Կապանում Գլխավոր հյուպատոսության բացման համար օգոստոսի 21-ին ՌԴ ԱԳՆ առաջադեմ խմբի դիվանագետները և Սյունիքում Ռուսական տան ծրագրի համակարգող Լ.Ա.Աղախանյանը հանդիպեցին Քաջարան համայնքի ղեկավար Մ.Վ. Փարամազյանի հետ, հայտնում է ռուսական կողմը։

Մոսկվան Կապանում գլխավոր հյուպատոսություն բացելու մտադրության մասին հայտարարեց 2023 թվականի հոկտեմբերի 5-ին, երբ ավարտվեց բնիկ բնակչության տեղահանումը Արցախից և նախատեսվում էր «ճանապարհների բացում»։ Այդ ժամանակ Սյունիքում տեղակայված էին ռուսական զորքեր, և ենթադրվում էր, որ «կոմունիկացիաները» կբացվեն ռուսական վերահսկողության ներքո։

Դրանից հետո շատ բան է փոխվել։ Մարտին Նիկոլ Փաշինյանի Մոսկվա կատարած այցի ընթացքում պայմանավորվածություն էր ձեռք բերվել «Զվարթնոց» օդանավակայանից ռուս սահմանապահների և Սյունիքից ռուսական զորքերի դուրսբերման վերաբերյալ։ Մինչ պայմանավորվածությունները կյանքի են կոչվել, սկանդալ է տեղի ունեցել։

Պարզվել է, որ 2020 թվականի դեկտեմբերին Հայաստանի, Ադրբեջանի և Ռուսաստանի պաշտպանության նախարարությունները ստորագրել են գաղթնի հռչակագիր, ըստ որի՝ հայկական կողմը Բաքվին է հանձնել տարածք, այդ թվում՝ Գորիս-Կապան ճանապարհի 21 կիլոմետրանոց հատվածը։ Իսկ ռուսական զորքերը անհայտ հիմունքներով հայտնվեցին Սյունիքում։

Այս սկանդալից հետո Պուտինը այցելեց Բաքու, եւ այցի ժամանակ ՌԴ արտգործնախարար Սերգեյ Լավրովը ակնարկեց Փաշինյանի ստորագրած այլ ոչ հրապարակային պայմանագրերի մասին։ Երեկ Պուտինը զանգահարել է Փաշինյանին և հայտնել Ալիևի հետ ունեցած զրույցի մասին։ Իսկ այսօր տեղեկություններ են հայտնվում, որ Ռուսաստանը, ի վերջո, Սյունիքում գլխավոր հյուպատոսություն է բացելու։

Նիկոլ Փաշինյանը չի մեկնաբանել Սյունիքում ռուսական զորքերի տեղակայման և 2020 թվականին հայկական հողերի հանձնման հետ կապված սկանդալը։ Թեեւ այն ժամանակվա Հայաստանի արտգործնախարար Արա Այվազյանն ասել է, որ ԱԳՆ-ն տեղյակ չէր այս հուշագրից, սակայն չհստակեցրեց՝ արդյոք Փաշինյանը տեղյակ էր այդ մասին։

Նման սկանդալները, որպես կանոն, ենթադրում են ապօրինի քայլերի վերանայում, այն է՝ հողի վերադարձ, որը հանձնվել է ստից փաստաթղթով եւ որի առկայությունը միայն վերջերս է հաստատել ԱԳՆ-ն։ Այդ իսկ պատճառով Փաշինյանը չի մեկնաբանում սկանդալը և, ըստ ամենայնի, կանաչ լույս է վառել ՌԴ գլխավոր հյուպատոսության բացմանը։ Նա չի կարող խոստովանել, որ պետական ​​հանցագործություն է կատարել՝ հանձնելով հայկական հողերն ու միջպետական ​​ճանապարհը։ Իսկ եթե մի բան ասի, կբացահայտվեն այլ «ոչ հրապարակային պայմանավորվածությունները»։

Կոմունիստական բռնապետության օրոք ՀՀ եւ Արցախի ներկայացուցչական մարմինները համատեղ նիստ գումարեցին 1989 թվականի դեկտեմբերի 1-ին եւ միավորվեցին։ Այս մասին Անկախության հռչակագրի 34-րդ տարեդարձի առթիվ տեղի ունեցած հավաքի ժամանակ ասաց ԱԻՄ նախագահ Պարույր Հայրիկյանը։

Նա հավելեց․ «Դրան հաջորդած համապետական խորհրդարանական ընտրություններին մասնակցեցին նաեւ արցախցիները։ Հետո արդեն անկախացող Հայաստանում արցախակենտրոն մտածելակերպ ունեցող ՀՀՇ-ական ղեկավարության օրոք արցախցիներին արգելվեց մասնակցել Անկախության հանրաքվեին եւ դրան հաջոդրած նախագահական ընտրություններին։ Սա առեղծված էր, մոգոնեցին բազմաթիվ հիմնավորումներ, բայց փաստն այն է, որ «միացում» կարգախոսով իշխանության եկածներն ամեն ինչ արեցին, որ կայացած միացումն անէանա»։

Ըստ Հայրիկյանի՝ Անկախության հռչակագիրը ոչ միայն պատմական արժեհամակարգային փաստաթուղթ էր, այլեւ փոխում էր տարածաշրջանում ավելի քան 70 տարի հաստատված ապօրինի քաղաքական իրավիճակը։

«1920-21 թվականներից մեզ ստիպել էին ապրել Լենին-Աթաթուրք հակահայկական պայմանագրի կանոններով։ Այդ ապօրինի պայմանագրով ոչ միայն մասերի բաժանվեց Հայաստանը, այլեւ յուրովի օրինականացվեց առաջին համաշխարհային պատերազմի ընթացքում հայության հանդեպ իրականացված ցեղասպանությունը։ Եվ դա այն պայմաններում, երբ համաշխարհային հանրությունը տրամադրված էր նվազագույնի հասցնել այս միջազգային հանցագործության հետեւանքները, խոսքս մասնավորապես Վիլսոնյան իրավարար վճռի մասին է»,- ասաց նա։շ

Ըստ Հայրիկյանի՝ Անկախության հռչակագրի ընդունմամբ ակամա սկսվեց Լենին-Աթաթուրք պայմանագրի չեղարկման գործընթացը։ «Ի դեպ, մենք հիմա վերադարձել ենք Լենին-Աթաթուրք պայմանագրի նախնական պայմաններին, այսօր այդ իրավիճակն է, երբ հայերին թույլ չի տրվում թուքերի դեմ խոսել, ասվում է՝ ձեր սահմանները սրանք են։ Հռչակագիրը՝ որպես ազգային ակնկալիքների քաղաքական համագումար, ամբողջությամբ դեմ էր այդ ապօրինի եւ հանցավոր համաձայնագրի ոգուն եւ էությանը։ Իսկ Ցեղասպանության հիշատակումն այդ փաստաթղթում պարզապես ճշմարտության, միջազգայնորեն ճանաչված պատմական իրողության արձանագրումն էր։ Այսօր հակառակ ուղղությամբ շահարկումներ են տեղի ունենում  եթե մենք լսում ենք այդ բարբաջանքները, մեզ կոչ է արվում պատերազմ հայտարարել Ֆրանսիային, Ռուսաստանին, ԱՄՆ-ին, Եվրոպական միությանը, որովհետեւ նրանք ցեղասպանությունը ճանաչել են»,- հայտարարեց Պարույր Հայրիկյանը։

Նա կարեւորեց Սահմանադրությունում Անկախության հռչակագրին արված հղումը, ասաց, որ դա մեզ օգնում է զգալ դրա առարկայական գոյությունը։ Այլապես, հռչակագիրը մոռացության վտանգի առաջ կանգնած կլիներ։

Այսօր Հայաստանի Անկախության Հռչակագրի ընդունման օրն է։

Անկախության հռչակագիրը իրավական փաստաթուղթ է, որն ազդարարում է անկախ պետականության ստեղծման գործընթացի սկիզբը և սահմանում հայոց պետականության հիմնարար սկզբունքները։

Հայաստանի Անկախության հռչակագիրն ընդունվել է 1990 թվականի օգոստոսի 23-ին ՀԽՍՀ Գերագույն խորհրդի առաջին նստաշրջանում։

Հռչակագրի նախաբանում ասվում է.

Հայկական ԽՍՀ Գերագույն խորհուրդը՝ արտահայտելով Հայաստանի ժողովրդի միասնական կամքը, գիտակցելով իր պատասխանատվությունը հայ ժողովրդի ճակատագրի առջև համայն հայության իղձերի իրականացման և պատմական արդարության վերականգնման գործում, ելնելով մարդու իրավունքների համընդհանուր հռչակագրի սկզբունքներից և միջազգային իրավունքի հանրաճանաչ նորմերից, կենսագործելով ազգերի ազատ ինքնորոշման իրավունքը, հիմնվելով 1989 թվականի դեկտեմբերի 1-ի «Հայկական ԽՍՀ-ի և Լեռնային Ղարաբաղի վերամիավորման մասին» Հայկական ԽՍՀ Գերագույն խորհրդի և Լեռնային Ղարաբաղի Ազգային խորհրդի համատեղ որոշման վրա, զարգացնելով 1918 թվականի մայիսի 28-ին ստեղծված անկախ Հայաստանի Հանրապետության ժողովրդավարական ավանդույթները, խնդիր դնելով ժողովրդավարական, իրավական հասարակարգի ստեղծումը,

ՀՌՉԱԿՈՒՄ Է

անկախ պետականության հաստատման գործընթացի սկիզբը:

Հենց այս դրույթներն են Ադրբեջանը համարում Հայաստանի հետ խաղաղության պայմանագրի կնքման խոչընդոտ։ Թշնամու ահաբեկչական ֆաշիստական ​​միավորումը կարծում է, որ ժողովրդի ինքնորոշման կամքն ու իրավունքը «տարածքային պահանջներ» են մի երկրի նկատմամբ, որն արհեստականորեն ձևավորվել է թուրք քեմալականների և խորհրդային բոլշևիկների հանցավոր դավադրության արդյունքում։

Չնայած ադրբեջանի հիստերիկ հարձակումներին և պնդումներին, թե Արցախն իր տարածքն է, 1989 թվականին Հայաստանի և ԼՂՀ Գերագույն խորհուրդների համատեղ որոշումից հետո ոչ մի միջազգային կառույց, այդ թվում՝ ՄԱԿ-ը, ԵԱՀԿ-ն չի դատապարտել կամ կասկածի տակ չի դրել այս որոշումները, եւ նրանք լիովին համապատասխանում են միջազգային իրավունքին և միջազգային օրենքներին:

Դա արեցին ավելի քան 30 տարի անց Հայաստանի իշխանությունները, ադրբեջանցի ահաբեկիչները և ֆաշիստական ​​տերություն դարձած ռուսաստանը։

Ահա թե ինչու ահաբեկիչ ու բռնապետ ալիեւը այդքան համառորեն պնդում է, որ ԵԱՀԿ Մինսկի խումբը պետք է լուծարվի, իսկ Հայաստանի անկախության հռչակագրից հանվի Արցախի և Հայաստանի վերամիավորման մասին կետը։

Այժմ միանգամայն ակնհայտ է, որ նոյեմբերի 9-ի հայտարարություն կոչվածը նախաբան էր այս պահանջներին։ Այսինքն՝ ռուսաստանն ինքն է եղել հայկական Արցախի կործանման եւ ադրբեջանա-թուրքական տանդեմին հանձնելու նախաձեռնողը։ Հիմա ինքը՝ ռուսաստանը, ծնկաչոք աղաչում է Ալիևին՝ բարձրաձայնել հայկական պետականության ոչնչացման ծրագրի մասին։

Բայց, ըստ ամենայնի, Ալիևն այլևս չի կարողանում, եւ օգնության հասավ բռնապետ Լուկաշենկոն։

Հայաստանը պե՞տք է ձեզ, թե՞ ոչ։ Եթե Հայաստանը ոչ մեկին պետք չէ, ինչո՞ւ են այդքան կատաղի կառչում նրանից։ Ինչո՞ւ առանց նրա համաձայնության չեն կարողանում բացել բաղձալի «Զանգեզուրի միջանցքը»։ Ինչո՞ւ են նրանք այդքան ոգևորված քաղաքակիրթ աշխարհի մաս դառնալու Հայաստանի ցանկությամբ, հայկական բանակի վերազինմամբ, հայ հասարակության՝ պետականությունը, ինքնությունը պահպանելու և իր հայրենիքը պաշտպանելու պատրաստակամությամբ:

Թե՞ ռուս-թուրք-ադրբեջանական եռյակի ոտը իջել է Արցախ կոչվող կուռ քարի վրա։

Ապստամբ Արցախը, ըստ երեւույթին, շփոթել է բոլոր ծրագրերը. արցախցիների՝ Ռուսաստանի հպատակ դառնալու հույսը փլուզվեց, ինչպես ռուսների վստահությունն առ այն, որ ուկրաինացիներն իրենց կդիմավորեն ծաղիկներով և «Ուռա՛յ»-ով։ Ստեփանակերտում ռուս խաղաղապահներին նվիրած անմեղ տորթը, գաղտնագողի փռված ռուսական բազմամետրանոց դրոշը և «Z» տառով պաստառը, Ստեփանակերտի մուտքի մոտ Պուտինի հսկայական դիմանկարը սպասված արդյունքի չբերեցին. Արցախը նախընտրել է թքել բոլորի երեսին ու լքել սեփական տները, բայց չենթարկվել։

Եվ թեև Հայաստանի Անկախության Հռչակագրի ընդունման օրը նրա վարչապետը ոչ մի խոսք չասաց այս հռչակագրի էության, այն է՝ ազգի վերամիավորման և պատմական արդարության վերականգնման մասին, հայ ժողովուրդն արդեն ծնկներից բարձրանում է և ճիշտ ուղի է տեսնում իր առջև, ինչպես արեց 1988 թվականին:

Իշխանությյունը գալիս ու գնում է։ Բռնապետները կա՛մ մահանում են, կա՛մ ավարտում են իրենց կյանքը բանտում։ Կայսրությունները մահանում են կամ բաժանվում են տարբեր նահանգների: Միայն ժողովուրդների ազատության կամքն է հավերժ, և բոլոր բռնապետերը սայթաքում են դրա վրա:

Հայ ժողովրդի վերամիավորման որոշումը ոչ ոք չի վիճարկվել և չի վիճարկվելու, քանի որ այն հիմնված է իրավունքների վրա։ Վաղ թե ուշ բոլորը պետք է հաշվի առնեն այս իրավունքները։

Մարգարիտա Քարամյան