վերադառնալու Արցախի ժողովրդի իրավունքը վերահաստատող պարտադիր որոշումը:

Խաղաղության և կայուն զարգացման նշանակությունը ոչ ոք ավելի լավ չգիտի, քան Արցախի ժողովուրդը, որ իր իրավունքների պաշտպանության համար անցել է բազում զրկանքների ու զոհողությունների միջով, դիմակայել է Ադրբեջանի կազմակերպած մոտ տասը ամսվա համատարած շրջափակմանը, բայց այսպիսի ընթացքը չի կարող մոտեցնել այն սպասված խաղաղությանը, որի կարիքն ունեն տարածաշրջանի բոլոր ժողովուրդները:

Հավատացած ենք, որ Հայաստանի իշխանությունների կեցվածքը Արցախի ժողովրդի հիմնարար իրավունքների անտեսման հարցում միայն թվացյալ հաջողության պատրանք կարող է առաջացնել միջազգային անվտանգային օրակարգում և առաջիկայում խորը հիասթափության առիթ է դառնալու իրական խաղաղությամբ շահագրգիռ դերակատարների համար:

Համոզված ենք, որ Հայաստանի ու Ադրբեջանի միջև հարաբերությունների կարգավորման փաթեթն անպայման պետք է ներառի.

– Արցախի ժողովրդի անվտանգ և արժանապատիվ վերադարձի իրավունքն իր պատմական հայրենիք և մշտական բնակության վայրեր,

– Արցախի ժողովրդի հոգևոր-մշակութային ժառանգության պաշտպանության հարցը, որն արդեն խիստ վտանգված է ադրբեջանական օկուպացիայի հետևանքով,

– Հայ ռազմագերիների և քաղաքացիական անձանց, այդ թվում՝ Արցախի ռազմաքաղաքական ղեկավարության վերադարձի չլուծված հարցերը, որոնք հանգեցնում են Բաքվի բանտերում նրանց իրավունքների ոտնահարման և անօրեն դատական գործընթացների:

Նման իրավիճակում ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի լուծարման գործընթացի սկիզբը բացահայտում է համանախագահ երկրների վարած արտաքին քաղաքականության ոչ հետևողական լինելը, խաթարում է նրանց հեղինակությունը և ստանձնած պարտավորությունների հանդեպ առաջացնում անվստահություն և փաստում, որ փոքր կամ «նվազ ռազմավարական» տարածաշրջանները շարունակում են որպես մանրադրամ օգտագործվել քաղաքական մեծ խաղերի համար:

Արցախի Հանրապետության Ազգային ժողովը ահազանգում է խաղաղարարության առաքելությունը տապալած դերակատարների պատասխանատվությունը քողարկելու փորձերի մասին և վերահաստատում է իր հավատարմությունը իրական խաղաղության գաղափարին՝ հիմնված արդարության, իրավունքի և փոխվստահության վրա»։