ԱՄՆ նախագահ Դոնալդ Թրամփը հաստատել է, որ օգոստոսի 8-ին կհյուրընկալի Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևին և Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանին՝ երկու երկրների տասնամյակներ տևած հակամարտությանը վերջ դնելու նպատակով կայանալիք «պատմական խաղաղության գագաթնաժողովի» համար։ Ամերիկացի առաջնորդը համապատասխան հաղորդագրությունը հրապարակել է հինգշաբթի՝ օգոստոսի 7-ին, Truth Social սոցիալական ցանցում։

Փաշինյանն ու Ալիևը «կմիանան ինձ Սպիտակ տանը՝ խաղաղության համաձայնագրի պաշտոնական ստորագրման արարողությանը», – գրել է Թրամփը։

Նրա խոսքով՝ Վաշինգտոնը նաև երկկողմ համաձայնագրեր կստորագրի «երկու երկրների հետ՝ տնտեսական հնարավորությունների համատեղ օգտագործման համար», որոնք կօգնեն բացահայտել Հարավային Կովկասի ներուժը։

«Շատ առաջնորդներ փորձել են դադարեցնել պատերազմը, բայց ապարդյուն, մինչև հիմա՝ շնորհիվ ԹՐԱՄՓԻ (առաջընթաց է գրանցվել)», – գրել է նա։

«Իմ վարչակազմը բավականին երկար ժամանակ բանակցություններ է վարել երկու կողմերի հետ», – հավելել է ԱՄՆ նախագահը, նշելով, որ «շատ հպարտ է այս քաջ առաջնորդներով, որոնք ճիշտ են գործում»։

Factor.am-ի տվյալներով, ստորագրվելիք երրորդ փաստաթուղթը չի լինելու Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև Խաղաղության բուն համաձայնագիրը։ Հայաստանի և Ադրբեջանի արտգործնախարարները ստորագրելու են շրջանակային համաձայնագիր, որով արձանագրելու են, որ երկու երկրները շարունակելու են աշխատանքներ տանել խաղաղության հասնելու նպատակով։ Երրորդ փաստաթղթով Ադրբեջանն ու Հայաստանը պարտավորություն կստանձնեն, որ ստորագրումից հետո որևէ կողմ չի կարողանա հրաժարվել արդեն իսկ համաձայնեցված Խաղաղության համաձայնագրի 17 հոդվածներից։ Դրանք կհամարվեն վերջնականապես համաձայնեցված և հետագայում փոփոխության կամ հրաժարման ենթակա չեն լինի։

Միացյալ Նահանգները Կրեմլին ներկայացրել է Ուկրաինայում պատերազմի հնարավոր ավարտի վերաբերյալ ոչ պաշտոնական առաջարկ: Լեհական «Օնետ» հրատարակության տվյալներով՝ Վաշինգտոնը առաջարկել է կանգնեցնել պատերազմը ներկայիս առաջնագծոով և հետաձգել օկուպացված տարածքների հարցը 49-ից 99 տարի ժամկետով։

Սա փաստացի նշանակում է ճանաչել ուկրաինական հողերի ռուսական օկուպացիան: Բացի այդ, քննարկվել է Ռուսաստանի դեմ պատժամիջոցների մասնակի վերացումը և ապագայում ռուսական գազի ու նավթի ներմուծման վերականգնման հնարավորությունը։

Նմանատիպ առաջարկ՝ 99 տարվա վարձակալություն, ԱՄՆ-ը առաջարկվել է նաև Հայաստանին Մեղրիի ճանապարհի, այսինքն՝ հայ-իրանական սահմանի համար: Փաշինյանն ու Ալիևն արդեն ժամանել են Վաշինգտոն՝ այս հնարավորությունը քննարկելու համար։

21-րդ դարի 20-ական թվականներին լրանում են Առաջին համաշխարհային պատերազմից հետո կնքված պայմանագրերի 100-ամյա ժամկետները: Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո տեղի ունեցած “աշխարհի բաժանումը” մասամբ չեղյալ է հայտարարվել 1991 թվականին՝ ԽՍՀՄ-ի և Վարշավայի պայմանագրի փլուզմամբ: Սակայն Առաջին համաշխարհային պատերազմից հետո հաստատված սահմանները մնացել են: Սա վերաբերում է և՛ Մերձավոր Արևելքին, այդ թվում՝ Հայաստանին, և՛ Ուկրաինային ու Արևելյան Եվրոպային:

100 տարի առաջ Միացյալ Նահանգները բավականաչափ ուժեղ չէր սեփական աշխարհակարգը հաստատելու համար. նախագահ Վիլսոնը, որն առաջարկել էր ստեղծել ինքնիշխան պետություններ փլուզված կայսրությունների հիման վրա, ամենավճռական պահին կաթված ստացավ և վեց ամսով դուրս մնաց “խաղից”։ Այդ ժամանակ Միացյալ Նահանգները կառավարում էր «գնդապետ Հաուսը», որը մտերիմ էր Վիլսոնի հետ և կասկածվում էր այլ երկրների համար աշխատելու մեջ։ Այդ ժամանակ Ֆրանսիան և Մեծ Բրիտանիան կարողացան հաղթահարել Վիլսոնի արբիտրաժը և պրոտեկտորատ հաստատել Եվրոպայի մեծ մասում և Մեծ Մերձավոր Արևելքում։ Միաժամանակ, Ռուսաստանը և Թուրքիան կնքեցին անօրինական պայմանագրեր Հայաստանի և Վրաստանի բաժանման վերաբերյալ։

Այս պայմանագրերն իրենց սպառել են, բացի այդ, Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո հայտնվեց Իսրայելը, շատ բան է փոխվեց, և 100 տարի առաջվա ստատուս քվոյին վերադարձ չի կարող լինել։ Իսկ աշխարհը բաժանելու համընդհանուր սկզբունքներ այդպես էլ չեն հորինվել։

Որպես իսկական գործարար՝ Թրամփը առաջարկում է ժամանակավոր լուծումներ և փորձում է «բրոնյա անել» հաջորդ 100 տարիները Միացյալ Նահանգների համար։

Այս պլանի նկատմամբ դիմադրությունը մեծ է, և հայտնի չէ, թե ինչպես կարձագանքեն եվրոպական երկրները, Իրանը և արաբական միապետությունները այն որոշմանը, որը կլինի էքսպանսիոնիստ երկրների՝ Ռուսաստանի, Թուրքիայի, Իսրայելի օգտին: Կլինի՞ արդյոք նոր կաթված և նոր «գնդապետ​ ​Հաուս»:

Չորեքշաբթի երեկոյան, ԱՄՆ նախագահի հատուկ ներկայացուցիչ Սթիվ Վիտկոֆի Մոսկվայից հեռանալուց հետո, արևմտյան լրատվամիջոցները, հղում անելով իրենց աղբյուրներին, հաղորդել են, որ Դոնալդ Թրամփի և Վլադիմիր Պուտինի հանդիպումը կարող է տեղի ունենալ հաջորդ շաբաթ, որին կհաջորդի եռակողմ հանդիպումը Ուկրաինայի նախագահ Վլադիմիր Զելենսկու հետ։

Վիտկոֆը Մոսկվա է ժամանել Դոնալդ Թրամփի Ուկրաինայում հրադադարի վերաբերյալ վերջնագրի ժամկետի լրանալուց երկու օր առաջ։

«Նշանակալի առաջընթաց է գրանցվել։ Ես տեղեկացրել եմ նաև մեր մի քանի եվրոպացի դաշնակիցների։ Բոլորը համաձայն են, որ այս պատերազմը պետք է ավարտվի, և մենք կաշխատենք դրա ուղղությամբ առաջիկա օրերին և շաբաթներին», – բանակցություններից հետո գրել է Թրամփը Truth Social սոցիալական ցանցում։

«Ռուսները ցանկություն են հայտնել հանդիպել նախագահ Թրամփի հետ, և նախագահը բաց է հանդիպումների համար ինչպես նախագահ Պուտինի, այնպես էլ նախագահ Զելենսկու հետ։ Նախագահ Թրամփը ցանկանում է, որ այս դաժան պատերազմն ավարտվի», – CNN-ը մեջբերում է Սպիտակ տան մամուլի քարտուղար Քերոլայն Լիվիտի խոսքերը։

Պուտինի և Զելենսկու հետ Թրամփի հանդիպման ծրագրերը բացահայտվել են Թրամփի և եվրոպացի առաջնորդների միջև հեռախոսազրույցի ժամանակ։ Հեռախոսազրույցին մասնակցել են Մեծ Բրիտանիայի վարչապետ Քեյր Սթարմերը, Գերմանիայի կանցլեր Ֆրիդրիխ Մերցը, ՆԱՏՕ-ի գլխավոր քարտուղար Մարկ Ռյութեն, ԱՄՆ փոխնախագահ Ջ.Դ. Վենսը, պետքարտուղար Մարկո Ռուբիոն, Սթիվ Վիտկոֆը և Վլադիմիր Զելենսկին։ Հատկանշական է, որ Ֆրանսիայի նախագահ Մակրոնը ցուցակում չէր։

Չորեքշաբթի երեկոյան իր ելույթում Ուկրաինայի առաջնորդն ասել է, որ Ռուսաստանը «այժմ, կարծես, ավելի հակված է հրադադարին»։

Սպիտակ տունը CNN-ին հայտնել է, որ հանդիպումը կարող է տեղի ունենալ հաջորդ շաբաթ կամ առաջիկա երկու շաբաթվա ընթացքում: Հեռուստաընկերությունը եզրակացնում է, որ վայրը դեռևս որոշված չէ, սակայն քննարկվում են մի քանի տարբերակներ։

Ավելի վաղ Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը իր երկիրն առաջարկել էր որպես ԱՄՆ-ի, Ռուսաստանի և Ուկրաինայի առաջնորդների միջև բանակցությունների վայր։

Մոսկվայի դիրքորոշումն այն է, որ Ուկրաինայում ցանկացած հրադադարի համաձայնագրի հիմնական տարրերը կլինեն տարածքների թեման ներառող հարցերը: Այս հայտարարությունն արվել է ԱՄՆ պետքարտուղար Մարկո Ռուբիոյի կողմից: Նրա խոսքով՝ այս հանդիպումից հետո Վաշինգտոնը սկսել է «ավելի լավ հասկանալ» այն պայմանները, որոնց դեպքում Ռուսաստանը պատրաստ կլինի Ուկրաինայում հրադադարի:

«Մենք ունենք որոշակի կոնկրետ օրինակներ, գուցե այս վարչակազմի պաշտոնավարումից ի վեր առաջին անգամ, թե ինչպիսի բաներ կխնդրի Ռուսաստանը պատերազմը դադարեցնելու համար», – ասել է Ռուբիոն Fox Business հեռուստաալիքի «Քուդլոու» հաղորդման ժամանակ: