Մենք դեմ ենք Հայաստանի տարածքում ցանկացած ճանապարհի, որը կունենա միջանցքային տրամաբանություն։ Այս մասին փետրվարի 6-ին լրագրողների հետ հանդիպման ժամանակ հայտարարեց Հայաստանում Իրանի արտակարգ և լիազոր դեսպան Մեհդի Սոբհանին։

Նա բացատրեց, որ Իրանը դեմ չէ ճանապարհների ապաշրջափակմանը, եթե դա իրականացվում է տարածքային ամբողջականության և ազգային ինքնիշխանության հարգման հիման վրա։ «Մենք կողմ ենք Հայաստանի տարածքում ճանապարհների ապաշրջափակմանը, բայց դա պետք է արվի տարածքային ամբողջականության և ազգային ինքնիշխանության հարգման հիման վրա»,- հավելել է Սոբհանին։

«Հայաստանն ու Իրանը «Զանգեզուրի միջանցքի» մասին միատեսակ են մտածում: Միայն Իրանն է աջակցում Հայաստանին՝ դեմ լինելով, այսպես կոչված, «Զանգեզուրի միջանցքի» հարցում: Մենք Հայաստանի հետ, այսպես կոչված «Զանգեզուրի միջանցքի» հարցում տարաձայնություն չունենք ու միատեսակ ենք մտածում: «Զանգեզուրի միջանցքը» վնաս է և՛ Իրանին, և՛ Հայաստանին», – ասել է դեսպանը:

Դեսպանը հիշեցրեց, որ Ադրբեջանը միշտ կապեր է ունեցել Նախիջեւանի հետ, իսկ 2020 թվականից հետո Ադրբեջանն էլ ավելի է մոտեցել թե՛ Հայաստանի, թե՛ Իրանի սահմաններին։ «Նախկին երթուղին, որով օգտվում էր Ադրբեջանը, համեմատաբար երկար էր։ Մենք նոր երթուղի ենք առաջարկել, և ճանապարհաշինական աշխատանքների ավարտից հետո ճանապարհը կկազմի 50 կմ։ Ընդ որում, Իրանի տարածքով տեղաշարժն իրականացվում է Իրանի օրենքներին համապատասխան և ինքնիշխանության շրջանակներում»,- նշել է նա։

Իրանը մշտապես աջակցել է Հայաստանի աճին ու հզորացմանը եւ երկու երկրների հարաբերություններն աստիճանաբար հասել են հասունության անհրաժեշտ մակարդակին, ասել է Սոբհանին: «Այսօր մեր երկկողմ հարաբերություններում առկա է փոխադարձ ըմբռնում, իսկ փոխհարաբերությունների տնկին վերածվել է հաստաբուն ծառի:

Հայաստանի իշխանությունները մեզ հստակ հայտարարեցին, որ ԱՄՆ-ի և Հայաստանի միջև վերջերս ստորագրված փաստաթուղթն ուղղված չէ իրանա-հայկական հարաբերությունների դեմ և ընդգծեցին, որ իրենք որևէ քայլ չեն ձեռնարկի վնասելու իրանա-հայկական հարաբերություններին կամ Իրանի շահերին։ Այս մասին հայտարարել է Մեհդի Սոբհանին։

BBC-ի միջազգային խմբագիր և Մերձավոր Արևելքի մասնագետ Ջերեմի Բոուենը հոդված է հրապարակել BBC News-ի կայքում, որտեղ նա պնդում է, որ «Գազան «գրավելու և տիրելու» Դոնալդ Թրամփի և նրա բնակչությանը տեղահանելու ծրագիրն անիրագործելի է։ Սա պահանջում է համագործակցություն արաբական պետությունների հետ, իսկ նրանք մերժեցին այդ ծրագիրը»։

Այդ պետությունների թվում են Հորդանանն ու Եգիպտոսը, այն երկրները, որոնց Թրամփը առաջարկում է ընդունել Գազայի հատվածից պաղեստինցիներին, ինչպես նաև Սաուդյան Արաբիան, որն ակնկալվում է, կփակի հաշիվները:

Այս գաղափարին դեմ են նաև ԱՄՆ-ի և Իսրայելի արևմտյան դաշնակիցները։

ԱՄՆ-ը՝ «Մերձավորարևելյան Ռիվիերայի» նոր տերը, ամենայն հավանականությամբ, ստիպված կլինի ուժ գործադրել՝ պաղեստինցիներին արտաքսելու համար, գրում է հեղինակը՝ նշելով, որ ամերիկյան զորքերի մուտքն ԱՄՆ-ում չի ողջունվի։

Դա նաև վերջ կդնի ցանկացած հույսի, որ երկու ժողովուրդների համար երկու պետությունների լուծումը հնարավոր է, և որ ավելի քան մեկ դար տեւած հակամարտությունը կարող է ավարտվել Իսրայելի կողքին անկախ Պաղեստինի ստեղծմամբ:

Բենիամին Նեթանյահուի կառավարությունը կտրականապես դեմ է այս գաղափարին։ Բայց սա այն է, ինչ պահանջում են արաբական պետությունները։

Եվ հնարավոր է, որ ինչ-որ պահի արաբական երկրները մեղադրեն Իսրայելին Գազայի հատվածը ոչնչացնելու մեջ և դրա վերականգնման պատասխանատվությունը բարդեն Իսրայելի վրա։ Ամերիկացի հարկատուները նույնպես հավանաբար մտածում են, թե ինչո՞ւ է ԱՄՆ-ն ստանձնում Իսրայելի կործանածը վերակառուցելու պատասխանատվությունը: Արդյո՞ք նույնը կլինի՞ ռուս-ուկրաինական հրադադարի դեպքում։ Ո՞վ է վերականգնելու Ուկրաինան, արդյո՞ք Ռուսաստանին կստիպեն դա անել։

Բացի այդ, նշվում է, որ եթե Միացյալ Նահանգները հրաժարվի անկախ Պաղեստին ստեղծելու գաղափարից, Ռուսաստանի տարածքային նկրտումները Ուկրաինայում և Չինաստանինը՝ Թայվանում նոր թափ կստանան։

Գազայի հատվածի վերաբերյալ ԱՄՆ նախագահ Դոնալդ Թրամփի հայտարարությունները պետք է ընդունվեն որպես Պաղեստինի անկլավի վերականգնման և նրա տարածքում չպայթած զինամթերքի մաքրման պատասխանատվություն ստանձնելու Վաշինգտոնի պատրաստակամության արտահայտությունը։ Այս մասին հայտարարել է պետքարտուղար Մարկո Ռուբիոն։ «Սա նախատեսված չէր որպես թշնամական քայլ։ Դա նախատեսված էր որպես շատ մեծահոգի քայլ»,- վստահեցրեց նա։

Step1.am-ի զրուցակիցն է Գերմանիայի «Հայ ակադեմիականների միության» նախագահ, պատմաբան Ազատ Օրդուխանյանը։

-Պարոն Օրդուխանյան, Նիկոլ Փաշինյանը սկսել է Ցեղասպանությունը ժխտող թեզեր շրջանառել, ինչպե՞ս եք սա գնահատում։ Սփյուռքում ի՞նչ տրամադրություններ են։

-Նիկոլ Փաշինյանը եւ իր թիմը քաղաքական անչափահասներ են եւ վարում են մի քաղաքականություն, որն իրենց ուղիղ տանում է իրենց քաղաքական գերեզմանը։ Իրենք ծանոթ չեն 1920-1930-ական թվականների հայոց պատմությանը, եթե ծանոթ լինեին, կհասկանային, թե ինչ է նշանակում Ցեղասպանության, Արեւմտյան Հայաստանի հարցի շրջանցում, այդ հարցը մոռացության տալ։ Կարծում եմ, որ փողոցներն ընկնելու ու հեծանիվ քշելու փոխարեն լավ կլիներ, եթե Նիկոլ Փաշինյանն ու իր թիմը նստեին Ազգային գրադարանում եւ երկու-երեք գիրք ավել կարդային։ Թերուս մարդիկ են, անտեղյակ մեր անցյալից, կրկնում են նույն սխալները, որոնք անում էին հայ բոլշեւիկները 1920-1930-ական թվականներին, եւ իրենք էլ դարձան իրենց քաղաքականության զոհը։ Ժամանակ ունեն, հեծանիվ քշելու փոխարեն թող նստեն այդ պատմությունը կարդան։

–Սփյուռքի համար ընդունելի՞ է այս քաղաքականությունը, մենք տեսանք, որ ԱՄՆ-ում ու Շվեյցարիայում հայ համայնքի հետ հանդիպումների ժամանակ Փաշինյանն այս թեզերն առաջ էր տանում։

-Ամեն դեպքում մի քանի հոգանոց դահլիճ լցնելը դժվար չէ վարչապետի համար։ Բայց դա հայկական համայնքի ձայնն ու տեսակետը չէ։ Միշտ կարելի է նույնիսկ Հայաստանից իրենց համար մարդիկ բերել ու տեղավորել այնտեղ, բայց նաեւ այստեղ կարող են գտնվել մարդիկ, որոնք պաշտպանում են իր տեսակետները, բայց դա ոչ Սփյուռքի ձայնն է, ոչ էլ Սփյուռքի մոտեցումը։

Շվեյցարահայ համայնքի ընկերներն արդեն շատ արագ պատասխան տվեցին համայնքային մակարդակով եւ ժխտեցին այն, ինչ ինքը փորձում էր իրականություն ներկայացնել։ Նույնը կլինի նաեւ ԱՄՆ-ում, արդեն տեսանելի է, թե ինչպիսի արձագանքներ կան Սփյուռքում, եւ դա շատ նորմալ է, որ Սփյուռքն արձագանքում է շատ բուռն։ Տասնյակ տարիների աշխատանքը, որից Հայաստանի իշխանություններն անտեղյակ են, փորձում են ինչ-որ խեղկատակ ձեւակերպումներով շրջանցել ու մոռացության տալ։

Կրկնում եմ, Նիկոլ Փաշինյանը մտնում է մի դաշտ, որտեղ ծիծաղելի ձեւակերպումներ է անում։ Մարդ արդեն հասկանում է, որ այս մարդը ոչ գիրք է կարդացել, ոչ պատմություն գիտի, ոչ էլ այդ բնագավառում որեւէ տեսական գիտելիք ունի, բայց փորձում է տեսակետներ հայտնել։ Զավեշտ է ուղղակի, ինքնության մասին ինքը տեսակետներ է հայտնում, լսում ես, չգիտես ինչ ասես այդ մարդուն։ Մեկը չկա՞ իր խորհրդատուներից, որ հուշի իրեն ու ասի՝ այս դաշտ մի մտիր, դու այստեղ այնքան անգրագետ ես, այնքան բոբիկ ես։ Իր խորհրդատումները պետք է ասեն՝ բավական է ժողովրդին ու աշխարհին ծիծաղեցնես քո վրա։ Բայց միայն ծիծղաղելը չէ, դա նաեւ շատ վտանգավոր է, որովհետեւ համաշխարհային մակարդակով Ցեղասպանության միջազգային ճանաչման գործընթացին թիկունքից այդպես հարվածելը չափազանց նենգ ու ստոր քայլ է, որն անում են Նիկոլի իշխանության ներկայացուցիչները։

Կարծես 1920-30-ական թվականների կրկնությունն ենք ապրում, երբ ռուս-թուրքական գործարքի հետեւանքով մեր արեւմտահայ ֆիդայիններին հերթով վերացնում էին, նրանց, ովքեր երկրի պահանջով էին ապրում՝ Արարատով, Սիփանով կամ Նեմրութով։ Կարծես հիմա փորձում են նույնը կրկնել, բայց նորից եմ ասում՝ երեւի ծանոթ չեն այդ մարդկանց ճակատագրին։ Նրանք բոլորն իրենց վարած քաղաքականության զոհը դարձան, իրենց գերեզմանափորը հանդիսացան։ Նույնը լինելու է նրանց հետ, պատմությունը երկրորդ ու երրորդ անգամ չի կարող կրկնվել։

-Նա փորձում է հայ ժողվորդին ներկայացնել, թե իբր պարտության միջոցով ձեռք ենք բերել անկախ, ինքնիշխան պետություն ունենալու հնարավորություն եւ պետք է օգտագործենք դա։

-Դրանք չորրորդ դասարանի երեխաների մտքեր են, որոնք դեռ 5-6-րդ դասարանի հայոց պատմության դասագրքերը չեն կարդացել։ Անգրագետ, քաղաքական անչափահասներ են, մանուկներ, որոնք կամ վախենում են ինչ-որ ուժերից, կամ կաշառվել են։ Ուրիշ բացատրություն չի կարող այստեղ լինել, մարդ այսքան ապուշ չի կարող լինել։ Իր խելքի բանը չէ, ոլորտներ է մտնում, տեսական գիտելիքներ է փորձում հաղորդել, բայց իր գրագիտության մակարդակը չի հերիքում այդ բնագավառում խոսք ասելու։ Գոնե իրեն հուշեն՝ մի խոսիր այդ մասին, քո խելքի բանը չէ, այդ տղա, դու չես հասունացել այդ դաշտում խոսք ասելու համար։

Օր առաջ, ժամ առաջ, վայրկյան առաջ իրենք պետք է հեռանան։ Պիտի հեռանան եւ անիծված լինեն հավիտյանս։ Նեմրութը, Սիփանը, Արարատը, Եփրատը, Արածանին մոռացողները հավիտյանս անիծված լինեն։ Իրենք չեն, որ որշելու են մեր ինքնությունը, ճակատագիրն ու հայրենիքի սահմանները, մեր պատմությունը, խորհադանիշները։ Իրենք չունեն դա, բայց մենք ունենք եւ հաստատ կպահենք։ Իրենք կգան ու կգնան, ինչպես 1920, 30, 40-ական թվականներին բոլշեւիկները եկան ու գնացին։ Հիմա նեոբոլշեւիկներն են եկել, նորից կգնան, ոչինչ, ժամանակավոր բաներ են սրանք, կանցնեն կգնան։ Պատմությունն ու հայ հանրության մեծամասնությունն իրենց կվերցնի ու շպրտի մի աբղանոց, որտեղ իրենք ու իրենց ազգանունները հավերժ կմնան։

Սփյուռքի մեծ մասը արհամարհում է այս հայտարարությունները, փաշինյանները կգան ու կգնան, մենք շարունակում ենք մեր գործը։

Ռոզա Հովհաննիսյան