Անհետ կորածների, զոհվածների եւ գերիների հարազատներն այսօր դարձյալ բողոքի ակցիա էին անում կառավարության շենքի մոտ։

Արցախցի Բելլա Գալստյանը 2023 թվականի սեպտեմբերի 19-ին Ադրբեջանի հարձակման հետեւանքով Արցախում զոհված զինծառայող Սասուն Ավանեսյանի քույրն է։ Նա լրագրողների հետ զրույցում ասաց, որ կառավարությանը նամակ են փոխանցել։ Նրա խոսքով՝ բարձրաձայնում են ոչ միայն մարտական գործողությունների ժամանակ անհետ կորածների հարցը, այլ նաեւ վառելիքի պահեստի պայթյունի հետեւանքով անհետ կորածների հարցերը։ «Պայթյունն էլ հանդիսանում է պատերազմի հետեւանք, նույնն է, ոչ մի տարբերություն։ Հստակ թիվ չենք կարող ասել, որովհետեւ տարբեր է, կոնկրետ պայթյունի հետեւանքով անհետ կորածների թիվը 21 կամ 22 է, պատերազմի հետեւանքով 14 է»,- ասաց նա։

Բելլան նշեց՝ իրենց խնդրանքն այն է, որ անհետ կորածների հարցով գործընթացն ավարտին հասցնեն, գործի մեջ ընդգրկեն նաեւ ԱԱԾ նախկին տնօրեն Աբազյանին, քանի որ Աբազյանը ասել էր անհետ կորածների հարազատներին, որ 8 թե 9 կետով պայմանավորվածություն կար Ադրբեջանի հետ։ Անհետ կորածների հարազատների պնդմմամբ՝ հունիսին արդեն պետք է ստորագրություններով հաստատվեր այդ պայմանավորվածությունը, բայց այդպես էլ չկայացավ այդ հանդիպումը։ «Հիմա մեր խնդրանքն այն է, որ պարոն Աբազյանին ընդգրկեն այդ գործի մեջ, որովհետեւ մենք քաջ գիտակցում ենք, որ նա ավելի տեղեկացված է, մեր այս գործի հետ անմիջական կապ է ունեցել»,- նշեց նա։

Զոհվածների հարազատները բարձրաձայնում են արտաշիրմում իրականացնելու հարցը։ «Շեշտել ենք նաեւ այն հանգամանքը, որ եթե հանկարծ մեզ բախտ վիճակի եւ հնարավորություն ընձեռնվի թույլտվություն ունենանք արտաշիրմում իրականացնելու, իրականացվի 2023 թվականին զոհված անձանց մարմինները տեղափոխելու համար։ Խոսքը չի վերաբերում եղբայրական գերեզմանոցում հուղարկավորվածներին, այլ 2023 թվականին զոհվածներին»,- նշեցին նրանք։

Արցախի մարդու իրավունքների պաշտպան Գեղամ Ստեփանյանը եւս մասնակցում էր ակցիային, նա լրագրողների հետ զրույցում ասաց, որ այսօր գնալու են նաեւ ԱԱԾ՝ ԱԱԾ տնօրենին ուղղված նամակը փոխանցելու։ Ըստ Ստեփանյանի՝ զոհվածների, անհետ կորածների ու գերիների հարազատները հանդիպել են նաեւ ԱԱԾ ներկայիս տնօրեն Անդրանիկ Սիմոնյանի հետ, բայց դժգոհ են մնացել, որովհետեւ տպավորություն են ստացել, որ նա գործընթացից տեղյակ չէ ու քայլեր չի իրականացնում այդ ուղղությամբ։

«Մարդկանց ակնկալիքն այն է, որ վերականգնվեն աշխատանքները, այսինքն՝ մարդիկ տեսնեն, որ այս ուղղությամբ պետությունը կոնկրետ գործառույթներ է իրականանցնում։ Այստեղ կան նաեւ գերիների ծնողներ, նրանց հետ անձնական շփումներում այդ մարդիկ իրենց դժգոհությունն արտահայտում են, չեն տեսնում զգալի աշխատանք։ Առնվազն ծնողներն ու հարազատները պետք է զգան, որ որոշակի աշխատանք է տարվում, եթե չեն զգում, ուրեմն ոչինչ էլ չի արվում»,- ասաց նա։

Գեղամ Ստեփանյանն ասաց, որ գերիների հարցն Ալիեւի համար քաղաքական հարց է, դրանում կասկած չկա։ «Եվ հավանաբար գերիներն այնտեղ պահվում են նաեւ այն պատճառով, որպեսզի ունենան այդ լծակը հայ ժողովրդի վրա ճնշումներ գործադրելու կամ այդ հարցն անընդհատ շահարկել՝ Հայաստանից զիջումներ կորզելու համար։ Չնայած՝ մենք տեսնում ենք, որ Հայաստանի իշխանություններն էլ հոժարակամ անում են այդ զիջումները եւ պոկելու անհրաժեշտություն չկա» ,- նշեց Ստեփանյանը։

Փաստաբան Ռոման Երիցյանի խոսքով՝ Վիեննայի կոնվենցիայի և այլ միջազգային փաստաթղթերի ուժով դիվանագիտական ներկայացուցչությունները համարվում են այն պետության տարածքը, որին ծառայումէ։

«Սա նշանակում է, որ Արցախի ներկայացուցչության շենքը մեր տիրապետության տակ մնացած միակ հողն է, և մենք պարտավոր ենք թույլ չտալ, որ այն վերցնեն մեր ձեռքից»,- նշեց փաստաբանը։

Նրա խոսքով՝ Արցախի ներկայացուցչության շենքը հատկացվել է դեռևս 1997 թվականին։ «Դատախազությունն այժմ հայց է ներկայացրել՝ պնդելով, թե 1997-ին շենքի հատկացումից հետո պայմանագիր չի կնքվել։ Բայց այստեղ անտեսվում է այն հանգամանքը, որ այդ տարիներին նման պայմանագիր պահանջող օրենք պարզապես գոյություն չուներ։ Ստացվում է՝ դատարան ներկայացվել է անհիմն և իրավական տրամաբանությունից զուրկ հայց, որը, ցավոք, դատարանն էլ ընդունել է՝ ժամկետների բացթողմամբ»,- ընդգծեց Երիցյանը։

Նրա համոզմամբ՝ գործը քաղաքական պատվեր է, սակայն դա չի նշանակում, որ պետք է ձեռքերը ծալած նստել։

«Իմ պարտքն է այս հարցում անել առավելագույնը։ Եթե երկու տարի անց իշխանությունը փոխվի, այս գործը միևնույն է վերաբացվելու է, և ես չեմ ցանկանում ապագայում զղջալ, որ մինչև վերջ չեմ պայքարել։ Ես երբեք չեմ առաջնորդվում այն մտքով, թե եթե այս կամ այն քաղաքական ուժն է իշխանության, ապա իրավաբանության դաշտում անելիք չունեմ։ Օրենքի ու իրավունքի գերակայության համար պայքարն անկախ է քաղաքական իրավիճակից»,- նշեց փաստաբանը։

Մարիամ Սարգսյան

Լուրեր են տարածվում, որ ՔՊ օդիոզ պատգամավոր Արսեն Թորոսյանը կփոխարինի ՀՀ աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարար Նարեկ Մկրտչյանին։

“Դոկտոր մահ” անունով կորոնավիրուսի ժամանակվա առողջապահության նախարարը այս վերջին տարիներին իշխանությունների հատուկ կեղտոտ գործերով ամենացինիկ խոսափողի դեր է կատարում, առանձնանալով ընդգծված հակաարցախյան հռետորականությամբ։ Արցախցիները արդեն ասում են, որ Թորոսյանը արցախցիներին կվերաբերվի որպես “սոցիալական կորոնավիրուսի”՝ կարանտինով և մնացած հետևանքներով հանդերձ։

Արցախցիների հարցը կառավարությունը չի կարողանում փակի, քանի որ ինչքան էլ խոսեն Արցախի հարցի փակման մասին, 150 հազ․ արցախցի իրենց չլուծված քաղաքական, իրավական, սոցիալական խնդիրներով “խոչընդոտ” են թե՝ “խաղաղությանը”, թե՝ հերոսների, արժեքների փոփոխությանը, թե՝ ապագա ընտրություններին։ Ցանկացած մանիպուլյացիա բախվում է արցախցիների լուռ աչքերին և փորձին ու փլուզվում։

Պետք է արագ լուծել արցախցիների հարցը, և ամենալավ ձևը՝ խստացնել սոցիալական վիճակը և մղել արտագաղթի, որոշ մասին թույլ տալով “ինտեգրվել”։

Իշխանությունների կողմից իրականացվող ծրագրերը չեն վկայում այն մասին, որ նրանք ցանկանում են, որ արցախցիները հաստատվեն Հայաստանում,  ասել է Արցախի օմբուդսմեն Գեղամ Ստեփանյանը։ «Պաշտոնական տվյալներով՝ 2020 թվականից ի վեր Հայաստանից հեռացել է մոտ 21 հազար արցախցի», – նշել է նա։

Արցախցիների խնդրին անդրադարձել է նաև Լևոն Տեր-Պետրոսյանը․ “Նիկոլ Փաշինյանը վերջին շրջանում հատկապես, կշտամբանքներով, վիրավորանքներով եւ, երբեմն, գռեհիկ արտահայտություններով է պատասխանում Հայաստանում ապաստան գտած ավելի քան հարյուր հազար արցախցիների արդարացի պահանջներին”, գրել է նա։

Արսեն Թորոսյանը արձագանքեց։ “Մեր միջազգային գործընկերները բարձր են գնահատել Հայաստանի ջանքերը՝ ապշելով, որ մենք ընդունել ենք երկրի բնակչության մոտ 3%-ին հավասար թվով տեղահանվածների, առանց վրանային ճամբարներ հիմնելու, առանց նրանց բաց երկնքի տակ թողնելու”, գրել է Թորոսյանը։

Դեռ 2022-ի դեկտեմբերի 30-ին, երբ Արցախում արդեն բլոկադա էր, իսկ ՀՀ կառավարությունը չեր պահանջում բացել ճանապարհը, որպեսզի Ալիևը չպահանջի “Զանգեզուրի միջանցք”, Արսեն Թորոսյանը ասել է․ “Անկեղծ պետք ա ասեմ, այս ճգնաժամային իրավիճակում ես կարծում եմ, որ Ղարաբաղի իշխանությունները և Ղարաբաղի ժողովուրդը պետք ա փորձեն ամեն դեպքում որևէ տեսակի երկխոսություն ունենալ Ադրբեջանի իշխանությունների հետ՝ նույն ճգնաժամի հանգուցալուծման համար”։