Երեկ տեղի է ունեցել Տարածքային կառավարման նախարարությանը կից ստեղծված Արցախի հիմնախնդիրներով զբաղվող հանրային խորհրդի հերթական նիստը, որը վարել է նոր նախարարը։
Պաշտոնական տեղեկատվությունը ոչինչ չի ասում, թե ինչ է քննարկվել, ինչ եզրակացությունների են հանգել մասնակիցները և որտեղ են արցախցիները։ Պաշտոնական տեղեկատվության համաձայն՝ քննարկվել են Արցախի բնակիչների զբաղվածության ապահովմանն ուղղված կառավարության ծրագրերն ու բնակարանաշինության ծրագրի փոփոխությունները։
Ինչպես ասում են՝ Հանրային խորհրդում արցախյան համայնքի 40 ներկայացուցիչ կա։ Ովքե՞ր են նրանք, ինչպես են ընտրվել, ում են ներկայացնում՝ գաղտնիք է։ Բայց ամենակարեւորն այն է, որ ոչ ոք չգիտի, թե ինչ առաջարկներ ու մեկնաբանություններ են նրանք ներկայացնում, ինչպես է իշխանությունը վերաբերվում արցախցիների առաջարկներին։ Եթե այս հարցերի պատասխանները չկան, նշանակում է արցախցիները խորհրդում են միայն դոնորների աչքին թոզ փչելու համար։
Ի վերջո, դոնորները, որոնք, ինչպես ասում են, այժմ հրաժարվում են միջոցներ հատկացնել Արցախի ժողովրդին օգնելու համար, հետաքրքրվում են, թե արցախցիները արդյո՞ք ներգրավված են ծրագրերի մշակման, որոշումների կայացման և ծրագրերի արդյունավետության մոնիտորինգի մեջ։
Միջազգային դոնորները մինչ այժմ չեն ստացել այս հարցերի, ինչպես նաև հիմնական հարցի պատասխանը՝ ով, ինչ մարմին, կառույց կամ անձ է ներկայացնում Արցախի ժողովրդի սոցիալական շահերն ու քաղաքական իրավունքները։
Ըստ երևույթին, այս հարցերն ավելի ու ավելի հաճախ են ուղղվում կառավարությանը դոնորների կողմից, ուստի նրանք որոշեցին ստեղծել ֆասադ՝ խորհուրդ արցախցիների մասնակցությամբ։
Փաստորեն, արցախցիների մասնակցություն չկա. բոլոր ծրագրերը մշակվում են իշխանության ներսում, և դրանց ձախողումը վկայում է այն մասին, որ կա՛մ այս ծրագրերը ի սկզբանե նախատեսված են եղել զրոյական արդյունքով, կա՛մ նախագծերը ախաշնորհ են մշակվել։
Միակ նախագիծը, որտեղ արցախցիներին տրամադրվել է 50 հազար դրամի ուղիղ աջակցություն եւ որն իսկապես էկզիստենցիալ է արցախցիների համար, կրճատվում է և կավարտվի մինչև 2025 թվականի վերջ։ Ասում են՝ դրա համար փող չեն տալիս։ Բայց ահռելի գումար է հատկացվում այլ ծրագրերի՝ զբաղվածության ու բնակարանաշինության համար, որոնք ոչ մի արդյունք չեն տվել։
Սոցիալական ապահովության նախարարությունը հայտնում է, որ Արցախի 25000 բնակիչ գրանցված է որպես աշխատող, սակայն չի նշում, թե քանի հոգի է աշխատանք գտել կառավարության զբաղվածության ծրագրով։ Մենք արդեն գրել ենք, որ այս ծրագիրն ավելի շատ նման է բազմաթիվ լեվելներով համակարգչային խաղի, բացի այդ, ծրագրի միջոցներն ուղղվում են հիմնականում գործատուներին, ոչ թե ուղղակիորեն արցախցիներին։ Հայտնի չէ, թե այս ծրագրով քանի հոգի է ընդունվել աշխատանքի։
Ինչ վերաբերում է բնակարանաշինության ծրագրին, ապա այն չի ստացվում նույնիսկ հավուր պատշաճի գործարկվել. քաղաքացիություն ստացածներն էլ չգիտեն, թե որ ծայրից մոտենան այս ծրագրին և որն է դրա իմաստը, եթե անհնար է բնակարան գնել։
Վերջին շրջանում արցախցիների ակտիվության աճը, որը եղավ ՀՀ կառավարության՝ 50 հազար դրամի չափով աջակցությունը նվազեցնելու որոշումից հետո, կարծես թե մարել է։ Նոյեմբերի 30-ին նախատեսված հանդիպումը չկայացավ, բնակարանային ծրագրում խոստացված փոփոխությունների վերաբերյալ առարկայական քննարկումներ չեղան, արցախցիների իրավունքներն ու շահերը ներկայացնող օրինական կառույց չստեղծվեց։
Այդուհանդերձ, ինքնակազմակերպման գործընթացը սկսվել է, և կան հավաքական շահերի հիման վրա համախմբման նշաններ։ Կոլեկտիվ աշխատանքի առաջին նշանը՝ կոչն էր ՄԱԿ-ի գլխավոր քարտուղարին և ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի ղեկավարին՝ Արցախ առաքելություն ուղարկելու պահանջով, որը կարող է փաստել հայկական ժառանգության ոչնչացումը և կանխել հետագա վանդալիզմը։
Մինչ այս դիմումներ են եղել ԵԱՀԿ գործող նախագահին, Հայաստանի արտաքին գործերի նախարարություն, որոնք ստորագրել են նաեւ Արցախի տասնյակ հասարակական կազմակերպություններ, սակայն դիմումներին պատասխան չեն ստացել։
Պետք է ենթադրել, որ քանի դեռ Հայաստանի կառավարությունը չի սկսել արձագանքել Արցախի ժողովրդի պահանջներին, միջազգային կառույցները լուրջ չեն վերաբերվի արցախցիների խնդրանքներին, իսկ միջազգային դոնորները կդադարեն գումար հատկացնել փախստականներին աջակցելու համար։ Չէ՞ որ Հայաստանի կառավարությանը, նույնիսկ առանց փողի, հաջողվում է ամուր սանձել արցախցիներին և թույլ չտալ, որ նրանք դառնան պոտենցիալ միգրանտներ դեպի Եվրոպա:
Նաիրա Հայրումյան