Արցախից տեղահանված մեր հայրենակիցները շարունակվում են բախվել խնդիրների, որոնց լուծման համար երկար ժամանակ է պահանջվում, իսկ երբեմն էլ առաջանում են խոչնդոտներ։ Ադրբեջանի ագրեսիայի հետևանքով բռնի տեղահանված մարդիկ ունեն փաստաթղթերի խնդիր, քանի որ շատերը սեպտեմբերի 19-ին չեն հասցրել անգամ փաստաթղթեր վերցնել։ Բարեբախտաբար, տեղահանության ժամանակ հոջողվել է Արցախի Հանրապետական քաղաքացիական կացության ակտային գրանցման արխիվի մի մասը տեղափոխել Հայաստան:

 Ժորա Հայրապետյանն իր հերթական մտահոգությունն է բարձրաձայնում․

– ՀՀ ԱՆ ՔԿԱԳ գործակալությունը իրականացնում է Արցախում գրանցված քաղաքացիական կացության ակտային գրանցումների վերականգնում՝ հիմք ընդունելով <<Քաղաքացիական կացության ակտերի գրանցման մասին>> ՀՀ օրենքի 70-րդ հոդվածը։ Վերականգնումները իրականցնում են համապատասխան ակտային գրանցման համար նախատեսված ձևանմուշով, որը չի պարունակում սյունակ՝ նախկինում գրանցված քաղաքացիական կացության ակտային գրանցման վայրի և ժամանակի մասին:

Տվյալ ակտային գրանցման հիման վրա ձևավորված վկայականները կամ տեղեկանքները նույնպես չեն պարունակում տեղեկատվություն նախկին ակտային գրանցման վայրի և ժամանակի վերաբերյալ:

Վերականգնվող քաղաքացիական կացության ակտային գրանցման վայրի և ժամանակի վերաբերյալ տեղեկատվությունը լրացվում է համապատասխան ակտային գրանցման << Անհրաժեշտ այլ տեղեկություններ>> սյունակում:

Ըստ անհրաժեշտության՝ քաղաքացու դիմումի հիման վրա գործակալությունը տրամադրում է պարզաբանում պարունակող գրություն:

Տեղահանված արցախցիների խնդիրներից մեկն էլ  վերականգնվող քաղաքացիական կացության ակտային գրանցման համար գանձվող պետական տուրքն է։ Հարկ է ընդգծել, որ << Պետական տուրքի մասին>> ՀՀ օրենքի 25-րդ հոդվածը նախատեսում է պետական տուրքի վճարումից ազատում ՔԿԱԳ մարմիններում քաղաքացիական կացության ակտային գրանցում իրականացնելիս, այդ գրանցումներում լրացումներ, ուղղումներ կատարելիս, վկայականի կրկնօրինակ տրամադրելիս կամ ակտային գրանցումը վերականգնելիս:

Բացի այդ հարկ է ընդգծել, որ Արցախում իրականացված թե՛ խորհրդային տարիներին, և թե՛ անկախության տարիներին քաղաքացիական կացության ակտային գրանցումներում քաղաքացիների ծննդավայրերը նշվում են ԼՂԻՄ՝ առանց Ադրբեջանի կամ ադրբեջանական ԽՍՀ գրառումների, ինչը իրավաչափ է։ Հիմք ընդունելով այդ ամենը՝ ՀՀ ԱՆ ՔԿԱԳ մարմինը պետք է պահպանի նախկին գրառումները և վերականգնումն իրականացնի համապատասխան նախկին գրառումների։ Կարծում եմ՝ անհիմն և ոչ իրավաչափ է վերականգնված քաղաքացիական կացության ակտային գրանցումներում և դրանց հիման վրա տրամադրվող վկայականներում Ադրբեջան կամ ադրբեջանական ԽՍՀ նշելը, եթե նշված ակտային գրանցումը պահպանվել է ՔԿԱԳ արխիվում:

Ժորա Հայրապետյանը շեշտում է, որ ՀՀ քաղաքացիություն ստանալու դեպքում տեղահանված արցախցիների անձնագրերում ծննդավայրը պետք է նշվի ըստ տվյալ անձի ծննդյան ակտային գրանցման կամ ըստ ծննդյան վկայականի   

 -Օրինակ բերեմ, որ Արցախից տեղահանված քաղաքացի Ի․ Բարսեղյանը վերականգնել է իր ծննդյան ակտային գրանցումը, որը նախկինում գրանցվել է 18.05.1977 թվականին Ստեփանակերտի ՔԿԱԳ տարածքային բաժնում՝ ըստ 1977 թվականին կազմված ծննդյան ակտային գրանցման։ Ծննդավայրը նշված է ԼՂԻՄ, Ստեփանակերտ:

Մեկ այլ դեպքում քաղաքացի Ս. Բարսեղյանի ծննդյան ակտային գրանցումը կատարվել է 02.07.1950 թվականին, Դահրավի Գ/Խ ՔԿԱԳ տարածքային բաժնում՝ ըստ 1950 թվականին կազմված ծննդյան ակտային գրանցման։ Ծննդավայրը նշված է ԼՂԻՄ, Ստեփանակերտի շրջան, Դահրավ գյուղ: Եվ այդպես շատ-շատերի ծննդյան վկայականներում նշված է ԼՂԻՄ։

Սակայն Արցախից բռնի տեղահանված որոշ խմբի անձանց, ովքեր ստացել են ՀՀ քաղաքացիություն, ՀՀ քաղաքացու անձնագրում ծննդավայրը ՀՀ ՆԳՆ-ը նշում է Ադրբեջան, ինչը ևս անընդունելի է, քանի որ անձնագրում պետք է ծննդավայրը նշվի ըստ տվյալ անձի ծննդյան ակտային գրանցման կամ ըստ ծննդյան վկայականի:

Կան Արցախից բռնի տեղահանված անձինք, ովքեր տեղահանության ժամանակ իրենց հետ Հայաստան են բերել ԽՍՀՄ նմուշի ծննդյան վկայականները, որտեղ ծննդավայրը նշված է Ադրբեջանական ԽՍՀ։  Այդ դեպքում ՀՀ քաղաքացիություն ստանալու ժամանակ ՆԳՆ մարմնի կողմից ՀՀ քաղաքացու անձնագում ծննդավայրը նշվում է Ադրբեջան:

Կարինե ԲԱԽՇԻՅԱՆ

Հայաստանում տեղի ունեցող դրամատիկ իրադարձությունների ֆոնին, երկար ժամանակ լռող Ռոբերտ Քոչարյանը անսպասելիորեն հարցազրույց տվեց և մի շարք հայտարարություններ արեց, որոնց իմաստը հանգում է նրան, որ նա «նույն թիմում» է Սամվել Կարապետյանի հետ, Սերժ Սարգսյանը «էլ չկա», որ ավելի լավ կլիներ ժամանակին «Զանգեզուրի միջանցքը» տաինք ռուսներին, իսկ հիմա «Ղարաբաղը կորած է», բայց միայն Ռուսաստանը կարող է լինել «խաղաղության պայմանագրի» երաշխավորը։

Հայաստանում իսկապես տեղի են ունենում դրամատիկ իրադարձություններ. միայն ծույլերը չեն ասում, որ Վահագն Խաչատրյանը Սյունիք է գնացել «հրաժեշտի այցով», որ Երասխից հարավ գտնվող Հայաստանի ինքնիշխանությունը մեծ սպառնալիքի տակ է, որ երկրին դժվար իրադարձություններ են սպասվում։

Այս ֆոնին Ռուսաստանը մի շարք քայլեր է ձեռնարկում, որոնք, ըստ երևույթին, մշակվել են Կիրիենկոյի նոր գրասենյակի կողմից։ Առաջին հայացքից այս քայլերը թվում են ժամանակավրեպ կամ պարզապես աննպատակ հարված, բայց իրականում դրանք ցավալիորեն հիշեցնում են այն մասին, թե ինչպես «ողորմության» և «անվտանգության ապահովման», քաղաքական պայքարի և «երաշխիքների» պատրվակով ռուսները 2020-2023 թվականներին հանձնեցին Արցախը։ Քանի որ հենց դա էր նպատակը։

Կիրիենկոն որևէ նոր բան չի մտածել Հայաստանի համար. ինչպես Արցախում, լուրեր են տարածվում, որ 102-րդ բազան ամրացվում է, իսկ Շիրակում, որտեղ քաղաքապետ է դարձել «Ռուսաստանի հետ միութենական պետության» կողմնակից անձը, բնակչության մեծամասնությունը ռուսական անձնագրեր ունի։ Այսինքն՝ ռուսներն ունեն «օրինական իրավունք» պաշտպանելու իրենց քաղաքացիներին։ Արցախում էլ ռուսների գալուց հետո հանկարծ “ռուսական համայնք” հայտնվեց։

Ինչպես Արցախում, Ռուսաստանը «մոռացել է» 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի հայտարարության մասին, որտեղ 9-րդ կետում նշվում է, որ Նախիջևան տանող ճանապարհը պետք է վերահսկվի ռուս սահմանապահների կողմից։ Դա բնական է, քանի որ Մոսկվան, Անկարայի հետ միասին, ավարտում է Կարսի պայմանագրից դուրս գալը՝ Թուրքիային տալով նաև Արցախը, Նախիջևանը և Սյունիքը և, ըստ երևույթին, հույս ունենալով պահպանել հյուսիսային Հայաստանը։

Մոսկվան վերջնականապես հրաժարվում է Արցախից և մնացած Հայաստանից, բեմադրելով «հակամարտություն» Ադրբեջանի հետ, որպեսզի պաշտոնապես և հրապարակայնորեն «Ստեփանակերտը» փոխի «Խանքենդիի»՝ պետական ՏԱՍՍ գործակալության միջոցով։

Մոսկվան պատրաստվում է ամրապնդել ռեժիմը Հայաստանում՝ խաղից դուրս հանելով Սերժ Սարգսյանի կուսակցությանը և ասպարեզ բաց թողնելով Սամվել Կարապետյանին, ով, ըստ երևույթին, պետք է ապահովի ռուսական շահերի ներկայությունը Հայաստանի մնացած մասում։

Ռուսաստանը որոշել է նաև «օրհնել» արցախցիներին մակարոնով և զուգարանի թղթով, որոշելով հայերի իրավունքների մասին բարձր խոսող արցախցիներին հեռացնել ապագա քաղաքական պայքարից, ապահովելով Կրասնոդարի համար ավելի քան 100 հազար որակյալ, օրինապահ, քաղաքակիրթ ներգաղթյալներ։

Ռոբերտ Քոչարյանին խորէ չէ Ռուսաստանի կողմից լքված լինելը, որը տարիներ շարունակ օգտագործել է բացահայտ «ռուսամետներին»՝ Նիկոլ Փաշինյանին իշխանության գլուխ պահելու և Թուրքիայի հետ կնքված չարաբաստիկ Կարսի պայմանագրից դուրս գալու գործընթացն “անարյուն” ավարտելու համար։ Եվ այս անգամ ռուսամետ ուժերը կլինեն նույնիսկ ոչ թե ընդդիմություն, այլ ռուսական «սփյուռք» Հայաստանում։ Սամվել Կարապետյանի Ռուսաստանում գտնվող հսկայական ունեցվածքը երկար ժամանակ «գրավ» չի մնա՝ այն հեշտությամբ կփոխանցվի «Ռուսաստանի հին պետականաստեղծ էթնիկ խմբերից մեկին», ինչպես իրենց անվանում են նորաթուխ «ադրբեջանցիները»։

Փաստորեն, Սամվել Կարապետյանի կուսակցությունը գովազդող հարցազրույց տալով, Քոչարյանը մտնում է և անմիջապես լքում քաղաքական պայքարը։ Վերջում նա կրկին ասում է, որ միայն Ռուսաստանը կարող է պաշտպանել Հայաստանը (երևի, ինչպես պաշտպանել է Արցախը): Քոչարյանն ասում է, որ Ռուսաստանն ու Թուրքիան մրցակցում են այս տարածաշրջանում 250 տարի, բայց չի ասում՝ արդյոք Ռուսաստանը պատրաստ է կռվել Թուրքիայի հետ Հայաստանի համար:

Եվ ամենակարևորը, իր հարցազրույցում Ռոբերտ Քոչարյանը բազմիցս շեշտում է «Ղարաբաղի կորուստը»՝ առանց որևէ խոսք ասելու իրավական և այլ հնարավորությունների, Ռուսաստանի դերի մասին Արցախի օկուպացման գործում և այն մասին, թե ինչու է 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի հայտարարության մեջ (որը, ինչպես ինքն է խոստովանել, հեղինակել է Պուտինը) ներառված Ռուսաստանի ԱԴԾ-ի վերահսկողության տակ Նախիջևան տանող ճանապարհի մասին կետը։