Ստեփանակերտ

Շուտով երկու տարի է, ինչ արցախահայությունն իր կամքին հակառակ լքել է իր երկիրը, որտեղ նա ուներ տուն, աշխատանք, սիրած զբաղմունք, հարևաններ, ընկերներ, իրավունքներ։

Ի՞նչ ունի այսօր արցախցին՝ ոչ տուն, որ կայուն աշխատանք, ոչ սիրած զբաղմունք, ոչ իրավունք, իսկ հարևաններն ու ընկերները սփռված են աշխարհով մեկ։ Ի՞նչ անի անտուն ու անգործ արցախցին, ինչո՞վ գոյատևի, ինչպե՞ս մոռանա Արցախում թողած իր կյանքն ու իր ամեն մի օրն ապրի տունդարձ երազելով։ Արցախահայության խնդիրները շարունակվում են մնալ անլուծելի։

Հայաստանի տարբեր բնակավայրերում կարելի է հանդիպել հուսալքված արցախցիների, ովքեր չգիտեն, թե ինչպիսին է լինելու իրենց վաղվա օրը։

62-ամյա տղամարդն Արցախի Ստեփանակերտ քաղաքից է տեղահանվել։ 60 տարեկան կնոջ հետ ապրում է Երևան քաղաքում վարձակալած բնակարանում՝ 130 000 դրամ վարձավճարով։ ՀՀ կառավարության կողմից տրամադրվող ոչ մի սոցիալական աջակցության ծրագրից չեն օգտվում։ Առողջական խնդիրներից ելնելով՝ կինը չի աշխատում, իսկ զրուցակիցս օրեր առաջ է ազատվել աշխատանքից։

Տղամարդը պատմում է, որ Արցախից տեղահանվելուց հետո մի կերպ է կարողացել տեղավորվել իր մասնագիտության համապատասխան։ Նա մասնագիտությամբ տնտեսագետ է և երկար տարիներ պատասխանատու պաշտոններ է զբաղեցրել Արցախում։

 -Արցախում ես և կինս աշխատում էինք պետական հիմնարկներում։ Շուրջ 40 տարվա աշխատանքային ստաժ ունեմ։ Տեղահանվելուց հետո երկար ժամանակ չէի կարողանում ինձ համապատասխան աշխատանք գտնել։ Քանի որ երբևէ փառասեր չեմ եղել, որոշեցի կատարել ցանկացած աշխատանք, որպեսզի կարողանամ գոնե տան վարձավճարը մուծել։ Դե՜ գիտեք, արցախցիները կամ տաքսի են վարում, կամ էլ պահակ աշխատում։ Էլ չեմ ասում, որ ամեն տեղ տարիքդ են հիշեցնում ու շատ գեղեցիկ մերժում դիմումդ։

6 ամիս առաջ վերջապես ինձ հարիր գործ գտա, սակայն այն ժամանակավոր պաշտոն էր։ Հիմա անգործ եմ։ Մտածում եմ՝ վաղը ո՞նց եմ տան վարձավճարը տալու։ Տարբեր տեղեր եմ դիմել, ուղարկել կենսագրականս։ Սպասում եմ, սակայն այնքան էլ վստահ չեմ, որ 62 տարեկան մարդուն, անկախ նրա ունակություններից և փորձից, կընդունեն աշխատանքի։ Այսօր իմ ընտանիքը կանգնել է անելանելի վիճակի առաջ․ ոչ թոշակառու ենք, ոչ աշխատում ենք, ոչ էլ ընդգրկված ենք որևէ աջակցության ծրագրում։ Տուն ձեռք բերելն էլ, կարծում եմ, մեզ համար ընդամենը պատրանք է։ Երկու հոգուն տրամադրվող գումարով ոչինչ չես կարող ձեռք բերել, իսկ բանկերից օգտվել ևս չենք կարող։ Երբեմն մտածում ենք, որ սեփական տուն այլևս չենք ունենա ու ապրում ենք անցյալի հիշողություններով, Ստեփանակերտի մեր տունը մտաբերելով։

Կարծում եմ՝ ՀՀ կառավարությունը պետք է վերանայի գոյություն ունեցող սոցիալական աջակցության ծրագիրը և օժանդակություն հատկացնի 60 և ավելի տարիք ունեցող մարդկանց, քանի որ այդ հասակում աշխատանք գտնելը գրեթե անհնարին է։ Մեր ընտանիքը պատրաստ է որևէ մի մարզում ապրել, սակայն աշխատանքի խնդիրն ամենուր է․ Երևանում գոնե աշխատանք գտնելու հույս կա։

Օրեցօր արցախցիների սոցիալական վիճակը վատթարանում է, իսկ խնդիրները՝ ավելանում։ Հուսալքված մարդիկ արտագաղթում են Հայաստանից, հույս ունենալով, որ ուրիշ երկրներում կկարողանան ոտքի կանգնել, սակայն այնտեղ ևս հանդիպում են լուրջ խնդիրների ու նորից վերադառնում՝ հայտնվելով ավելի ծանր կացության մեջ։ Արցախցիներն արտագաղթում են, ոչ թե նրա համար, որ գերադասում են ապրել օտար հողում, այլ նրա համար, որ Հայաստանում, որը մեր հայրենիքն է, չեն կարողանում գոյատևել։ Որովհետև այստեղ տների վարձավճարները շարունակում են աստղաբաշխական մնալ, էլ չենք խոսում աշխատանքով ապահովված լինելու մասին, իսկ մի մասը հեռանում է, քանի որ անարդար է համարում սոցիալական աջակցության խտրականությունը։ Այդ աջակցությունները մեծ օգնություն էին արցախցիներին, քանի որ բոլորն են կարիքավոր ու խոցելի, առանձնապես նրանք, ովքեր դեռևս չեն ապահովվել բնակարաններով։ Ցավով եմ լսում, որ աճում է արտագաղթողների թիվը և ցանկանում եմ, որ Հայաստանում այնպիսի պայմաններ ստեղծվեն, որպեսզի բոլորը վերադառնան։

Մեր զրույցի վերջում արցախցի տղամարդն ասում է, որ իր  ընտանիքը մտադրված է ապրել Հայաստանում, քանի որ մարդ իր հայրենիքում կարող է  ապահով ու վստահ զգալ իրեն։ Նա չի կորցնում հույսը, որ արցախահայության համար անպայման մի լույս կբացվի և հավատում է հավաքական վերադարձի գաղափարին։

Կարինե ԲԱԽՇԻՅԱՆ

Ըստ երևույթին, Հայաստանի իշխող կուսակցությունը սկսում է գիտակցել արցախցիների ընտրական ներուժը և փորձում նրանց իր կողմը գրավել։

Ստեփանակերտի մեդիա ակումբը քննարկումներ է անցկացնում, որոնց ընթացքում նշվում է արցախցիների մասնակցության կարևորությունը ՀՀ-ում կայանալիք տեղական ինքնակառավարման և համապետական ​​ընտրություններին։ “Ստեփանակերտ” մեդիա ակումբի նախագահ Գեղամ Բաղդասարյանը վստահ է, որ արցախցիները «կարող են ներգրավվել Հայաստանի տարբեր քաղաքական ուժերի գործունեության մեջ, մասնակցել տեղական ինքնակառավարման և համապետական ​​ընտրություններին և, դրանց արդյունքների հիման վրա, ներգրավվել տարբեր ատյաններում և, համապատասխանաբար, ավելի շատ հնարավորություններ ստանալ սեփական խնդիրների լուծումները խթանելու համար։ Սա, իր հերթին, կօգնի չեզոքացնել անիմաստ խոսակցությունները արցախյան կոլեկտիվ համայնքի՝ որոշակի քաղաքական շրջանակներին իբր կապվածության մասին»։

Արցախի հասարակությունն իսկապես «կապոըմ են» ՀՀ երկրորդ և երրորդ նախագահների թիմերի, ինչպես նաև ռուսամետ ուժերի հետ, չնայած արցախյան հասարակությունում երբեք հստակ ռուսամետ տրամադրություններ չեն եղել, և ղարաբաղցի նախագահների նկատմամբ վերաբերմունքը կարելի է անվանել ավելի շուտ բացասական, քան դրական։

Հայաստանի իշխող կուսակցությունը և նրա քարոզիչները փորձում են իրավիճակը ներկայացնել այնպես, կարծես արցախցիները բացասաբար են վերաբերվում Քաղպայմանագրին՝ «ռուսամետության», «ռևանշիզմի» և «ղարաբաղյան կլանի» նկատմամբ հակվածության պատճառով։ Չնայած արցախցիների կողմից իշխող «Քաղաքացիական պայմանագրի» մերժումը ջրի երեսին է՝ դա Փաշինյանի քաղաքականությունն է Արցախի և արցախցիների նկատմամբ, որի արդյունքները ակնհայտ են։

Արդեն երկու տարի է, ինչ Հայաստանի իշխանությունները արցախցիներին վերաբերվում են որպես բորոտների՝ նրանց մոտ չթողնելու սկզբունքով։ Այժմ, երբ շատ արցախցիներ ստացել են ընտրություններին մասնակցելու իրավունք, և որոշ համայնքներում նրանց ձայները կարող են վճռորոշ լինել, իշխող կուսակցությունը որոշել է սկսել «աշխատել» արցախցիների հետ։ Ի վերջո, նույնիսկ արցախցիների «մեկուսացումը» կարող է աշխատել իշխող կուսակցության դեմ։

Առաջինը, ով խախտեց «կարանտինը», Էջմիածնի քաղաքապետի պաշտոնակատար Արգիշտի Մեխակյանն էր, ով մտադիր է մասնակցել ընտրություններին «Քաղաքացիական պայմանագրից»։ Վերջերս նա հանդիպում էր հրավիրել արցախցիների հետ, որին մասնակցել է նաև արցախցի գործիչ Լիաննա Պետրոսյանը։

Չնայած Պետրոսյանը վերջերս հանդիպումներ է ունեցել Աբովյանի և մի շարք այլ համայնքների ղեկավարության հետ, իսկ Արգիշտի Մեխակյանն ինքը պնդում է, որ արցախցիների հետ հանդիպումը որևէ կապ չի ունեցել ընտրարշավի հետ, բայց հետհամը, ինչպես ասում են, մնացել է։

Հայկական լրատվամիջոցները գրում են, որ արցախցիները, չնայած եկել են հանդիպման, մտադիր չեն իրենց ձայները տալ «Քաղաքացիական պայմանագրին»։ Թեև հայտնի չէ, թե ում են տալու դրանք, և արդյո՞ք արցախցիներն իրենք կառաջադրեն իրենց թեկնածուներին։ Որոշ համայնքներում նրանք կարող են հեշտությամբ հաղթել։

Միևնույն ժամանակ, «Քաղաքացիական պայմանագիրը» աշխատում է Արցախի հանձնման մեղքը տեղափոխել խորհրդարանական ընդդիմության վրա՝, որպեսզի արցախցիներին «կտրի» ընդդիմությունից։ «Ղարաբաղցի նախագահները» մեղադրվում են երկու տարի առաջ արցախցիների՝ Բաքվի հետ ուղիղ բանակցությունները վիժեցնելու մեջ, ինչի արդյունքում արցախցիները այժմ ոչ թե իրենց տանն են Ստեփանակերտում, այլ Երևանում կամ Էջմիածնում են։

Նրանք հարցնում են. ի՞նչ կանեն ընդդիմադիր կուսակցությունները, եթե իշխանության գան գոնռ հինգ րոպեով՝ կխաթարե՞ն խաղաղությունը և կրկին պատերա՞զմ կսկսեն։ Արդյո՞ք սա կօգնի վերադարձնել Արցախը, թե՞ կհանգեցնի Հայաստանի կորստի։

Հանուն արդարության պետք է նշել, որ Հայաստանում ոչ մի ընդդիմադիր ուժ բացահայտորեն կոչ չի անում վրեժխնդրության, դեմ չի արտահայտվում խաղաղությանը և չի պահանջում Արցախի դեօկուպացիան։ Ընդդիմությունը խոսում է արցախցիների անհասկանալի վերադարձի մասին, ինչին «Քաղաքացիական պայմանագիրը» հակադարձում է, որ վերադարձն այժմ անհնար է։

Ընտրությունների ժամանակ արցախցի ընտրողների համար իսկապես դժվար կլինի կողմնորոշվել։ Թե՛ նյութական շահը, թե՛ հուզական տրավման կարող են դեր խաղալ։ Սակայն ակնհայտ է, որ սկսվել է ղարաբաղցիների «որսը»։