Euronews

Միջազգային կլիմայական կոնֆերանսն,որը այսօր բացվել է Բաքվում, այս տարի շատ ավելի համեստ կլինի, քան անցյալ տարվա բանակցությունները Դուբայում:

Հաջորդ շաբաթ աշխարհի առաջնորդները, բանակցողները, լոբբիստներն ու հասարակական կազմակերպությունների ներկայացուցիչները կհավաքվեն Ադրբեջանի մայրաքաղաք Բաքվում COP29 կոնֆերանսի շրջանակում:

Այս ՄԱԿ-ի կլիմայական կոնֆերանսը կոչվում է «ֆինանսական», քանի որ այս տարի երկրները պետք է սահմանեն կլիմայի փոփոխության դեմ պայքարի ֆինանսավորման նոր գլոբալ նպատակ: COP30-ին նախորդող այս հանդիպմանը, որը տեղի կունենա հաջորդ տարի Բրազիլիայում, երկրները պետք է ներկայացնեն նաև իրենց ազգային պարտավորությունները կլիմայի հարցում:

ՄԱԿ-ի տվյալներով՝ ավելի քան 100 պետությունների և կառավարությունների ղեկավարներ հաստատել են իրենց մասնակցությունը կոնֆերանսին:

Սակայն մի շարք համաշխարհային առաջնորդներ և կառավարական պաշտոնյաներ արդեն հայտարարել են, որ չեն մեկնի Բաքու: Բացատրենք, թե ովքեր և ինչու չեն մեկնի:

Վերջին մի քանի շաբաթվա ընթացքում մի շարք եվրոպական առաջնորդներ հայտարարել են, որ չեն մեկնի COP29:

Այս շաբաթվա սկզբին Եվրահանձնաժողովի նախագահի խոսնակը հաստատեց Euronews-ին, որ Ուրսուլա ֆոն դեր Լյայենը չի մասնակցի համաժողովին:

Ֆոն դեր Լյայենի ներկայացուցչի խոսքով՝ քանի որ Եվրահանձնաժողովը գտնվում է անցումային փուլում, «նախագահը կկենտրոնանա իր ինստիտուցիոնալ պարտականությունների վրա»: Ուրսուլա ֆոն դեր Լյայենի երկրորդ ժամկետը ԵՀ-ի նախագահի պաշտոնում սկսվում է դեկտեմբերի 1-ից:

Նրան փոխարինելու է Եվրոպական խորհրդի նախագահ Շառլ Միշելը, ինչպես նաև եվրահանձնակատարներ Վոպկե Հյոկստրան (կլիմայի հարցերով) և Կադրի Սիմսոնը (էներգետիկայի հարցերով):

Ֆրանսիայի նախագահ Էմանուել Մակրոնն էլ չի մասնակցի կլիմայական գագաթնաժողովին՝ համաժողովի անցկացման վայրի պատճառով: Ֆրանսիայի և Ադրբեջանի հարաբերությունները լարված են անցյալ տարվանից, երբ Փարիզը դատապարտեց Բաքվի գործողությունները Ղարաբաղում:

Գերմանիայի կանցլեր Օլաֆ Շոլցը հայտարարել է, որ չի մեկնի COP29՝ ներքին քաղաքական խնդիրների պատճառով. չորեքշաբթի Գերմանիայում կոալիցիան փլուզվեց: Նա նախատեսում էր այցելել Բաքու, սակայն ստիպված եղավ չեղարկել ուղևորությունը:

Բրազիլիան, Մեծ Բրիտանիան, Ռուսաստանը… Ո՞վ չի մեկնի Բաքու: Քանի որ COP29-ը տեղի է ունենում ԱՄՆ-ում ընտրություններից մի քանի օր անց, նախագահ Ջո Բայդենն էլ չի մասնակցի համաժողովին: Սա երկրորդ տարին անընդմեջ է, որ նա բաց է թողնում համաշխարհային կլիմայական բանակցությունները: ԱՄՆ-ի պատվիրակությունը կգլխավորի Ջոն Պոդեստան՝ նախագահի ներկայիս ավագ խորհրդականը միջազգային կլիմայական քաղաքականության հարցերով:

Բրազիլիայի նախագահ Լուիս Ինասիու Լուլա դա Սիլվան նույնպես չեղարկել է իր ուղևորությունը՝ անցած ամիս ստացած գլխի վնասվածքի պատճառով: Երկիրը կանցկացնի COP30-ը հաջորդ տարի Բելեմում:

Անգլիայի թագավոր Կարլոս III-ը նույնպես չի մասնակցի համաժողովին. Մեծ Բրիտանիայի կառավարությունը որոշել է չուղարկել նրան որպես իր ներկայացուցչին, քանի որ նա շարունակում է վերականգնվել հիվանդությունից հետո: Թագավորը վաղուց հանդես է գալիս կլիմայական փոփոխությունների պաշտպանության համար և մասնակցել է ՄԱԿ-ի նախորդ համաժողովներին:

Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինը նույնպես չի մեկնի ՄԱԿ-ի կլիմայական համաժողովին, իսկ երկրի պատվիրակությունը կգլխավորի վարչապետ Միխայիլ Միշուստինը: Հոկտեմբերին Ուկրաինայի դեսպանն ԵՄ-ում՝ Վսևոլոդ Չենցովը, Politico-ին հայտարարել էր, որ միջազգային հանրությունը պետք է հրաժարվի բանակցություններին մասնակցելուց, եթե Պուտինը մասնակցի դրանց:

Կանադայի վարչապետ Ջասթին Թրյուդոն, Հնդկաստանի վարչապետ Նարենդրա Մոդին, Չինաստանի նախագահ Սի Ցզինպինը, Հարավային Աֆրիկայի Հանրապետության վարչապետ Սիրիլ Ռամաֆոսան և Ավստրալիայի վարչապետ Էնթոնի Ալբանեզեն նույնպես չեն մասնակցի այս տարվա կլիմայական համաժողովին:

Օգոստոսին Պապուա Նոր Գվինեայի վարչապետ Ջեյմս Մարապեն հայտարարեց, որ երկիրը չի մասնակցի COP29-ին՝ ի նշան բողոքի խոշոր երկրների կողմից «կլիմայի փոփոխության զոհերին արագ աջակցության բացակայության» դեմ: Մարապեն նշեց, որ սա անում է բոլոր փոքր կղզի պետությունների շահերի համար:

Օվկիանոսով շրջապատված և աշխարհում երրորդ տեղը զբաղեցնելով արևադարձային անտառների տարածքով՝ Պապուա Նոր Գվինեան ծայրահեղ խոցելի է կլիմայի փոփոխության հետևանքների հանդեպ: Երկիրը տուժում է ծովի մակարդակի բարձրացումից և բնական աղետներից:

Մի քանի շաբաթ առաջ, արտաքին գործերի նախարարը հաստատեց, որ իր երկիրը հրաժարվում է մասնակցել բարձր մակարդակի բանակցություններին կլիմայական գագաթնաժողովում: Նա դա անվանեց «ժամանակի զուր վատնում»:

Գերմանիայի կանցլերի հետ հեռախոսազրույցում Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը կրկին շեշտել է, թե «Ադրբեջանի նկատմամբ Հայաստանի Սահմանադրությամբ ամրագրված տարածքային պահանջները դեռևս պահպանվում են»։ Միաժամանակ Իլհամ Ալիևն Օլաֆ Շոլցին ասել է, որ կողմերը մոտ են փաստաթղթի տեքստի շուրջ վերջնական համաձայնության գալուն, և բանակցությունները կշարունակվեն COP-ի ավարտից հետո, փոխանցում են ադրբեջանական ԶԼՄ-ները։

Հայտարարելով, որ Գերմանիան աջակցում է Երևանի և Բաքվի միջև խաղաղության և բարիդրացիական հարաբերությունների հաստատմանը, Օլաֆ Շոլցն ընդգծել է՝ Բեռլինը կողմերին կոչ է անում համարձակ քայլեր ձեռնարկել։

Գերմանիայի կանցլերը փոխանցել է, որ չի մասնակցելու Ադրբեջանում COP29-ի գագաթնաժողովին։

Այս փոքրիկ տեղեկատվության մեջ Գերմանիայի առաջնորդ Շոլցի երեք կարևոր ուղերձներն են Ալիևին։

Նախ՝ կանցլերը անհրաժեշտ չի համարում մասնակցել Բաքվում անցկացվելիք COP29-ին։ Երկրորդ՝ եթե Ալիևը ցանկանում է պայմանագիր կնքել, ապա նա նույնպես պետք է պատրաստ լինի «վճռական քայլերի»։ Եվ երրորդ, որ ամենակարևորն է՝ Շոլցը չաջակցեց Ալիևի հայտարարությանը և կոչ չարեց Երևանին փոփոխել իր Սահմանադրությունը և հեռացնել դրանից Հայաստանի և Արցախի վերամիավորման վերաբերյալ 1989 թ. որոշման, ինչպես նաև Ցեղասպանության ճանաչման մասին հղումները։

Բունդեսթագին պահանջվեց 101 տարի, որպեսզի ճանաչի 1915 թ. Հայոց ցեղասպանությունը։ Հիմա դժվար թե Գերմանիան պահանջի, որ Հայաստանը «ինքնակամ» մոռանա ցեղասպանության մասին։

Բացի այդ, Գերմանիան չի կարող մերժել միջազգային իրավունքը և ընդունել 2020-2023 թթ. Արցախի ահաբեկչական պատերազմի արդյունքները։ Հետաքրքիր զուգադիպությամբ՝ 2020-ի նոյեմբերի 9-ի հայտարարության ստորագրման օրը համընկնում է Բեռլինյան պատի քանդման օրվա հետ, որը արդյունքում վերամիավորեց գերմանացի ժողովրդը։ Եվ Բեռլինը չի կարող պնդել Արցախի էթնիկ զտումների արդյունքների ճանաչումը և ժողովրդի բաժանումը։

Ինչ վերաբերում է COP29-ին Բաքվում, փաստացի, գրեթե բոլոր խոշոր պետությունների առաջնորդները, այդ թվում՝ Պուտինը, հրաժարվել են մասնակցությունից։ Թրամփի նախագահ ընտրվելուց և Երևանի ու Բաքվի միջև բանակցությունների փաստացի դադարեցումից հետո COP29-ը վերածվում է ոչ մի նշանակություն չունեցող հավաքույթի, որը արդեն կեղտոտ սկանդալներով է փաթաթվում։

Վիրավոր Շուշի, Ղազանչեցոցը՝ հրետակոծությունից հետո

Նոյեմբերի 9-ը յուրաքանչյուր արցախցու սրտում արձագանքում է անտանելի ցավով՝ ոչ միայն ծանր կորուստների, այլև նվաստացուցիչ անզորության և դավաճանության զգացողությամբ:

Նոյեմբերի 9-ի հայտարարության ստորագրողները տարբեր կերպ են մեկնաբանում դրա կատարումը: Ալիևը արհամարհում է հայտարարությունները և բացահայտ ասում է, որ պատերազմից 3 տարի անց ստիպել է Հայաստանի կառավարությանը ճանաչել Արցախը որպես «Ադրբեջան» և հանձնել Տավուշի շրջանի 4 հայկական գյուղերը:

Հայաստանի կառավարությունը, իր հերթին, ձևացնում է, թե ամեն ինչ վերահսկողության տակ է և ընթանում է ըստ պլանի՝ չընդունելով պարտվողական քայլերը և ցույց տալով, որ պատրաստ է ամեն գնով կառչել իշխանությունից՝ ոչնչի առջև կանգ չառնելով:

Հայաստանի կառավարության ներկայացուցիչներն ասում են, որ կցանկանային «խաղաղության պայմանագիր» կնքել Բաքվի հետ մինչև COP29-ը, քանի որ համաժողովից հետո Բաքուն, իբր, կարող է վերսկսել ռազմական գործողությունները։

ՄԱԿ-ի COP29-ի մեկնարկին մնացել է երկու օր, սակայն Հայաստանի ԱԳՆ-ն արդեն հայտարարել է, որ պայմանագրի տեքստը համաձայնեցնել չի հաջողվել: Բաքուն, իր հերթին, առաջ է քաշել նոր պայմաններ՝ եվրոպական դիտորդների հեռացում սահմաններից և Հայաստանի կողմից ռազմականացման մերժում: «Պայմանագիրը» մտել է փակուղի, և այժմ բոլորը սպասում են, թե ինչ կասի Թրամփը։

Միևնույն ժամանակ, ո՛չ Երևանը, ո՛չ Բաքուն, ո՛չ էլ արևմտյան միջնորդները չեն խոսում 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի հայտարարության ստորագրման հարցում Ռուսաստանի դերի մասին, թեև Պուտինը խոստովանել է, որ ինքն է դրա հեղինակը: Ըստ այդ հայտարարության՝ ռուսական զորքերը ապօրինի կերպով մտցվել են Արցախ, բացի այդ, Հայաստանը պարտավորվել էր առանց մի կրակոցի հանձնել Քարվաճառի, Քաշաթաղի և Աղդամի շրջանները: Ռուսաստանն իր վրա էր վերցրել Բերձորի միջանցքի անվտանգության ապահովման և նոյեմբերի 9-ի հայտարարության կետերի կատարման երաշխավորումը:

Սակայն չանցած 4 տարի՝ ռուսական զորքերը դուրս բերվեցին, Ակնայում փակվեց ռուս-թուրքական համատեղ հետախուզական կենտրոնը, մեկ տարի շարունակ Բերձորի միջանցքը ենթարկվեց շրջափակման, և արդյունքում Արցախը հայաթափվեց և օկուպացվեց։ Ինքը՝ Պուտինը, նոյեմբերի 9-ի հայտարարության մեջ նույնիսկ մեկ անգամ չի հիշատակել հայերին և չի խոստացել պաշտպանել նրանց: Այնտեղ խոսքը վերաբերում է «բնակչությանը», «փախստականներին», իսկ «բնակչություն» ասվածը կարող է նշանակել ցանկացածին։

Այսպիսին է իրավիճակը 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի հայտարարությունից 4 տարի անց: Հայաստանի 44-օրյա պատերազմի ուսումնասիրության խորհրդարանական հանձնաժողովը մինչ օրս զեկույց չի ներկայացրել և քաղաքական գնահատական չի տվել կատարվածին։

Պատերազմից անմիջապես հետո հայ իշխանամետ շրջանակները փորձում էին դրա մեղքը բարդել բանակի, արցախցիների վրա, ովքեր լավ չկռվեցին, նախկինների առած “իսկանդերների”, որոնք չկրակեցին, առհասարակ, բոլորի, բացի Հայաստանի կառավարությունից և նրա արտաքին գործընկերներից։ Դեռ բանտում են նախկին բարձրաստիճան զինվորականներ, ովքեր մեղադրվում են 44-օրյա պատերազմի ժամանակ որոշ բարձունքներ հանձնելու մեջ։

Բայց արդեն ակնհայտ է, որ հանձնաժողովը չի կարող մեղադրել բանակին կամ Արցախի ժողովրդին, չի կարող մեղադրել սեփական իշխանությանը, Մոսկվային ու Բաքվին։ Դրա համար էլ զեկույցը չեն հրապարակում։

Դատելով Ալիևի հայտարարություններից՝ մեղադրանքները կուղղվեն Արևմուտքին՝ Հայաստանին ինքնապաշտպանության «դրդողներին»։ Եվ հեռու չէ այն օրը, երբ Բաքուն, Մոսկվան և Երևանը միահամուռ մեղադրանքներ կհնչեցնեն արևմտյան երկրներին, որոնք բանաձեւեր են ընդունել ի պաշտպանություն հայերի, Մինսկի խմբին և այլ լեգիտիմ միջազգային կառույցներին, որոնք պնդում էին Արցախի ինքնորոշումը և Հայաստանի իրավունքները։

Հայաստանը համառորեն հետ չի վերցնում իր ստորագրությունը նոյեմբերի 9-ի հայտարարության տակ, թեև այն կատարվել է միայն հայկական հողերի հանձնման մասով։ Հայաստանի կառավարությունն ակնկալում էր ստորագրել «խաղաղության պայմանագիր», որը “կավարտի” նոյեմբերի 9-ի հայտարարությունը։ Բայց քանի դեռ «համաձայնագիրը» ստորագրված չէ, և կառավարությունը հետ չի վերցրել իր ստորագրությունը, նոյեմբերի 9-ի հայտարարությունը ուժի մեջ է։

Նաիրա Հայրումյան