Այսօր՝ սեպտեմբերի 29–ին, լրացուցիչ դատալսումների ժամանակ գործով դատախազը միջնորդեց Միքայել Սրբազանին ազատազրկել 2 տարի 6 ամիս ժամկետով։
Դատարանի որոշումը կհրապարակվի հոկտեմբերի 3-ին։
Հիշեցնենք, որ դատարանը Միքայել Սրբազանին մեղավոր է ճանաչել բռնի իշխանափոխության կոչ անելու մեջ, որի մասին Սրբազանը խոսել էր այս տարվա փետրվարին տված հարցազրույցում։
Սևաստոպոլում ձերբակալվել է քաղաքային սննդի կետում որպես խոհարար աշխատող ռուս կին, որը պլանավորում էր թունավորել ռուս զինվորներին։
Ըստ ԱԴԾ-ի՝ կինը համագործակցել է ուկրաինական հետախուզության հետ։ Նա նաև Կիևին էր տրամադրում Սևծովյան նավատորմի նավերի տեղակայման վայրերի լուսանկարներ, որոնք Ուկրաինայի զինված ուժերը հետագայում օգտագործել են հրթիռային հարձակումներ պլանավորելու համար։
Պատերազմը վաղուց մոլեգնում է ոչ միայն Ուկրաինայի, այլև Ռուսաստանի տարածքում։ Ռուսաստանի խորքում անօդաչուների և հրթիռային հարվածներից բացի, Ուկրաինան օգտագործում է պարտիզաններ, որոնք գործում են ներսից՝ պայթեցնելով երկաթուղիները և այլն։
Բայց կին խոհարարները, որոնք կարող են թունավորել մի ամբողջ գումարտակ, իսկապես նոու-հաու է։
Թուրքիան և Ադրբեջանն արդեն լուծել են իրենց խնդիրները։ Այս մասին խորհրդարանական հանձնաժողովի նիստում հայտարարել է էկոնոմիկայի նախարար Գևորգ Պապոյանը։
«Թուրքիան և Ադրբեջանը փակել են իրենց սահմանները Հայաստանի հետ՝ նպատակ ունենալով թուլացնել, տնտեսապես չեզոքացնել և վերջնականապես լուծել իրենց առջև դրված խնդիրները», – ասել է Պապոյանը։
Ի՞նչ նպատակ ունեին Թուրքիան և Ադրբեջանը։ Եթե նպատակն Արցախն էր, ինչպես պնդում են Հայաստանի պաշտոնյաները, ապա ինչո՞ւ է Արցախը հանձնելու մասին 2020 թ․ նոյեմբերի 9-ի հայտարարությունը ներառում իններորդ կետ, որը, կարծես թե, որևէ կապ չունի Արցախի հետ և ենթադրում է Հայաստանի հարավի անեքսիա։ Եվ ինչո՞ւ հինգ տարի անց ՀՀ վարչապետը հետ չի կանչում իր ստորագրությունը նոյեմբերի 9-ի հայտարարությունից։ Ընդհակառակը, 2025 թվականի օգոստոսի 8-ին Փաշինյանը Վաշինգտոնում ստորագրեց մի փաստաթուղթ, որը Բաքվին անարգել անցում է տալիս Հայաստանի հարավով։ Իսկ արդեն սեպտեմբերի 20-ին Նիկոլ Փաշինյանը հայտարարեց Երրորդ Հանրապետության ավարտի մասին։
Սա՞ նկատի ունի Պապոյանը, երբ ասում է, որ Թուրքիան և Ադրբեջանը հասել են իրենց նպատակին՝ Արցախի օկուպացիա, բնիկ բնակչության տեղահանում, Հայաստանի հարավի պայմանագրային անեքսիային և ՀՀ-ի լուծարում։
Պապոյանը և ՀՀ կառավարության մյուս ներկայացուցիչները՝ վարչապետի գլխավորությամբ, մեկը մյուսի հետևից խոստովանանակ ցուցմունքներ են տալիս, որոնք ապագա ազգային դատարանը ի գիտություն կընդունի։
ՀՀ կառավարությունը 2024-ի մայիսի 16-ին հաստատեց Արցախից բռնի տեղահանված ընտանիքների բնակարանային ապահովման պետական աջակցության ծրագիրը՝ նախատեսված 2024–2029 թվականների համար: Ծրագիրը նպատակ ունի ապահովել բռնի տեղահանված ընտանիքների բնակարանային խնդիրների մասշտաբային լուծում, սակայն արդեն գործող կարգն ու ծրագրի դրույթները մի շարք խնդիրներ են առաջացրել, որոնք բացահայտվում են ինչպես իրավական տեսանկյունից, այնպես էլ շահառուների անձնական փորձառությամբ: Այս մասին առավել մանրամասն կարող եք ընթերցել Անուշ Շահրամանյանի CivilNet-ում հրապարակված վերլուծական հոդվածում, որին կից նաև առաջարկվում էր բռնի տեղահանվածներին մասնակցել առցանց հարցման:
Առցանց հարցմանը սեպտեմբերի 29-ի դրությամբ մասնակցել է 626 օգտատեր. նրանք պատասխանել են հետևյալ հարցին՝ «Արդյո՞ք մտադիր եք օգտվել բնակարանային ապահման պետական աջակցության ծրագրից»:
Այս տվյալները ցույց են տալիս, որ առայսօր մոտավորապես 10 տեղահանվածից միայն 3-ն են արդեն օգտվում ծրագրից, մինչդեռ մնացածները կամ դեռ մտադիր են դիմել, կամ չեն կարողանում դիմել ծրագրի բարդացված կետերին չհամապատասխանելու հանգամանքով պայմանավորված, կամ էլ չեն դիմում, որովհետև մերժում են գործող պայմանները՝ համարելով դրանք անարդար:
Ծրագրի հիմնական իրավական և գործնական խնդիրները հետևյալն են.
Հարցմանը մասնակցելուց զատ, Արցախից բռնի տեղահանվածները նաև մեկնաբանություններ են թողել Facebook սոցիալական հարթակում` հարցմանը վերաբերող գրառման տակ, ինչպես նաև բուն հարցման մեկնաբանություններում ևս արտահայտել իրենց կարծիքները: Դրանցից մի քանիսը՝ ստորև.
Գոհար Պետրոսյան – «Միայն բազմազավակ ընտանիքները և մեծ հնարավորությունների տեր մարդիկ կարող են այս ծրագրով տուն ձեռք բերել, իսկ մյուսներին դրել են անելանելի վիճակի մեջ… Մի ամբողջ ժողովրդի ճակատագրի հետ խաղացին»:
Լևոն Մկրտչյան – «Դիմել ենք, բայց մերժել են՝ ասելով, որ այլ երկրի քաղաքացիություն ևս ունենք, ու կապ չունի, որ կռված և վիրավորված ենք»:
Բելլա Դանիելյան -10 տոկոսը պետությունն է տրամադրում, իսկ 90 տոկոսը դրել են Արցախցիների վրա՝ բանկով տոկոսի միջոցով։ Իսկ բանկերը չեն տրամադրում այդքան գումարներ, որ կարողանանք տուն ձերք բերել։
Ամփոփում
– Ծրագիրը շատ կարևոր և անհրաժեշտ է, սակայն գործող կարգը ստեղծում է տարիքային խտրականություն և սահմանափակում բռնի տեղահանված չափահասների իրավունքները.
– Վարչարարական անորոշությունները, հատկապես՝ «Օպերատիվ շտաբի» ցուցակների հետ կապված, կարող են այն մարդկանց զրկել աջակցությունից, որոնք ըստ էության դրա իրավասու շահառուներ են.
– Հարցման տվյալները վկայում են, որ բռնի տեղահանվածների մեծ մասը կա՛մ արդեն օգտվում է, կա՛մ մտադիր է դիմել, սակայն մոտ 29%-ը հրաժարվում է՝ հիմնավորելով դա անհամաչափ կամ անարդար պայմաններով.
– Իրական մարդկանց մեկնաբանությունները ցույց են տալիս ծրագրի գործնական խնդիրները, էմոցիոնալ ծանրությունն ու սոցիալական արդարության բացակայությունը.
– Հասարակական արձագանքը հաճախ ուղեկցվում է ատելության խոսքով, ինչը հավելյալ ուշադրության կարիք է առաջացնում ծրագրի հստակ հաղորդակցության և վավերացման մեխանիզմների համար:
«Ստեփանակերտ» մեդիա ակումբ
Չինացի հետազոտողները մշակել են եզակի սոսինձ, որը կարող է վերականգնել կոտրվածքները ընդամենը 2-3 րոպեում՝ առանց վիրահատության կամ մետաղական իմպլանտների, գրում է Interesting Engineering-ը։
Չինացի գիտնականների մի խումբ ներկայացրել է «Bone-02» անվամբ նոր բժշկական սոսինձ, որը ոգեշնչված է խեցգետիններից։ Դրա նպատակն է արագացնել կոտրված ոսկորների ապաքինումը՝ առանց մետաղական թիթեղների, պտուտակների կամ բարդ վիրահատությունների օգտագործման։ Սոսինձը կարող է անմիջապես ներարկվել կոտրվածքի տեղամաս, որտեղ այն միաձուլում է ոսկրային բեկորները ընդամենը 2-3 րոպեում, նույնիսկ առատ արյունահոսության պայմաններում, որտեղ մյուս սոսինձների մեծ մասը չի աշխատում։
Խեցգետինները ոգեշնչել են գիտնականներին իրենց ունակությամբ՝ ամուր կպչելու քարերին, կույտերին և միմյանց՝ դժվարին ստորջրյա պայմաններում։ Նրանք արտազատում են սպիտակուցային կենսացեմենտ, որը պահպանում է իր ամրությունը նույնիսկ աղի ջրում և ճնշման տակ։ Այս գործընթացն ուսումնասիրելով՝ գիտնականները պարզել են, որ այս սոսինձը արագորեն կարծրանում է և քիմիական կապ է առաջացնում մակերեսի հետ։
Կարդացեք ավելին «Диалог.UA» կայքում։
44-օրյա պատերազմում անհայտ կորած զինվորների ծնողները, որոնք բողոքի ակցիա են իրականցնում Պաշտպանության նախարարության դիմաց, ուժով փակել են ՊՆ–ի դռները և թույլ չեն տալիս, որ որեւէ մեկը դուրս գա շենքից։
«Չի բացվելու էս դուռը, Գնա երեխուս բեր, բացենք»,–ասաց ծնողներից մեկը։
Իրավիճակը լարված է։ Այստեղ ժամանեցին ոստիկանության ուժեր։
Ոստիկանները փորձեցին ազատել ՊՆ–ի մուտքի հատվածը, քաշքշոց սկսվեց նրանց և ծնողների միջեւ, սակայն ծնողները չնկրկեցին։
Ծնողները պահանջում են հանդիպում ԶՈՒ գլխավոր շտաբի պետ Էդուարդ Ասրյանի և Արցախի պաշտպանության բանակի նախկին հրամանատար Կամո Վարդանյանի հետ։
Հայկական լրատվամիջոցների փոխանցմամբ՝ Ալեն Սիմոնյանը խոչընդոտում է 44-օրյա պատերազմի հանգամանքների ուսումնասիրության հանձնաժողովի զեկույցի ներառմանը Ազգային ժողովի առաջիկա նստաշրջանի օրակարգում։ Զեկույցը պետք է պատրաստվեր Անդրանիկ Քոչարյանի հանձնաժողովի կողմից դեռևս մեկ տարի առաջ, և այժմ Ալեն Սիմոնյանն ասում է, որ ինքը հիմքեր չունի այն օրակարգում ներառելու համար։
Այն տեսությունը, որ 44-օրյա պատերազմը քողարկում էր Արցախի ի սկզբանե պայմանավորված հանձնումը, գնալով ավելի ու ավելի է ակտուալ դառնում հայկական քաղաքական օրակարգում։ Նիկոլ Փաշինյանն ինքը անուղղակիորեն հաստատեց այս տեսությունը՝ ասելով, որ Արցախը կարող էր հանձնվել առանց հազարավոր զոհերի և պատերազմի, բայց դա կդիտվեր որպես դավաճանություն։
Իրականում, կան բազմաթիվ «խոստովանություններ» 2020-2023 թվականների պատերազմի պայմանավորված բնույթի, համաշխարհային կոնսենսուսի, ռուս-թուրքական դավադրության և դրան Հայաստանի կառավարության մասնակցության վերաբերյալ։ Սակայն այս դավադրության նպատակների ամենաակնհայտ «ապացույցը»՝ 2020-2025 թվականներին տեղի ունեցածն է։
Սա դավադրություն չէր՝ Արցախը հանձնելու և այնուհետև անկախ Հայաստանը որևէ «տարածաշրջանային» համակարգի մեջ ինտեգրելու համար։ Սա դավադրություն էր՝ Հայաստանը վերացնելու համար, ինչը անհնար էր առանց պատերազմի և Արցախի հանձնման։ Նիկոլ Փաշինյանի վերջին հայտարարությունը Երրորդ Հանրապետության ավարտի և նոր Սահմանադրության ընդունման մասին ենթադրում է, որ այս դավադրությունը հասել է իր նպատակին և տրամաբանական ավարտին։
Այն, թե ինչ կլինի դրանից հետո՝ արդյոք Հայաստանը կդառնա Օսմանյան, Ռուսական կամ այլ կայսրությունների մաս, արդյոք կբաժանվի՞ մասերի, թե՞ կդադարի գոյություն ունենալ որպես հայ ժողովրդի հայրենիք, ենթադրում է վճռորոշ կետի արկայություն. Հայաստանը որպես ազգային պետություն այլևս չպետք է գոյություն ունենա։ Եվ մենք հիմա գտնվում ենք այս վերջնական կետում։
Նիկոլ Փաշինյանի ելույթը ՄԱԿ-ի Գլխավոր ասամբլեայում, որտեղ նա հանդիմանեց Ալիևին «խաղաղության գործընթացը» խոչընդոտելու համար, ընդհանուր առմամբ ընկալվեց որպես «խնդրանք»՝ չխառնվել Քաղաքացիական պայմանագրի նախընտրական քարոզարշավին՝ նախազգուշացնելով, որ այլ ղեկավարության ներքո Հայաստանը կարող է հրաժարվել հանցավոր դավադրության միջոցով ձեռք բերված ամեն ինչից։
Սակայն, արդեն իրականացված դավադրության տրամաբանությունը, երբ Երրորդ Հանրապետության փակման հարցն արդեն իսկ օրակարգում է, և ոչ մի քաղաքական ուժ չի բարձրաձայնել այն պաշտպանելու համար, առաջացնում է հարց. եթե դավադրությունը փակված է, և դրա նպատակը իրականացված է, ապա ինչո՞ւ պետք է Ալիևը և մյուսները օգնեն Փաշինյանին վերընտրվել։
Փաշինյանի ելույթը հստակորեն արտահայտում էր անհանգստություն և «լքված» լինելու վախ։ Նա ավելին չունի առաջարկելու. նա կատարել է իր գործառույթը, և Փաշինյանին իշխանության մեջ պահելու որևէ պատճառ չկա։ Ավելին, նա արդեն դառնում է վտանգավոր «տեղեկատվության կրող»։
Հայ հասարակությունն այժմ իրադարձությունները ընկալում է արհեստական հակամարտությունների պարտադրված կլիշեների շրջանակներում՝ նախկինների և ներկաների, ռուսամետ և արևմտամետ ուժերի միջև՝ Չորրորդ Հանրապետության որպես հայկական պետականության շարունակության կանխավարկածով, որի մեջ յուրաքանչյուրը դնում է սեփական մոտեցումը։ Սակայն հակահայ դավադրության մասնակիցները ելնում են այլ կանխավարկածից՝ որ Հայաստանն այլևս գոյություն չի ունենա։
Հայ հասարակությունը չի հավատում նման արդյունքի, ինչպես որ չէր հավատում Արցախի հանձնմանը կամ 2020-2025 թվականներին տեղի ունեցածին։ Մարդիկ չեն հավատում, որ իրենց սեփական էլիտան ընդունակ է նման դավաճանության։
Երևանի քաղաքապետարանն առաջարկում է սահմանափակել բջջային հեռախոսների օգտագործումը դպրոցներում։
Այսօր՝ սեպտեմբերի 29–ին, Երևանի քաղաքապետարաին խորհրդակցության ժամանակ հանրակրթության վարչության պետ Մարգարիտ Խաչատրյանը նշեց, որ առաջարկվում է 1-ից 6-րդ դասարանցիներին բացարձակապես թույլ չտալ դասապրոցեսի, միջոցառումների, դասամիջոցների ժամանակ իրենց մոտ ունենալ միացված հեռախոսներ։
«Առանձին դեպքերում, երբ երեխան ստիպված կբերի հեռախոսը դպրոց, այն դասի սկզբին կհանձնվի դասղեկին, համապատասխան պահման վայրում կլինի, հետո արդեն թույլ կտրվի վերցնել։ Իսկ 7-12-րդ դասարանցիների համար առաջարկվում է սահմանափակումներով օգտագործում։ Ընդ որում խոսքը միայն հեռախոսների մասին չի, նաև պլանշետների, խելացի ժամացույցների, բոլոր սարքավորումների։ Խիստ սահմանափակումներ կլինեն բացառապես կրթական նպատակներով և ուսուցչի հրահանգով և վերահսկողությամբ։ Դա կարող է շաբաթական մեկ երկու անգամ տեղի ունենալ։
Իր հերթին քաղաքապետ Տիգրան Ավինյանն ասաց. «Ես առաջարկում եմ ամեն դեպքում ուղարկել կարծիքի առաջին հերթին, մի հատ ստանալ կարծիքները, ամփոփել կարծիքները և արդեն վերջնական լուծումները առաջարկել բոլորին։ Ես վստահ եմ, որ դպրոցականները սկզբում որոշակիորեն մի փոքր կընդվզեն այս մեր որոշմանը, բայց կրթության որակի վրա, նրանց առօրյայի, նրանց նույնիսկ երջանկության վրա, վստահորեն այս արգելքները դրականորեն են ազդելու»։
Սեպտեմբերի 28-ին Ուկրաինայի ԱԳՆ-ը հայտարարեց, որ միջազգային իրավունքը խախտող ցանկացած լրագրող պետք է ենթարկվի իրավական պատժի: Այս մասին իր սոցիալական ցանցերի էջում գրել է Ուկրաինայի արտաքին գործերի նախարարության խոսնակ Գեորգի Տիխյին։
Ըստ Տիխյիի՝ ռուս օկուպանտները որոշել են արտասահմանյան մամուլի համար «շրջագայություն» կազմակերպել Ուկրաինայի օկուպացված տարածքներում: Իրականում նրանք ներկայացրել են միայն «կեղծ ճակատ», մինչդեռ արտասահմանյան լրատվամիջոցները իրենց պատմություններով արդարացրել են ռազմական հանցագործների գործողությունները։
Հիշեցնենք, որ ընդամենը մի քանի ամիս առաջ ուկրաինացի լրագրողներ Գորդոնը և ուրիշներ, ռուս քարոզիչներ Գուսմանի և Մարկովի հետ ձեռք ձեռքի տված, արդարացնում էին ռազմական հանցագործների գործողությունները հայկական Շուշիում, չհարցնելով, ո՞ւր են այստեղ ապրող հայերը:
Այդ ժամանակ Հայաստանը դատապարտող հայտարարություն չարեց։ Մինչդեռ Ռուսաստանը Գուսմանին ազատեց ՏԱՍՍ-ի տնօրենի պաշտոնից, իսկ Սերգեյ Մարկովին հայտարարեց օտարերկրյա գործակալ։ Իհարկե, ոչ թե օկուպացված հայկական Շուշի քաղաք այցելելու համար, որը ռուսական զորքերը պաշտպանում էին հայերից 2020 թվականի նոյեմբերից։ Այլ Շուշիում հայերի դեմ Գորդոնի և Կուրբոնովայի հետ «բարեկամության» համար։
Ուկրաինան չարձագանքեց իր պրոպագորդոններին Շուշի կատարած այցին։ Այժմ երկրի արտաքին գործերի նախարարությունը բողոքում է, որ Ռուսաստանը օտարերկրյա լրագրողներին տանում է օկուպացված տարածքներ։
Մոլդովայի Կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովի տվյալներով՝ իշխող եվրոպամետ «Գործողությունների և համերաշխության» կուսակցությունը ստացել է ձայների 50.6 տոկոսը: «Հայրենասիրական դաշինքը» ստացել է 25 տոկոսից պակաս: Մասնակցությունը կազմել է գրեթե 52 տոկոս։
Ընտրություններից առաջ ռուսամետ ուժերը, իրենց հիբրիդային գործողություններով «ամեն ինչ արեցին» եվրոպամետ կուսակցության հաղթանակն ապահովելու համար: Լրատվամիջոցներում գերիշխող պատմությունն այն էր, որ ռուսամետ կուսակցությունները շուտով կհաղթեն Մոլդովայում, ապա Մերձդնեստրը կվերածեն Ուկրաինայի Օդեսայի և Նիկոլաևի վրա հարձակումների ցատկահարթակի։
Նման ռիսկերը հաշվի առնելով՝ բոլոր ուժերը մոբիլիզացվել են Մոլդովայում եվրոպամետ ուժերի հաղթանակն ապահովելու համար։
Արևմտյան պաշտոնյաները Politico-ին ասել են, որ եվրոպական մայրցամաքում ստեղծված իրավիճակը հիշեցնում է Առաջին համաշխարհային պատերազմի սկսվելուց կարճ ժամանակ առաջ ստեղծված իրավիճակը, և կա սրացման հավանական ռիսկ։
Թերթի զրուցակիցները մտահոգություն են հայտնել «Ֆրանց Ֆերդինանդի պահի» հեռանկարի վերաբերյալ՝ իրավիճակ, երբ հանկարծակի սրացումը կարող է մայրցամաքը ներքաշել հակամարտության մեջ, ինչպես տեղի ունեցավ 1914 թվականին Ավստրիայի էրցհերցոգի սպանությունից հետո։ Այս իրադարձությունները համարվում են Առաջին համաշխարհային պատերազմի հրահրող գործոն։
Հոկտեմբերի 1-ին եվրոպացի առաջնորդները կհավաքվեն Կոպենհագենում՝ զսպման հավասարակշռություն գտնելու համար, որը արդյունավետորեն կկառավարի միջադեպերը՝ թույլ չտալով, որ դրանք վերածվեն ճգնաժամի կամ հնարավոր է՝ հակամարտության։ Արտաքին հարաբերությունների եվրոպական խորհրդի պաշտպանական քաղաքականության մասնագետ Ռաֆայել Լոսն ասել է. «Շատ դժվար է, երբ ԱՄՆ-ի՝ ՆԱՏՕ-ի մեր ամենամեծ դաշնակցի նախագահը ասում է. «Գնացեք և խոցեք [ռուսական ինքնաթիռները], բայց չգիտեմ՝ կաջակցե՞մ ձեզ, թե՞ ոչ»։
Վերջին շաբաթներին ՆԱՏՕ-ի հռետորաբանությունը Ռուսաստանի նկատմամբ սրվել է այն մեղադրանքների ֆոնին, որ Մոսկվան խախտել է ՆԱՏՕ-ի մի քանի երկրների օդային տարածքը։ Լեհաստանի, Ռումինիայի, Նորվեգիայի և Դանիայի օդային տարածքում կործանիչների և անօդաչուների հետ կապված միջադեպերից հետո Չեխիայի նախագահ Պետր Պավելը հայտարարեց, որ դաշնակիցները պետք է արձագանքեն խախտումներին, «այդ թվում՝ ռազմական ճանապարհով»։
44-օրյա պատերազմի մեկնարկի հինգերորդ տարելիցի առթիվ «Ազատություն» ռադիոկայանը հրապարակեց վերլուծական հոդված, որում ներկայացված էր Հայաստանի կառավարության դիրքորոշման փոփոխությունը վերջին հինգ տարիների ընթացքում։
44-օրյա ժամանակահատվածից հետո, երբ հայտարարվեց Մոսկվայի միջնորդությամբ կնքված հրադադար, և արցախցիները վերադառնում էին տուն, Նիկոլ Փաշինյանը խոսում էր Լեռնային Ղարաբաղի կարգավիճակի և Հայաստանի՝ ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահության շրջանակներում բանակցությունները շարունակելու պատրաստակամության մասին։
Ընդամենը երկու տարի անց Նիկոլ Փաշինյանը իջեցրեց նշաձողը։ «Այսօր միջազգային հանրությունը մեզ կրկին ասում է. մի փոքր իջեցրեք Լեռնային Ղարաբաղի կարգավիճակի նշաձողը, և դուք կապահովեք ավելի մեծ միջազգային կոնսոլիդացիա Հայաստանի և Արցախի շուրջ»։
Միջազգային կոնսոլիդացիան իրոք տեղի ունեցավ. նույնիսկ մոտ 200 քառակուսի կիլոմետր հայկական տարածք գրավելուց հետո Ալիևը չենթարկվեց պատժամիջոցների։ Իսկ 2023 թվականի սեպտեմբերի 17-ին Պոլսում տեղի ունեցավ Ռուսաստանի, ԱՄՆ-ի և ԵՄ ներկայացուցիչների գաղտնի հանդիպում, որտեղ որոշում կայացվեց Արցախն ամբողջությամբ գրավել և վտարել նրա բոլոր բնիկ բնակիչներին։ Հայաստանի կառավարությունը հայտարարեց, որ չի միջամտի, և որ Արցախի տարածքում հայկական զորքեր չկան։ Իսկ արդեն 2023 թվականի սեպտեմբերի 19-ից հետո այն սկսեց մեղադրել արցախցիներին տանը չմնալու և ադրբեջանցիների հետ խաղաղ չապրելու մեջ։
Ո՛չ 2020-2022 թվականների իրադարձությունները, ո՛չ շրջափակումը, ո՛չ 2023 թվականի սեպտեմբերի 19-ի ագրեսիան, ո՛չ էլ Արցախից բնակչության ցեղասպանությունն ու տեղահանությունը քաղաքական ճգնաժամ չառաջացրին Հայաստանում։ Իշխող կուսակցությունը, որը ակնթարթորեն փոխում էր առաջնահերթությունները և լիովին կորցրեց կապը ոչ միայն Սահմանադրության, այլև 1918 և 2021 թվականների իր սեփական ծրագրերի հետ, հրաժարական չտվեց, չընդունեց իր սխալները և ներողություն չխնդրեց ընտրողներից և Արցախի ժողովրդից։ Իշխող կուսակցության առաջնորդը ցինիկաբար հայտարարեց, որ «մենք կորցրեցինք Արցախը, բայց ձեռք բերեցինք անկախ Հայաստան»։
Քաղաքացիական պայմանագրի վերջին համագումարում Նիկոլ Փաշինյանը զարմացավ, թե ինչպես են իրենք կարողացել ոտքի վրա մնալ նման աղետներից հետո։ Վերջին հինգ տարիների ընթացքում տեղի ունեցածը պետք է հանգեցներ ոչ թե հեղափոխության, ինչպես պնդում է Փաշինյանը, այլ կառավարության կամավոր հրաժարականի, որը կուղեկցվեր մեղքի ընդունմամբ և ներողություն խնդրելով։
Հրաժարականը և զղջումը հնարավոր կլինեին, եթե իշխող կուսակցությունը գործեր անկախ, այլ ոչ թե հետևեր նախապես կազմված ծրագրին։ Այն փաստը, որ Փաշինյանի կուսակցությունը ոչ միայն հրաժարական չի տվել, այլև պլանավորում է պահպանել իշխանությունը և լուծարել Երրորդ Հանրապետությունը, ենթադրում է, որ տեղի ունեցողը՝ ուժի սպառնալիքի ըար «նշաձողի իջեցում» չէ, անխուսափելի պարտություն չէ, այլ սառնասիրտ ծրագիր՝ ոչնչացնելու Հայաստանի Հանրապետությունը և նրա իրավական հիմքերը։ Եվ աստիճանական «զիջումները» լավ մշակված նարկոզի մեթոդաբանության մաս են կազմում։
44-օրյա պատերազմի սկսվելուց հինգ տարի անց նախաստորագրվեց խաղաղության պայմանագիրը, որում չի հիշատակում արցախահայերի կամ գերիների վերադարձը, մինչդեռ ամրագրում է Ադրբեջանի երկու պահանջ՝ չտեղակայել երրորդ կողմի ուժեր ընդհանուր սահմանին և հետ վերցնել փոխադարձ պահանջները միջազգային ատյաններից։
Ավելին, ԵԱՀԿ Մինսկի խումբը լուծարվեց։ Բաքուն հայտարարում է, որ կստորագրի «խաղաղության պայմանագիր», եթե Հայաստանը փոխի իր սահմանադրությունը և հրաժարվի 1990 թվականի Անկախության հռչակագրից։ Փաշինյանն ի պատասխան հայտարարեց Երրորդ Հանրապետության ավարտի մասին։
Երեկ ՄԱԿ-ի ամբիոնից Փաշինյանը հայտարարեց, որ երկար սպասված խաղաղությունը հաստատվել է։ Նա չհիշատակեց Արցախը, բայց 11 անգամ կրկնեց, որ տարածաշրջանի սահմանները պետք է համապատասխանեն Ալմա-Աթայի հռչակագրին և խորհրդային վարչական սահմաններին։ Նա պնդեց, որ Ալմա-Աթայի հռչակագրին համապատասխան սահմանները ճանաչելու մասին համաձայնագիրը անձամբ Ֆրանսիայի նախագահ Մակրոնն է գրել։ Չնայած Փաշինյանը վաղուց էր արխիվներում փնտրում և գտավ մի խղճուկ փաստաթուղթ, որի հիման վրա կարելի է ճանաչել Արցախը որպես Ադրբեջանի մաս։ Աշխարհում նման փաստաթուղթ չկա, և 1991 թվականի մոռացված թղթի վրա հղումները միայն ընդգծում են այն աղմկոտ իրավական դատարկությունը, որի վրա հիմնված է Փաշինյանի «խաղաղությունը»։ Ի վերջո, եթե Հայաստանը սահմաններ չունի, ապա Ադրբեջանն էլ չունի։
Խաղաղությունն այն է, երբ դու հասնում ես քո թշնամու ռազմական բյուջեի կրճատմանը, այլ ոչ թե քո սեփականի։
Խաղաղությունն այն է, երբ դու խոսում ես քո հանրության հետ, ներկայացնում իրական իրավիճակը, ապացուցում, որ այլ ելք չկա և ներողություն ես խնդրում կատարված զոհողությունների համար։