2025 թվականը կարևորագույն հանգրվան է. Արցախյան հարցը փակված չէ

2025 թվականը, անկասկած, նշանակալի հանգրվան դարձավ Հայաստանի համար՝ կասեցնելով անկումը դեպի անդունդ և գրեթե անխուսափելի պատերազմ։ Հայ-ադրբեջանական փաստաթղթերի նախաստորագրումը Վաշինգտոնում 2025 թվականի օգոստոսի 8-ին վճռորոշ նշանակություն ունեցավ։ Հինգ ամիս անց պետքարտուղար Մարկո Ռուբիոն խոստովանեց, որ եթե փաստաթղթերը չստորագրվեին Վաշինգտոնում, կարող էր սկսվել ծանր հետևանքներով պատերազմ։ Դոնալդ Թրամփն իր հերթին խոստովանեց, որ ստիպել է Փաշինյանին և Ալիևին ստորագրել փաստաթղթերը՝ սահմանելով 200 տոկոս մաքսային տուրքեր և սպառնալով դադարեցնել առևտուրը երկուսի հետ էլ։

Վաշինգտոնում կնքված համաձայնագրերը դադարի վրա դրեցրին զարգացումները, բայց չլուծեցին տարածաշրջանում սահմանների սահմանման հիմնարար հարցը։ Չնայած Վաշինգտոնյան համաձայնագրում նշվում է Ալմա-Աթայի հռչակագիրը և խորհրդային սահմանները, Թրամփի վարչակազմն այժմ առաջարկում է ռուս-ուկրաինական պատերազմի լուծում, որը կտրուկ խախտում է այդ սահմանները։ Եթե ուկրաինական հակամարտությունը լուծվի խորհրդային սահմանների վերաձևմամբ, հարցեր կառաջանան նաև Արցախի պատկանելիության մասին Պրահայում և Վաշինգտոնում ստորագրված հռչակագրերի վերաբերյալ։

2025 թվականը կարևոր հանգրվան է նաև Արցախի ժողովրդի համար։

Չնայած այն հանգամանքին, որ տարեվերջին հաստատվել էին արցախցիների համար նախատեսված երկու նոր սոցիալական ծրագրեր, իսկ երկու գործող ծրագրերը երկարաձգվել էին մեկ տարով, պարզ դարձավ, որ Հայաստանի կառավարության քաղաքականությունը արցախցիների նկատմամբ լիակատար ձախողվել է։ Արցախցինրը ոչ մի կայուն երաշխիք կամ պաշտպանություն չստացավ իրավական, սոցիալական կամ մարդասիրական առումով, իսկ բնակարանային ծրագրի ամոթալի տվյալները ցույց տվեց, որ Հայաստանի կառավարությունը երկարաժամկետ ռազմավարություն չունի Արցախի ժողովրդի նկատմամբ։

Գարնանը և ամռանը արցախցիները փորձեցին ինքնակազմակերպվել, հանրահավաքներ անցկացրեցին և խնդրագիր ներկայացրին կառավարությանը, բայց չկարողացան գնալմինչև վերջ։ Սակայն, տարեվերջին Փաշինյանի աշխատակազմի ղեկավար Արայիկ Հարությունյանը ստիպված էր անմիջապես հանդիպել արցախցիների հետ և նույնիսկ իր մեկնաբանությունները ներկայացրեց կառավարության նիստում։ Դա նշանակում է, որ արցախցիների հարցը կարող է լուրջ խնդիր դառնալ Հայաստանի կառավարության համար։

Շատ արցախցի ընտանիքներ սպասում են Հայաստանի ընտրությունների արդյունքներին. ոմանք արդեն միացել են ընդդիմությանը, իսկ մյուսները անհույս վստահ են, որ Փաշինյանը կրկին կհաղթի։

Մայիսից ի վեր Արցախը նախագահ չունի, սակայն ունի երկարաձգված ժամկետով խորհրդարան և նոր խոսնակ՝ Աշոտ Դանիելյանը, նաև կառավարություն, որում հայտնի է միայն պետական ​​նախարար Նժդեհ Իսկանդարյանի անունը։

Բաքվի բանտերում են մնում Արցախի ռազմական և քաղաքական ղեկավարության անդամները, քրեական գործեր են հարուցվել Հայաստանում բնակվող մի շարք արցախցի պաշտոնյաների և զինվորականների դեմ։

Արցախի ժողովուրդը մի քանի անգամ ենթարկվել է ատելության խոսքի ալիքի. ամենաբարձր մակարդակներում նրանց մեղադրել են չպայքարելու, իրենց հողը լքելու մեջ, նշելով, որ Արցախի իրավունքների մասին ցանկացած հիշատակում կարող է պատերազմ հրահրել Հայաստանում։

ՀՀ-ում Արցախի ներկայացուցչության շենքի կարգավիճակը կասկածի տակ է դրվել, մինչդեռ Արցախի պաշտոնական ներկայացուցիչները Ֆրանսիայում, ԱՄՆ-ում և մի շարք այլ երկրներում շարունակում են ակտիվորեն աշխատել։

Արցախի հարցը մնում է չլուծված, նշվել է դեկտեմբերի 10-ին Արցախի խորհրդարանում ԱՀ անկախության հանրաքվեի 34-ամյակի կապակցությամբ լսումների ժամանակ։ Սակայն Արցախի խորհրդարանը դեկտեմբերի 1-ին նիստ չի գումարել՝ նշելու 1989 թվականի Հայաստանի ու Արցախի վերամիավորելու մասին որոշման 36-ամյակը։