Նիդերլանդների Թագավորության խորհրդարանի Ներկայացուցիչների պալատը նոր բանաձեւեր է ընդունել, որոնք դատապարտում են Բաքվի ռեժիմի անօրինական գործողությունները և կոչ անում ազատ արձակել Արցախի նախկին ղեկավարությանը և Ադրբեջանում ապօրինի պահվող բոլոր հայ գերիներին։

Բաքուն այլևս չի հասցնում պայքարել գործողությունների, բանաձևերի և հայտարարությունների դեմ, որոնք ուղղակիորեն ցույց են տալիս Ալիևի քաղաքականության ռասիստական, ցեղասպանական բնույթը։ Բաքուն վրդովված է, որ վերջին 30 տարիների ընթացքում նույն երկրների խորհրդարանները Հայաստանին չեն մեղադրել «օկուպացիայի» մեջ։

«Մենք կտրականապես մերժում ենք Նիդերլանդների Թագավորության խորհրդարանի Ներկայացուցիչների պալատի հակաադրբեջանական երկու բանաձևերը»,- ասվում է Ադրբեջանի ԱԳՆ մամուլի ծառայության ղեկավարի մեկնաբանության մեջ։

Նրա խոսքով, «անընդունելի է, որ Նիդերլանդների ԱԳՆ ղեկավար Կասպար Վելդկամպն իր ելույթում աջակցություն է հայտնել այս կողմնակալ բանաձևերին և կոչ է արել ազատ արձակել նախկին անջատողական ռեժիմի ներկայացուցիչներին և Ադրբեջանի կողմից կալանավորված ահաբեկիչներին՝ կոչ անելով, նրանց «ռազմագերիներ» անվանելով։

«Ցավալի է, որ այս փաստաթղթերը և արտահայտված կարծիքները լիովին անտեսում են մեր երկրի դեմ ժամանակին իրականացված ռազմական օկուպացիայի փաստը, ադրբեջանական բնակչության էթնիկ զտումները և հայկական կողմի շարունակվող տարածքային հավակնությունները Ադրբեջանի դեմ»,- ասել է Ադրբեջանի ԱԳՆ մամուլի ծառայությանը ղեկավարը։

Ի տարբերություն Ֆրանսիայի և ԱՄՆ-ի, որտեղ խորհրդարանական բանաձեւերը սովորաբար չեն աջակցվում գործադիր իշխանության կողմից, Նիդեռլանդների ԱԳՆ ղեկավարը պաշտպանել է պառլամենտի բանաձեւերը։

2017 թվականին Բորիս Ջոնսոնը, որպես Մեծ Բրիտանիայի արտաքին գործերի նախարարության ղեկավար, Մոսկվայում հանդիպել է Սերգեյ Լավրովի հետ։ Ջոնսոնն այս մասին գրել է իր հուշերում։

Նա Լավրովին նկարագրել է այսպես. «Բարձրահասակ, մեկը մյուսի հետևից սիգարետներ ծխող, կիսահայ, մութ ու տարօրինակ, գոհ մռայլ հայացքով»։ «Նա,- դառնում է Ջոնսոնը քաղաքական բնութագրման,- Ռուսաստանի ամենաերկար ծառայած արտգործնախարարն է ցարական ժամանակներից ի վեր, և նա մեր օրերի Գրոմիկոն է՝ ռուսական արտաքին քաղաքականության հոգնեցուցիչ անձնավորումն իր ողջ խորամանկությամբ, խուսափումներով և ստերով»:

«Ես սըր Գեյը չեմ», – ասաց Սերգեյը, երբ մենք սեղմեցինք ձեռքերը: «Սըր Գեյսերը ձեր արտաքին գործերի նախարարությունում են»,- Ջոնսոնի խոսքով, այսպես է սկսել հանդիպումը ռուս նախարարը։ «Բնականաբար երկկողմանի հանդիպմանը», շարունակում է հուշերի հեղինակը, հաջորդել է «բառացիորեն շիկացած ընթրիք», որի ժամանակ Լավրովը «ստիպել» է նրան «նստել վառվող բուխարիի առջև, այնքան տաք, որ քրտինքը հոսել է դեմքովս», «կարծես նա տանջում էր վիկտորիանական դպրոցի “պեդիկ”-դասընկերոջը»:

Բախտի քմահաճույքով, Ջոնսոնի հայրական նախապապը՝ թուրք լրագրող Ալի Քեմալը (1867–1922), կարճ ժամանակով ներքին գործերի նախարար է եղել Օսմանյան կայսրության վերջին մեծ վեզիր Ահմեդ Օքդայի կառավարությունում։ Այս պաշտոնում նա տվել է Քեմալ Աթաթուրքի ձերբակալության հրամանը։ Ավելի ուշ՝ Աթաթուրքի իշխանության գալուց հետո, Նուրեդդին Քոնյարի հրամանով սպանվել է։ Դրանից հետո Բորիս Ջոնսոնի պապը՝ Օսման Ալին, փախել է Մեծ Բրիտանիա, որտեղ ստացել է Վիլֆրեդ Ջոնսոն անունը։

Կիրանց, լուսանկարը՝ Հայկ Հարությունյանի

Երեկ Նիկոլ Փաշինյանը Քննչական կոմիտեի 10-ամյակին նվիրված միջոցառման ժամանակ ասաց, որ պետք է «արդարություն հաստատել», «ժամանակ քիչ ունենք», և պետք է սկսել «զրոյական կետից»։

Զրոյական կետը միայն սեփականության մեծ վերաբաշխման սկիզբը չէ։ Այս ամենն առաջին հերթին «դոբրո» է սեփականության իրավունքը հաստատելու պետական լիազորությունը զրոյացնելու համար։

«Զրոյական կետը» փաստացի հաստատվել է Կիրանցում, որտեղ պետության կողմից տրված կադաստրային վկայականներն անվանվել են «անօրինական»։ Կասկածի տակ է դրվել ոչ թե մասնավոր սեփականությունը, այլ պետական ​​մարմնի իրավասությունը՝ հաստատել մասնավոր անձի կամ պետության իրավունքը անշարժ գույքի նկատմամբ: Ավելին, կասկածի տակ դրվեց պետության իրավունքը իր տարածքների նկատմամբ։ Իսկ պետության տարածքային ամբողջականության վերանայումը սահմանադրական հեղաշրջում է։

Պետության՝ տարածքային ամբողջականության և սեփականության իրավունքի անվիճելի իրավունքի վերանայումը քաոսի սկիզբն է. Կիրանցին հաջորդելու են հայկական մյուս գյուղերը, որտեղ «սահմաններ չկան», ինչը նշանակում է, որ պարզ չէ, թե պետական ​​մարմիններն ինչի հիման վրա են տվել սեփականության վկայականները: Սա վերաբերում է ոչ միայն սահմանամերձ տարածքներին, այլ նաև ողջ Հայաստանին, քանի որ այսպիսով կասկածի տակ են դրվում պետության կողմից տրված բոլոր կադաստրային վկայականները։

«Զրոյացումը» հնարավորություն կտա բռնագրավել իշխանության համար անցանկալի անձանց ունեցվածքը, քանի որ սեփականության իրավունքը կասկածելի ճանաչումը՝ «ապակուլակացման» սկիզբ է։ Եվ ոչ միայն դատարանի կողմից կոռումպացված ճանաչված անձանց նկատմամբ, այլ նաև շարքային քաղաքացիների, եթե նրանք հաճելի չեն իշխանություններին։

Ներկայիս աշխարհակարգում անշարժ գույքի սեփականության իրավունքը ամեն ինչ հիմքն է: Բրիտանիան, Հոլանդիան, Իսպանիան, Դանիան և մի շարք այլ ժողովրդավարական երկրներ, ներառյալ Ճապոնիան, համարել են, որ հողի սեփականությունը կարող է հաստատվել միայն թագի անունից, ուստի պահպանել են միապետությունը: Եվրոպական թագավորների գրեթե միակ գործառույթը՝ թագին պատկանող հողի իրավունքի հաստատումն է։ Արևմտյան երկրներում, որտեղ չկա միապետություն, սեփականության իրավունքները սրբորեն պաշտպանված են պետության կողմից:

Հայաստանում, ըստ Սահմանադրության, սեփականության իրավունքը՝ պետական, համայնքային, մասնավոր, հաստատվում է պետական ​​կադաստրի մարմնի կողմից։ Տրված վկայագրերի հավաստիությունը կասկածի տակ դնել նշանակում է ստեղծել «սահմանազատման» պայմաններ, երբ սահմանների որոշման հիմքում ընկած են ոչ թե պետական ​​հիմնադիր փաստաթղթերը, այլ ահաբեկչական դավադրության արդյունքում ի հայտ եկած «իրողությունները»։

Պատահական չէ, որ Քննչական կոմիտեի ղեկավար Արգիշտի Քյարամյանին այսօր հարցրել են պատերազմի պատճառների քննության մասին։ Նա ասաց, որ իրավիճակը պարզ է, «մենք գրեթե վերջնական փուլում ենք»։

«Այս գործերով 600-ից ավելի անձի վերաբերյալ մեղադրական եզրակացությամբ դատարան ուղարկված դեպքեր ունենք։ Շուրջ 100-ի վերաբերյալ քննարկումներ են ընթանում գործերը ավարտել և դատարան ուղարկելու վերաբերյալ»,- ասել է Քյարամյանը:

Պատերազմի արդյունքները և տարածքների կորուստը՝ Սահմանադրության և պետական ​​սեփականության իրավունքի խախտման ակտ են։ Քննչական կոմիտեն կուսումնասիրի՞ Տավուշի մարզի գյուղերն Ադրբեջանին «վերադարձնելու» հիմքերը։ Եռակողմ հայտարարությունը կդառնա՞ Քյարամյանի հետաքննության առարկա։ Թե՞ սա է «զրոյական կետը»։

Նաիրա Հայրումյան

Ի տարբերություն Ֆրանսիայի, ՄԱԿ-ի, Ռուսաստանը գտնվում էր տեղում, երբ 2023 թվականի սեպտեմբերի 19-ին Ադրբեջանը հերթական հարձակումը  գործեց Արցախի ժողովրդի նկատմամբ: Այս մասին, այսօր՝ հոկտեմբերի 11-ին, COP29-ից առաջ հայ ռազմագերիների և պատանդների անհապաղ ազատ արձակման պահանջով ՌԴ դեսպանատան դիմաց բողոքի ակցիայի ժամանակ հայտարարեց Արցախի Հանրապետության Մարդու իրավունքների պաշտպան Գեղամ Ստեփանյանը։

«Պետք է փաստենք այն հանգամանքը, որ այսօր Բաքվում ապօրինաբար պահվող 23 ռազմագերիներից կամ պատանդառված անձանցից 18-ը գերեվարվել են Արցախում այն ժամանակ, երբ Արցախում տեղակայված է եղել ռուսական խաղաղապահ զորակազմը։ Այսինքն, նրանք գերեվարվել են 2023 թվականի սեպտեմբերին։

Սա շեշտադրում եմ՝ ընդգծելու համար այն կարևորը դերը, որ Ռուսաստանը կարող է և պետք է ստանձնի հայ ռազմագերիների, պատանդառված անձանց վերադարձի հարցում, նաև օգտագործելով Բաքվի հետ ունեցած իր հարաբերությունները»,-ասաց նա:

Երեւանում գտնվող Արցախի ղեկավարները, պատմելով, թե ինչպես են գերեւարվել ռուսների պաշտպանության տակ եղած արցախյան նախկին պաշտոնյաները 2023-ի հոկտեմբերի սկզբին եւ հանձնվել Բաքվին, ապշեցուցիչ հանգամանքներ են ներկայացրել։ Նրանց խոսքով, Բաքուն ռուսներին պայման է դրել՝ կա՛մ Արցախի նախկին ղեկավարներն են հանձնվում, կա՛մ թույլ չեն տա մարդկանց, իմա՝ տղամարդկանց դուրս գալ Արցախից։ Արդյունքում նախկին ղեկավարները հանձնվեցին, այլ կերպ ասած՝ զոհաբերվեցին։

Նման սցենարը հավանական է թվում, թեկուզ դժվար է այն հաստատել։ Սակայն մի բան ակնհայտ է՝ ռուսներին եւ Ալիեւին պետք չէին հարյուրավոր պատանդներ, նրանց պետք են որոշում ընդունողներն, որոնց կարելի է դատել հրաման տալու համար։

Սակայն ակնհայտ է, որ Արցախի նախկին ղեկավարները չեն բավականացնում Մոսկվային ու Բաքվին, ավելի ճիշտ՝ նրանք արդեն “կրել են իրենց պատիժը”։ Ալիեւը հիմա փորձում է մեղադրել ոչ թե Արցախի, այլ Հայաստանի նախկին ղեկավարությանը։ Այդ հարցում Բաքուն եւ պաշտոնական Երեւանը գրեթե համակարծիք են․ Փաշինյանը եւս պնդում է, որ նախկինները Ղարաբաղի հարցը թոկի պես փաթաթել են Հայաստանի վզին։ Իսկ “ղարաբաղյան կլանին” աշխարհի բոլոր մեղքերը վերագրելը ցույց է տալիս, թե որտեղ են տանում սլաքները։ Հնարավոր է, որ Ալիևն արդեն Բաքվում գտնվողների փոխարեն այլ մարդկանց է պահանջել։

“Խաղաղության պայմանագրի” հնարավոր ստորագրման “նախաշեմին “Ալիեւի կողմից հնչեցրած պահանջը՝ դատապարտել ռազմական հանցագործություններին, եւս չի ենթադրում 90-ականների պատերազմի հազարավոր մասնակիցների “հանձնումը”։ Ակնհայտ է, որ խոսքը մի քանի հոգու մասին է, որոնց որոշ ուժեր փորձում են “ռազմական հանցագործ” ներկայացնել։

Եթե Բաքուն ռուսների միջոցով Արցախում պայման է դրել՝ կա՛մ մի քանի ղեկավար եք հանձնում, կա՛մ “ընտրովի” թույլ չենք տալու տղամարդկանց դուրս գալ, նույնը կարող է կրկնվել Հայաստանում։ Ճիշտ է, այստեղ դա դժվար է անել՝ Հայաստանը բլոկադայի մեջ չէ, բայց ով գիտի, թե ինչի համար են նախկին նախագահների դատական գործերը վերսկսում։

Ինչպես Գեղամ Ստեփանյանն է ասում, Ռուսաստանի դերն այս ամենի մեջ կարեւոր է։ Լրացնենք՝ ամենակեղտոտ։ Եթե մի անգամ զոհաբերել են․․․