Շվեդ լրագրող Ռասմուս Քանբեքի ««Մենք չէինք կարողանում պատշատճ աշխատել». ինչպես է Ադրբեջանը խոչընդոտել Կարմիր խաչի գործունեությունը Լեռնային Ղարաբաղի շրջափակման ժամանակ» OCCRP-ում հրապարակված հոդվածը բուռն արձագանք է առաջացրել X տիրույթում:
Ծավալուն հոդվածում նշվում է, թե ինչպես է Ադրբեջանը Արցախի շրջափակման ժամանակ, բնակչությանը սովի մատնվել, խոչընդոտել դեղորայքի եւ սննդի ներկրմանը: Ինչեւէ, ով շրջափակման ժամանակ Արցախում է եղել, տեսել եւ իր մաշկի վրա զգացել է այս ամենը:
Ամիսներ շարունակ Լեռնային Ղարաբաղի բնակիչների համար շրջափակումից դուրս գալու եւ բժշկական օգնություն ստանալու միակ հույսը ԿԽՄԿ-ի սպիտակ Toyota-ների շարասյուններից մեկում նստելն էր։ Հաագայի միջազգային դատարանը Ադրբեջանին պարտավորեցրել է ապահովել «անխոչընդոտ տեղաշարժը» անկլավից Հայաստան տանող միակ ճանապարհով, սակայն, ըստ OCCRP-ի, իրականում ԿԽՄԿ-ի հնարավորությունները խիստ սահմանափակ էին, նշվում է հոդվածում:
Ադրբեջանի արձագանքը պարզ է եւ տրամաբանական ինչպես միշտ: Նրանք արդեն պատասխան հոդված են գրել, մեղադրել լրագրողին իր հայամետ լինելու եւ Ադրբեջանի դեմ աշխատելու համար եւ այլն…
Բայց մենք մեր դարդից խոսենք:
Ստեփանակերտում ես բնակվում էի հենց Կարմիր Խաչի գրասենյակի հարեւանությամբ: Ես հիշում եմ ԿԽՄԿ-ից ստացած կապոցը դեռ առաջին ղարաբաղյան պատերազմից: Այն կոկիկ դասավորված արկղ էր` լի մթերքնելով ու մի հինգ լիտրանոց ձեթի սպիտակ տարա, որով մենք հետո գյուղի աղբրուց ջուր էինք տուն տանում: Գյուղում բոլորն ունեին այս տարայից: Ինձ համար հաճելի էր տեսնել նրանց կազմակերպված աշխատանքը, հաճելի էր տեսնել, թե ինչպես են ճիշտ ժամանակին գործի գալիս-գնում, հաճելի էր տեսնել, որ նաեւ տեղացիներ են այնտեղ աշխատում, հաճելի էր տեսնել դրսի աշխահի ներկայաությունն այնտեղ: Գիտեք, Ադրբեջանը միշտ խոչընդոտել է միջազգային կազմակերպությունների, դոնորների մուտքը Լեռնային Ղարաբաղ:
2020 պատերազմի ժամանակ իրենց հարազատներին կորցրած մարդիկ ջարդել էին ԿԽՄԿ գրասենյակի ցուցատախտակը. «հետ բերեք մեր հարազատներին ադրբեջանական գերությունից…»:
Մենք կարող ենք հենց հիմա էլ ԿԽ դրոշն իջեցնել, փակել գրասենյակը եւ հեռանալ: Կազմակերպությունն անում է ամեն հնարավորը` ինչ իր լիազորությունների շրջանում է, դուք այդ հարցերով ձեր կառավարաությանը պետք է դիմեք, – ասում-հանգստացնում էր ԿԽ ներկայացուցիչը գրասենյակի դարպասների մոտ կանգնած զայրացած մարդկանց:
Սակայն տեղացիները ոչ միայն կառավարություն չեն գնացել, այլ դարձյալ ջարդել են ԿԽ գրասենյակի ցուցատախտակը, այս անգամ շրջափակման ժամանակ, երբ Վագիֆ Խաչատրյանին առեւանգել էին Հակարիի անցակետում: Ավելին, կառավարության ղեկավարն էր եկել ԿԽ գրասենյակ եւ մեղադրել ԿԽ, որ չի կարողանում երաշխավորել արցախցիների անվտանգությունը։
Դուք, որեւէ մեկդ ի վիճակի չեք եւ ունակ չեք երաշխավորել Արցախում որեւէ մեկի անվտանգությունը: Մենք ուզում ենք ասել, որ դուք անկարող եք եւ մենք այդ անկորողության մասին պարտավոր ենք հայտարարել, – 2023թ. հուլիսի 29-ին Ստեփանակերտի ԿԽ գրասենյակի դիմաց ասել է պետնախարար Գուրգեն Ներսիսյանը: Բայց միթե՞ ԿԽ Արցախի անվտանգությունն ապահովելու պարտավորություն է ստաձնել…
Ականատեսները պատմում են, որ ԿԽ ներկայացուցիչները դիմադրել, փորձել են արգելել ադրբեջանցի զինվորներին, երբ նրանք առեւանգում էին Վագիֆ Խաչատրյանին, փորձում էին դա թույլ չտալ գոնե:
ԿԽ գրասենյակի դիմաց ստացվում էր բողոքել, բարձրաձայնել, մեղադրել, բայց ով «անվտանգությություն» երաշխավորելու համար էր Արցախ եկել, նրանց բան չկար ասելու: Ռուսները կարողանում էին սոված քաղաքում քառապատիկ թանկ մթերքներ վաճառել, հետո большое спасибо լսել: Ուղղաթիռի տոմսը` $2000, եթե ցանկանաք Երեւան թռչել, 400.000 դրամ, եթե ցանկանաք բեռնատարով ապրանքներ ներկրել… Մի խոսքով, գներն ու պայմանները բոլորին հայտնի էր:
Պատմում են նաեւ, որ ի տարբերություն ԿԽ աշխատակիցների, «խաղաղապահները» ոտքերն ուսերի լայնությամբ բացած նայում էին «շոուն», թե ինչպես են ադրբեջանցի զինվորները իրենց մեքենայից առեւանգում հայ երիտասարդներին, զենքով խփում նրանց գլխին եւ տանում Բաքվի բանտ:
Կհիշեք Եվրատեսիլից եկաող երեխաներին, երբ մի աղջիկ ուշաթափվել էր «անվտանգության երաշխավորների» Урал-ում (դե ի՞նչ, այլեւս միայն Урал-ով դեպի Երեւան):
Ահա ասիական աչքերով մի «անվտանգության երաշխավոր» մենակ նստած Ստեփանակերտի միակ բաց սննդի կետում` խժռում է վերջին աղցանները: Դե ոչինչ, հյուր է, – արդարացնում է կասայի աղջիկը: Իվանյանի (Խոջալու) արեւից դեմքերը կարմրած սպաները հինգ շիշ Մադաթով են գնում` աշխույժ զրուցում ռուսական մատով: Ռուսական դրախտ, միայն ալկոհոլ է մնացել խանութներում:
Լավ է ապրել ֆիզիկական մի տարածքում, աշխարհից կտրված, մի ճանապարհ ունենանալ դեպի Երեւան, տարին մի անգամ գնալ-գալ, հատկապես, որ մթերքը բերում են, նախարարությունները կան, պառլամենտ, նախագահական, բոլորն աշխատում են, աշխատավարձ ստանում: Անհոգ ապրեք, լոխ լյավա, էս հարցը գերտերություններն են որոշում` մեկ է:
Մեղքս ի՞նչ թաքցնեմ, ես էլ չէի սպասում այսպիսի ողբերգական ավարտին: Հիմա նայում եմ, թե ինչպես են իմ հարազատներիս տները ուսանողական դորմեր դարձնում ադրբեջանցիները (թող ներվի օրինակը, բայց ղարաբաղյան ասույթն է հիշեցնում. էշին ըրած, ծիին կերած), համալսարանը «վերանորոգում», Հեքիմյանի հնգհարկերից մարդկանց տեղաշորը պատուհաններից բակ նետում, ջարդում մանկական սայլակներն ու հեծանիվները, սելֆիներ ու պար Տատիկ-Պապիկի մոտ, կապույտ ստադիոն ու Խանքենդի՝ մի խոսքով…
Այսպես երեսուն տարի ապրեցինք` առանց հասկանալու եւ զգալու հասունացող վտանգը: Բոլորին մեղադրացինք, իսկ մենք մեզ մեղադրել չե՞նք ուզում, թե Կարմիր Խաչին մեղադրելն ավելի հեշտ է․․․
Հումանիտար կազմակերպություն է, ըմբռնումով կմոտենան:
Մարութ Վանյան
