Արցախից բռնի տեղահանված և ՀՀ մարզերում գտնվող 80 հազար մարդուց միայն 1600-ն է հարմարեցված շինություններում: Այս մասին այսօր՝ հոկտեմբերի 13-ին, Երեւանի քաղաքապետարանի դիմաց, լրագրողների հետ զրույցում ասաց Տարածքային կառավարման և ենթակառուցվածքների նախարար Գնել Սանոսյանը։
«Միակ տեղը, որտեղ համատարած բնակեցված են եղել, Արտաշատի սպորտդպրոցի դահլիճն է, որտեղ 104 մարդ է եղել։ Այժմ այնտեղ մնացել է մեկ ընտանիք, խնդրել են ևս 2 օր մնալ: Մնացած բոլորին տեղաբաշխել ենք», – ասաց Սանոսյանը։
«Artsakh Career Expo»-ն, որն աշխատանքի տոնավաճառ է և անցկացվելու է հոկտեմբերի 31-ին «Էլիտ պլազա» բիզնես կենտրոնում, Լեռնային Ղարաբաղից բռնի տեղահանված անձանց հնարավորություն կտա աշխատանք գտնել
Հայաստանի մի շարք առաջատար ընկերություններում։
«Artsakh Career Expo»-ում տարբեր ընկերություններ կներկայացնեն իրենց հնարավոր թափուր հաստիքները և կծանոթացնեն ընկերության գործունեությանը։
«Արմենպրես»-ի թղթակցի հետ զրույցում էքսպոյի համահիմնադիր և կազմակերպիչ Մանե Բարեղայմանն ասաց՝ «Artsakh Career Expo»-ն ինքնաբուխ նախաձեռնություն է, որի գաղափարի հեղինակն ինքն է: «Տեսնելով Լեռնային Ղարաբաղից բռնի տեղահանվածների վիճակը՝ պատկերացրինք, որ մինչև նրանք գան Հայաստան, փոքր ինչ ադապտացվեն, երկու շաբաթ անց ամենաճիշտ ժամանակը կլինի նրանց համար աշխատանքի տոնավաճառ կազմակերպել»,-նշեց նա և տեղեկացրեց՝ տոնավաճառը բաց է լինելու ժամը 13:00-ից 20:00-ը:
Բարեղամյանի խոսքով՝ վստահ են եղել, որ տոնավաճառը հետաքրքիր է, սակայն չեն ակնկալել, որ շատ մեծ արձագանք կստանա, այնինչ տեղեկությունը համացանցում տարածելուց հետո տեսել են, որ շատ-շատերն են հետաքրքրված:
Նախաձեռնության շուրջ Բարեղամյանը համախմբել է իր գործընկերներին՝ Անի Ասոյանին, Էմմա Մամունցին, Իսկուհի Ստեփանյանին: Նա խոստովանում է՝ աջակիցներ ունեն, սակայն հիմնականում իրենց միջոցներով են կյանքի կոչում էքսպոն: «Համագործակցության համար դիմել ենք տարբեր կազմակերպությունների. օրինակ՝ «Էլիթ պլազա»-ն սրահն անվճար է տրամադրել, «Թովմասյան» հիմնադրամն աջակցել է սննդի ապահովման, բեռնափոխադրման և մարքեթինգային հարցերում»,-շեշտեց Մանե Բարեղամյանը:
Անդրադառնալով էքսպոյում ներկայացված կազմակերպություններին՝ նա ասաց՝ կան 25-ից ավելի գործատու կազմակերպություններ, որոնք շատ տարբեր բնագավառներից են՝ ՏՏ ընկերություններ, սպասարկման ոլորտի հարթակներ, բջջային օպերատորներ և այլն: Կա առանձին կրթական մաս: «Ցանկանում ենք՝ տոնավաճառում մարդիկ ոչ միայն աշխատանք գտնեն, այլև հետաքրքիր դասընթացներ, ծրագրեր, որոնցից կարող են օգտվել զեղչերով կամ անվճար հիմունքներով. մեր առաջին նախապայմանը եղել է այն, որ մասնակցեն բոլոր այն ընկերությունները, որոնք ունեն ամենաքիչը 20 ազատ հաստիք: Այդպես աշխատանք գտնելու հավանականությունը հնարավորինս մեծ կլինի»,-ասաց Մանե Բարեղամյանը:
Էքսպոյի շրջանակում կհյուրընկալվեն նաև խոսնակներ, որոնք վարպետության դասեր կանցկացնեն, կօգնեն մարդկանց ճիշտ կենսագրականներ կազմել, համապատասխան կառույցներին դիմել և այլն:
«Փորձել ենք այնպիսի միջոցառում ստանալ, որ մասնակիցները թե՛ աշխատանք, գտնելու, թե՛ կրթվելու, թե՛ զարգանալու հնարավորություն ունենան: Մեր հիմնական թիրախը արցախահայերն են, սակայն միջոցառումը բաց է և անվճար: Այն կոմերցիոն չէ, բարեգործական նպատակով է իրականացվում»,-եզրափակեց «Artsakh Career Expo»-ի համահիմնադիր կազմակերպիչը:
Ստեփանակերտի վերականգնողական կենտրոնը բացվել է 1998 թվականին՝ Մեծ Բրիտանիայի Լորդերի պալատի փոխխոսնակ բարոնուհի Քերոլայն Քոքսի նախաձեռնությամբ, ով մասնագիտությամբ բուժքույր էր և լավ էր հասկանում հետպատերազմյան շրջանում նման կենտրոն ստեղծելու անհրաժեշտությունը։
1999թ.-ի մարտին Ք.Քոքսի հրավերով Արցախ եկավ վերականգնող մասնագետ Վարդան Թադևոսյանը, ով դարձավ Վերականգնողական կենտրոնի հիմնադիրն ու տնօրենը։
Կազմակերպվել է մասնագետների վերապատրաստման մեկամյա դասընթաց, որից հետո 2000 թվականին Կենտրոնը սկսեց գործել։
Սկզբում բուժումն իրականացվում էր հիվանդանոցային պայմաններում, ինչպես նաև ամբուլատոր հիմունքներով։ Կենտրոնը մատուցում էր ծառայությունների լայն շրջանակ՝ վերականգնողական մասնագետի, թերապևտի, հոգեբանի և լոգոպեդի խորհրդատվություն, ֆիզիոթերապիա, էրգոթերապիա, հիդրոթերապիա, արտ-թերապիա։
Հիմնադրման օրվանից կենտրոնի մասնագետները բուժօգնություն են ցուցաբերել նաև տնային պայմաններում։ Դրա շնորհիվ լուրջ ախտորոշմամբ ավելի քան 500 հիվանդ կարողացել է ստանալ անհրաժեշտ բժշկական օգնություն։
Վերականգնողական կենտրոնն իր գործունեության շրջանակներում բազմաթիվ ծրագրեր է իրականացրել։ 2007 թվականին բացվել է մանկական առողջության կենտրոն, որտեղ 25 տարվա ընթացքում տարբեր ախտորոշումներով ավելի քան 200 երեխաներ կարողացել են վերականգնողական փուլ անցնել և ինտեգրվել հասարակությանը։
2017 թվականին բացվել է աուտիզմով երեխաների աջակցության կենտրոն, որտեղ տարեկան բուժվում էր 72 հիվանդ։
Կենտրոնը զբաղվում էր նաև Արցախյան երեք պատերազմների ընթացքում հազարավոր վիրավորների ռեաբիլիտացիայով։
Վերականգնողական կենտրոնը շատերի համար դարձել է երկրորդ տուն։ Շատ հիվանդներ կարողացան կրկին հավատալ իրենց և սկսել նոր կյանք:
2023 թվականի սեպտեմբերին կենտրոնը դադարեց գործել՝ Արցախի տարածքի ամբողջական օկուպացիայի պատճառով։
Հուսանք, որ ապագայում Քերոլայն Քոքսի վերականգնողական կենտրոնը կկարողանա վերսկսել գործունեությունը ժամանակավորապես Հայաստանի տարածքում։
Արսեն Աղաջանյան
«Ես արդեն վախենում եմ տուն կառուցել, ընտանիքս մեկ հարկի տակ հավաքել: Թվում է թե կյանքը լավանում է, բայց նորից պատերազմ, նորից փախստական ենք, բռնի տեղահանվածներ։ Թեկուզ նույնիսկ այս բոլոր բառերը միասին չեն կարող փոխանցել իմ անհանգստությունն ու տառապանքը: Ես անհանգստանում եմ ոչ թե ինձ համար, այլ այն երեխաների համար, ովքեր մանկության տարիներին ստիպված են եղել սկսել չափահաս կյանք՝ շրջափակում, պատերազմ, տեղահանություն, ժամանակավոր կացարաններ»,- կիսվում է մեզ հետ Ստեփանակերտից Հայաստան բռնագաղթված Արմիդա Աբաղյանը։
Կինը երեք անգամ ստիպված է եղել լքել իր տունը եւ կրկին կառուցել այն զրոյից: Առաջին անգամ Ղարաբաղյան շարժման սկզբին․ երբ Բաքվի հայ բնակչության դեմ ջարդեր սկսվեցին, նրա ընտանիքը ստիպված եղավ լքել քաղաքը, որտեղ նա ծնվել է, որ ուղղակի փրկվեն։ Ընտանիքը որոշել է հաստատվել Արցախում։
Երկրորդ անգամ նրանք անտուն մնացին 2020 թ․ 44-օրյա պատերազմի ժամանակ. Աբաղյանների տնտեսությունը տուժել է հրետանային գնդակոծությունից, ուստի Ստեփանակերտ վերադառնալուց հետո տան վերականգնումը նորից սկսել է զրոյից։
Երրորդ անգամ՝ արդեն 2023 թվականի սեպտեմբերին։ «Մինչ վերջին պահը չէի հավատում, որ կլքենք Ստեփանակերտը։ Բայց մեզ ասացին, որ բոլորին դուրս են հանում, մնալը վտանգավոր է, քանի որ գյուղերում արդեն ադրբեջանցիների կողմից մորթված երեխաներ ու մեծահասակներ կան։ Տարբեր, սարսափելի բաներ էին պատմում։ Բայց ես այնքան էլ չզարմացա, քանի որ Բաքվում տեսա հայերի ջարդերը։ Հարկավոր էր փրկել իմ հարազատների կյանքը, ուստի ես թույլ տվեցի ինձ արտաքսել»։
Այժմ կինը ստիպված է թափառել Հայաստանի տարբեր վայրերում գտնվող հարազատների ու ընկերների տներով՝ մի քանի գիշերով ապաստան խնդրելով։ Նա ցերեկով գնում է իշխանությունների մոտ և խնդրում գոնե ինչ-որ մշտական անկյուն։ Գտնելու պես նա մտադիր է աշխատանք փնտրել, սակայն հիմա էլ որոշ աշխատանք անում է։
Նա պնդում է, որ չի ցանկանում նեղություն տալ երեխաներին, ովքեր ունեն իրենց ընտանիքները և, ինչպես նա, ապրում են ուրիշների տներում։ Ցածր վարձով բնակարան գտնելը խնդրահարույց է։
«Այն ամենի համար, ինչ տեղի է ունեցել Արցախի և նրա ժողովրդի հետ, ես առաջին հերթին մեղադրում եմ իմ բարձրագույն ղեկավարությանը, իսկ հետո՝ այլ երկրներին և այսպես ասած աշխարհաքաղաքականությանը։ Ինը ամիս մենք շրջափակման մեջ ենք ապրել, իսկ վերջին երեք ամիսներին՝ տոտալ շրջափակման մեջ։ Դիմացանք, երբ մեզ օրական 200 գրամ սեւ հացի վրա նստացրեցին, դիմացանք հերթերին, միայն թե հետո ամեն ինչ ստացվի։ Բայց մեր ղեկավարությունը ժողովրդի խնդիրներին անդրադառնալու փոխարեն շարունակեց իշխանության համար իր խաղերը։ Հիմա զարմանում եմ, թե ինչի՞ վրա էին հույս դնում, ռուսե՞րի։
Նա վստահեցնում է, որ «երբ սկսվեց պատերազմը, ապա տեղահանությունը, ես բարձր պաշտոնյաներից ոչ մեկին չեմ տեսել»։ «Գոնե ինչ-որ ելույթ, կոչ ժողովրդին։ Նման բան չեմ լսել։ Մեզ չբացատրեցին, թե ինչու ստիպեցին անցնել այս շրջափակման միջով, և ի վերջո զրկեցին մեր տնից ու հայրենիքից։ Մենք հասկանում էինք, որ մեզ ավելի շատ փորձություններ են սպասվում, և պատրաստվում էինք դիմագրավել դժվարին ձմռանը։ Բայց ո՞րն է վերջնական արդյունքը: Իշխանությունների անգործությունը, ավելի ճիշտ՝ նրանց գործողությունները չէին բխում ժողովրդի և երկրի շահերից, և դա մեզ վրա ազդեց ավելի ուժեղ, քան իննամսյա շրջափակումը»։
Այս ամենից հետո կինը մտահոգություն հայտնեց Արցախի ղեկավարության՝ նախագահի, նախարարների, իհարկե, պատգամավորների ճակատագրով։ «Ես չգիտեմ, թե որտեղ է իմ ղեկավարությունը, ինչ են անում, ինչ են պլանավորում, պատասխանատվություն կրո՞ւմ են իրենց ժողովրդի համար: Իսկ ընդհանրապես որտե՞ղ են կուչ գալիս։ Գուցե նրանք մեր օգնության կարիքն ունեն? Ինձ համար շատ հետաքրքիր է։ Գոնե այստեղ ինչ-որ կապուղիով մարդկանց հետ կապվեինք»։
Ալվարդ Գրիգորյան
Տեղահանված արցախահայերին վարձով բնակարան տրամադրելու դիմաց կանխավճար վերցնող և անհետացող անձանց թիվը օրեցօր շատանում է։
Վերջին 2 շաբաթում գրանցվել են գումարի հափշտակման տասնյակ դեպքեր, որոնք այդպես էլ բացահայտել չստացվեց։ Հանցագործները մեծամասամբ “աշխատում” են արցախահայերին օգնելու համար ստեղծված տելեգրամյան ալիքներում։
Այդպիսի մի օգտատեր կա նաև “Բնակարաններ արցախահայության համար” խոշոր տելեգրամյան ալիքում։ Նրա անունը “D.L.” է, և պարբերաբար նա այդ խմբում տարածում է “помощь Арцахцам” տելեգրամյան ալիքի հղում։ Այդ հղումով անցնելով, կարող ենք տեսնել Երևանի կենտրոնական հատվածներում, եվրովերանորոգված 2-4 սենյականոց բնակարաններ ներկա պայմանների համար անհավանական ցածր գներով (120-200 հազար դրամ) առաջարկներ։
Ձևանալով բնակարան փնտրող անձ, կարողացանք հեռախոսահամար իմանալ և կապվել նրա հետ և հասկանալ, թե ինչպես է աշխատում։
Սկզբում ուզում են անձնագրային տվյալները և պահանջում գումար փոխանցել արտասահմանում գտնվող տանտիրոջ հաշվին, որը և իբրև կտրամադրի բանալիները։ Մարդկանց, ովքեր ցանկություն ունեն հանդիպել կամ բնակարանը տեսնել, նրանք չեն պատասխանում, կամ անընդհատ ձգձգում են հանդիպման օրերը։
Հաջորդիվ կնշենք խաբեության ես 2 դեպքի մասին։
“List.am” կայքում, Ավանի “Ծարավ աղբյուր” թաղամասում 3 սենյականոց բնակարան էինք գտել։ Մի կերպ հաջողվեց կապվել տիրոջ հետ, որը ասաց, որ հոկտեմբերի ի 6-ին բնակարանը կազատվի, և եթե մարդ չզբաղեցնի, մենք կարող ենք մնալ այդ տանը։
Հարցրեցինք, թե ո՞նց կարող ենք նախօրոք այդ տունը ամրագրել, ասաց, որ պետք է կանխավճար մուծենք։
Պայմանավորվել ենք հանդիպել և հաջորդ օրը երեկոյան 10-ին միայն կարողացանք կապ հաստատել և հանդիպել հետը, բայց լրիվ ուրիշ հասցեով։ Հանդիպեցինք, զրուցեցինք, հաճելի տղամարդ էր։ 80.000 մուծելուց հետո պայմանավորվեցինք, որ ամսի 6-ին ժամը 2-ին կարող ենք զբաղեցնել տունը։
Այդ հանդիպումից հետո տղամարդը “կորավ”:
“Երևանի մեր ծանոթը գտավ բնակարան, և տանտերը 135000 դրամ կանխավճար պահանջեց, տունը մեզ պահելու համար։ Հենց հասանք Գորիս, գումարը փոխանցեցինք։ Որոշ ժամանակ անց տանտերը զանգեց մեզ և պահանջեց 4 ամսվա վճարը` վստահ լինելու համար, որ երկար ենք մնալու այդ տանը։ Չհամաձայնվեցինք և որոշեցինք հանդիպել նրա հետ, երբ որ հասնենք Երևան։ Երևան հասնելու պես կապի դուրս եկանք, ասաց, որ տուն բարեկամներ են եկել, տրամադրել չի կարող, ասաց, որ հաշվեհամար թողենք, որպեսզի մեր փոխանցած գումարը հետ փոխանցի։
Գումարը հետ չփոխանցեց, իր հետ էլ կապի դուրս գալ չկարողացանք”։
Այս բոլոր դեպքերում էլ ոստիկանությունը օգնել չկարողացավ։ Կամ գործ ունենք լավ կազմակերպված հանցավոր խմբերի հետ։
Պետք է լինել զգույշ և մինչև բնակարանը և տանտիրոջը տեսնելը գումար չփոխանցել։
Ֆրանսիայի խորհրդարանի պատգամավոր, Ֆրանսիա-Հայաստան միջխորհրդարանական բարեկամության խմբի ղեկավար Անն-Լորանս Պետելը հայտարարել է, որ Լեռնային Ղարաբաղում ադրբեջանցիների հանցագործությունները պետք է փաստաթղթավորվեն, որպեսզի ապացուցողական հիմքերն ուժեղ լինեն։ Պատգամավորի խոսքով՝ դա իրենց հնարավորություն կտա այդ ամենի մասին բարձրաձայնել և գործուն հակաքայլեր կիրառել։
Ինչպես հաղորդում է «Արմենպրես»-ի թղթակիցը, ֆրանսիացի պատգամավորն այդ մասին ասել է Գորիսում Լեռնային Ղարաբաղից բռնի տեղահանվածների հետ հանդիպման ժամանակ։
«Ճիշտ է, բազմաթիվ ֆրանսահայեր այս օրերին մեզ ներկայացնում են տեսանյութեր, որոնցում, իրենց հավաստմամբ, ադրբեջանցիները Լեռնային Ղարաբաղում կատարում են հանցագործություններ խաղաղ բնակչության նկատմամբ, բայցևայնպես շատ կարևոր է, որ այդ դրվագները փաստաթղթավորվեն, այսինքն՝ նշվի, թե կոնկրետ երբ և որ բնակավայրում են կատարվել հանցագործությունները, որպեսզի ապացուցողական հիմքը լինի բավականին ուժեղ և մեզ օգնի այդ ամենի մասին բարձրաձայնել և գործուն հակաքայլեր կիրառել»,- ասաց Անն-Լորանս Պետելը։
Նրա խոսքով՝ շատ կարևոր իրողություն է այն, որ Հայաստանը վավերացրեց Հռոմի ստատուտը՝ միանալով Միջազգային քրեական դատարանին։ «Հիմա ավելի կհեշտանա Ադրբեջանի կողմից պատերազմական հանցագործությունների անկախ քննությունը, ինչի շնորհիվ հնարավոր կլինի ճիշտ գնահատել իրավիճակն ու անմիջականորեն արձագանքել պատերազմական հանցագործություններին։ Եթե բոլոր դրվագները հավուր պատշաճի փաստաթղթավորվեն, հանցագործները վաղ թե ուշ պատասխան կտան՝ կանգնելով արդարադատության առջև։ Եթե անգամ նրանք չգտնվեն իրենց հայրենիքում, այլ արտասահմանում, ապա Հռոմի ստատուտը ստորագրած երկրներն անպայման իրենց տարածքներում գտնվող հանցագործներին կձերբակալեն ու կհանձնեն Միջազգային քրեական դատարանին»,- ասաց Պետելը։
Նա վստահեցրեց, որ Ֆրանսիայի ու ԵՄ շատ երկրների համար այս պահին առաջանահերթություն է Հայաստանի սահմանների անվտանգությունը, նրա տարածքային ամբողջականության պաշտպանությունը, ուստի ֆրանսիացի պատգամավորները փորձում են եվրոպական երկրների գործընկերներին դրդել, որպեսզի ավելի մեծ աջակցություն ցուցաբերեն Հայաստանին, լինեն նրա կողքին այս դժվար պահին։
Անդրադառնալով բռնի տեղահանվածներին հուզող կարևոր հարցին, որն առնչվում է հայ ռազմագերիների հայրենադարձմանն ու Լեռնային Ղարաբաղի ռազմաքաղաքական վերնախավի ներկայացուցիչների ձերբակալություններին՝ Պետելը տեղեկացրեց, որ Ֆրանսիայի խորհրդարանում այդ առթիվ տեղի է ունեցել քննարկում։
«Եվրոպական հանձնաժողովի նախագահի մասնակցությամբ նույնպես կայացել է հանդիպում, որի ընթացում նա խնդրել է իրեն տրամադրել բոլոր ռազմագերիների և ձերբակալված պաշտոնյաների ցուցակը, որպեսզի մոտ ապագայում այդ կապակցությամբ կազմակերպեն քննարկում»,-նշեց ֆրանսիացի պատգամավորը։
«Հայաստանի ընկերներ» խմբի անդամ, «Ավելի ընդգրկուն Եվրոպա» ծրագրի ղեկավար Մարի Դյումուլենն իր հերթին նշեց, որ բացի իրավիճակին ծանոթանալուց, իրենք ունեն ևս մեկ նպատակ՝ հասկանալ, թե արդյոք կա՞ Լեռնային Ղարաբաղի հայերի ու ադրբեջանցիների միջև երկխոսություն սկսելու և տեղում միջազգային խաղաղապահ ուժեր տեղակայելու հնարավորություն։
«Խաղաղապահների վերաբերյալ խոսելն անշուշտ դեռ վաղ է, մեզ համար առաջնային մտահոգության առիթ է Հայաստանի անվտանգությունը։ Միջազգային հանրությունը փորձում է ամեն ինչ անել, որպեսզի ապահովվի Հայաստանի և ղարաբաղցիների անվտանգությունը, որպեսզի հնարավոր լինի ապահովել տեղահանվածների անվտանգ վերադարձը Լեռնային Ղարաբաղ»,- ասաց Դյումուլենը
«Հայաստանի ընկերներ» խմբի ներկայացուցիչը հավաստիացրեց, որ իրենք վերադառնալուն պես ավելի լավ պատկերացում կունենան և իրազեկված կլինեն բռնի տեղահանվածների կարիքների ու սպասումների վերաբերյալ և կփորձեն կոնկրետ քայլերով նպաստել, որպեսզի վիճահարույց հարցերին տրվեն որոշակի լուծումներ։
«Հրապարակ» թերթը գրում է. «Հայաստանի իշխանությունների եւ Արցախի վտարանդի իշխանությունների միջեւ խուլ հակամարտությունը կարող է պայթյունի հանգեցնել՝ աշխատավարձերի չվճարման հողի վրա: Հիշեցնենք, որ ԱՀ նախագահ Սամվել Շահրամանյանի անցկացրած խորհրդակցության մասին մեր հրապարակումներից հետո Փաշինյանը որոշել է պատժել արցախցիներին եւ չվճարել պետական ապարատի աշխատակիցների աշխատավարձերը, չնայած որոշված էր, որ մինչեւ հունվարի 1-ը ստանալու են։
Արդեն մի քանի օր է` իշխանական ԶԼՄ-ները եւ ֆեյքերն արշավ են սկսել Արցախի իշխանությունների դեմ, թե նրանք թալանել են բյուջեն, փող չկա, այդ պատճառով արցախցիներն աշխատավարձ չեն ստանում։ Այս գրոհն այնքան հուժկու էր, որ երեկ Արցախի տեղեկատվական շտաբը հայտարարեց, թե Արցախի պետբյուջեում դեռ կա շուրջ 3,1 միլիարդ դրամի մնացորդ, որը սառեցված է: Սառեցրել է ՀՀ կառավարությունը։ Շտաբից մանրակրկիտ հաշվետվություն ներկայացրին վերջին ռազմական գործողություններից հետո բյուջեից կատարված շուրջ 463 միլիոն դրամ ծախսի վերաբերյալ։ Իսկ ԱՀ պաշտոնատար անձինք հրապարակային հայտարարել են, որ կառավարությունը թեպետ ԱՀ բյուջեն հաստատում է, սակայն փոխանցումները կատարվում են ամսական կտրվածքով։
ԼՂ-ից բռնի տեղահանված անձանց կտրամադրվի վեցամսյա սոցիալական աջակցություն՝ 40 հազարական դրամ՝ ժամանակավոր կացարաններում բնակվելու և 10 հազարական դրամ՝ կոմունալ ծախսերի վճարման համար․ նախագիծն այսօր Կառավարության նիստում հավանության է արժանացել։
Ըստ այդմ, աջակցությունը կտրամադրվի ԼՂ-ից բռնի տեղահանված ընտանիքների չափահաս և անչափահաս անդամներին, բացառությամբ՝
ՈւՇԱԴՐՈՒԹՅՈՒՆ․ Հոկտեմբեր ամսվա համար դիմումներ ներկայացնելու անհրաժեշտություն չկա․ այս ամսվա վճարման ցուցակը կձևավորվի 100 հազար դրամ միանվագ աջակցություն ստացած անձանց տվյալների մշակման միջոցով։
Գումարը կփոխանցվի շահառուների բանկային հաշիվներին կամ կտրամադրվի առձեռն՝ Հայփոստի միջոցով, այն դեպքում, եթե շահառուի տարիքը 75-ից բարձր է կամ 1-ին կամ 2-րդ խմբի հաշմանդամություն ունեցող անձ է և չունի բանկային հաշվեհամար։
Նոյեմբեր ամսից աջակցությունը չի վերաբերի՝
Սկսած նոյեմբերից աջակցությունը կտրամադրվի մեկ անգամ ներկայացվող առցանց դիմումների հիման վրա, որի ընթացակարգը կներկայացվի լրացուցիչ։
«Լեռնային Ղարաբաղից հայերի արտագաղթի մասշտաբները և հասցված վնասի չափը հսկայական են։ Բայց մենք այստեղ ենք, որպեսզի կանխենք ավելի մեծ կորուստներ»։ Այս մասին այսօր՝ հոկտեմբերի 12-ին, հայտարարել է Արդարադատության միջազգային դատարանում Ադրբեջանի դեմ Հայաստանի բողոքի քննության ժամանակ Հայաստանը ներկայացնող պրոֆեսոր Էլիս Մակդոնալդը։
Նրա խոսքով՝ իրավիճակը ողբերգական է. մարդիկ ընդամենը մի քանի օրում լքել են իրենց պատմական հայրենիքը։
«Մտածեք, թե ինչի միջով են նրանք անցել։ Նրանք կորցրել են ամեն ինչ՝ տունը, պատմությունը, իրենց նախնիների հայրենիքը։ Ակնթարթային ագրեսիան եկավ ամիսներ տեւած պաշարումից հետո: Հայաստանը նրանց գրկաբաց ընդունեց, և միջազգային հանրությունը կօգնի։ Բայց սա միակ հարցը չէ։
Իրենց պապենական հայրենիք վերադառնալու նրանց կարողությունը կախված է միջազգային կոնվենցիայի պահանջների կատարումից։ Ադրբեջանն այժմ անընդհատ ոտնահարում է նրանց իրավունքները, կլանում է Լեռնային Ղարաբաղը բոլոր իմաստներով, ոչնչացնում է տարածաշրջանի հայկական էությունը՝ հայերի վերադարձի հնարավորությունը բացառելու համար։
Լեռնային Ղարաբաղի 8 բարձրաստիճան պաշտոնյաներ շինծու մեղադրանքով ձերբակալվել են: Ալիևը հայ բնակչության ընտրված ներկայացուցիչներին ներկայացնում է որպես «խունտա», նրանց թույլ չեն տալիս հանդիպել միջազգային կազմակերպությունների, այդ թվում՝ ԿԽՄԿ-ի ներկայացուցիչների հետ։ Այս ամենն արվում է հայկական հետքը, հայկական մշակույթը ջնջելու համար։
Ատելությունը տարածվում է լեզվի վրա: Այս մասին խոսել է Ալիեւը՝ ասելով, որ այսուհետ այստեղ հայկական երգեր չեն հնչի։ Հայերենով ցուցանակներն ակտիվորեն ոչնչացվում են: Վերադարձի և բազմազգ դրախտում ապրելու խոստումները վստահություն չեն ներշնչում։ Ալիևն անձամբ է հայտարարել, որ եթե հայերն իրենք այստեղից «չմաքրվեն», նրանց շների պես կքշեն։
Միևնույն ժամանակ ԵԽԽՎ-ն նշել է մարդու իրավունքների հետ կապված խնդիրներ, իսկ ՄԱԿ-ի դատարանը նախկինում մերժել էր Ադրբեջանի փաստարկները։ Բաքուն չի ապահովում միջազգային դիտորդների ներկայությունը հայերի վերադարձի հնարավորություն ստեղծելու համար, եթե, իհարկե, չխոսենք ՄԱԿ-ի առաքելության թատերական այցի մասին։ Այսինքն՝ հայերը պետք է հավատան իրենց վտարողներին։
Ադրբեջանը վերացրել է բոլոր ինքնավարությունները և պատրաստվում է շրջանը բնակեցնել ադրբեջանցիներով, Ալիևն արդեն հայտարարել է «վերադարձի մեծ ծրագրի» մասին և առաջիկա 3 տարում մտադիր է վերաբնակեցնել 100 հազար ադրբեջանցիների, այսինքն՝ որքան հայ լքել է տարածաշրջանը։
Այսպիսով, Ադրբեջանը, որի նախագահը հպարտանում է շների պես հայերին վտարելով, արդարադատության միջազգային դատարանին խնդրում է հավատալ հայերին պաշտպանելու պատրաստակամության մասին իր հայտարարություններին։
Նա նրանց 9 ամիս սովի է մատնել, իսկ հիմա պատրաստ է պաշտպանել նրանց։
Եթե իրադարձությունները շարունակվեն նույն ոգով, ձեր որոշումն անիմաստ կլինի, քանի որ մինչ այդ Լեռնային Ղարաբաղի հայաթափումը փաստ կդառնա»,- նշել է նա։
«Հայաստանի կառավարությունը պետք է ամեն ինչ անի, որ Լեռնային Ղարաբաղից բոլոր բռնի տեղահանվածները մնան Հայաստանի Հանրապետությունում, եթե նրանք հնարավորություն չունենան վերադառնալ Լեռնային Ղարաբաղ»։ Ինչպես տեղեկացնում է «Արմենպրես»-ը, Կառավարության հերթական նիստի ժամանակ այս մասին հայտարարեց վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը։
«Այն պարագայում և այն դեպքում, երբ Լեռնային Ղարաբաղի մեր քույրերը և եղբայրներն իրենց տներ վերադառնալու հնարավորություն չեն ունենա, մեր քաղաքականությունն է, որ մենք ամեն ինչ անենք, որ Լեռնային Ղարաբաղից բոլոր բռնի տեղահանվածները մնան Հայաստանի Հանրապետությունում։ Սա շատ կարևոր արձանագրում է։ Մենք ուզում ենք, որ բոլորը առանց բացառությամբ մնան, ապրեն, աշխատեն Հայաստանի Հանրապետությունում։ Եվ մեր քաղաքականությունն այս է լինելու»,- ասաց Փաշինյանը։
Վարչապետի ունեցած տեղեկություններով Լեռնային Ղարաբաղից բռնի տեղահանված 2500 անձ դուրս է եկել Հայաստանից։
«Հույս ունեմ, որ նրանք պարզապես շոկային վիճակը հաղթահարելու համար այցելում են արտերկրում ապրող իրենց բարեկամներին ինչ-որ ժամանակ անցկացնելու այնտեղ և վերադառնալու մտադրությամբ։
Մենք ժողովրդագրության, բնակարանի ապահովման, սահմանամերձ գյուղերում տներ կառուցելու հետ կախված ծրագրեր ունենք։ Մենք բոլոր այդ ծրագրերով ամեն ինչ անելու ենք, որպեսզի մարդկանց Հայաստանում մնալու հնարավորությունները օբյեկտիվ և սուբյեկտիվ որևէ բանով չսահմանափակվեն»,- եզրափակեց Փաշինյանը։
Կառավարությունն իր այսօրվա՝ հոկտեմբերի 12-ի նիստում հաստատեց 2023 թվականին Լեռնային Ղարաբաղից բռնի տեղահանված ուսուցիչների օժանդակության ծրագիրը:
ԼՂ–ից բռնի տեղահանված ուսուցիչներն արտամրցութային կարգով աշխատանքի անցնելու հնարավորություն ունեն։ Այս մասին այսօր՝ հոկտեմբերի 12-ին, ՀՀ կառավարության նիստում հայտարարեց ՀՀ փոխվարչապետ Տիգրան Խաչատրյանը։
Նա նշեց, որ այս պահին կա 1500 թափուր աշխատատեղ, որտեղ գործում է արտամրցութային կարգը։ Փոխվարչապետը տեղեկացրեց, որ ԼՂ–ից բռնի տեղահանված ուսուցիչը կարող է ընտրել թափուր աշխատատեղը ու հայտ ներկայացնել` այդ տեղը զբաղեցնելու համար։
«Բացի աշխատավարձից, ԼՂ–ից բռնի տեղահանված ուսուցիչը կունենա նաև 30 տոկոս հավելում իր աշխատավարձին։ Դա, ըստ ընդհանուր կարգի, տեղի է ունենում այն ժամանակ, երբ նախարարությունն ուսուցչին գործուղում է որևէ մարզ»,– պարզաբանեց Խաչատրյանը։
Նա ավելացրեց, որ ՀՀ կառավարությունն առանձնացրել է նաև այն բնակավայրերը, որտեղ բացի այդ 30 տոկոսից, կլինի նաև լրացուցիչ 50 հազար դրամ հավելում։ Դրանք են՝ Սյունիքի և Վայոց Ձորի մարզերը, Գեղարքունիքի, Ճամբարակի, Վարդենիսի բնակավայրերը, ինչպես նաև Տավուշի մարզի Նոյեմբերյան, Իջևան, Բերդավան բնակավայրերը։
«Այսինքն, խրախուսելով մարդկանց ընտրությունը` երկարաժամկետ հատվածով դեպի սահմնամերձ հատվածներ գնալը կամ այն մարզեր, որտեղ մենք կցանկանայինք, որ նրանք գնային, մենք այդ ուղղություններով նաև մտածում ենք տարբերակված մոտեցում ունենալ բնակարանային ապահովության ծրագիր կազմելու առումով։ Սրանք որոշակի խթաններ կլինեն, որ մարդիկ իրենց որոշումներում այս հանգամանքը հաշվի առնեն»,– ընդգծեց նա։
ՀՀ կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի նախարար Ժաննա Անդրեասյանն իր հերթին ասաց, որ ԼՂ–ից բռնի տեղահանված ուսուցիչների դեպքում թափուր տեղերի համար դիմելու պայմանները հնարավորինս հեշտացված են։
Նրա խոսքով` էլեկտորնային հարթակը վաղվանից գործելու է, ու ուսուցիչներն, իրենց տվյալները մուտքագրելով, կարող են գրանցվել, տեսնել առկա թափուր աշխատատեղերը` ըստ դասավանդման առարկաների ու բնակավայրերի։
ՀՀ կառավարության որոշման ընդունման կապակցությամբ ՀՀ պետական բյուջեից ակնկալվում է իրականացնել հատկացումներ տարեկան շուրջ 309 մլն դրամի չափով։
Ըստ կանխատեսումների, 2023 թվականին Լեռնային Ղարաբաղից բռնի տեղահանված թվով մոտ 1500 ուսուցիչներից մոտ 1000-ը կօգտվեն նախագծով նախատեսվող միջոցառումից։ Հաշվի առնելով այն, որ ուսուցչի թափուր տեղերի ժամերը կազմում է շաբաթական միջինը 9,35 ժամ (0,42 դրույք)՝ դրույքաչափի 30 տոկոսի չափով լրացուցիչ հատկացվող լրավճարի գումարը 1 ուսուցչի հաշվարկով տարեկան կկազմի 125,0 (ուսուցչի միջին դրույքաչափ) x 0,42 (թափուր հաստիքների միջին դրույք) x 0,3 (լրավճար 30%) x 12 (տարեկան ամիսների քանակ) = 189,0 հազ դրամ, իսկ 1000 ուսուցչի հաշվարկով՝ 189,0 մլն դրամ։
Հաշվի առնելով նաև այն, որ նախագծով նախատեսվում է Սյունիքի և Վայոց Ձորի մարզերի հաստատություններ և Գեղարքունիքի մարզի Ճամբարակ ու Վարդենիս համայնքների և Տավուշի մարզի Նոյեմբերյան, Իջևան ու Բերդ համայնքների հաստատությունների սույն ծրագրից օգտվող ուսուցիչներին տրամադրել ևս հիսուն հազար դրամ ֆիքսված լրավճար, ինչը կազմում է ներկայիս թափուր տեղերի մոտ 20 տոկոսը, ըստ կանխատեսումների այդ ուսուցիչների թիվը կկազմի 200 (1000-ի 20%-ը), որի տարեկան ծախսը կկազմի մոտ 120,0 մլն դրամ։
Կառավարությունն իր այսօրվա՝ հոկտեմբերի 12-ի նիստում հաստատեց 2023-ի սեպտեմբերի 19-ից հետո Լեռնային Ղարաբաղից բռնի տեղահանված ուսանողների 2023-2024 ուստարվա ուսման վարձի լրիվ կամ մասնակի փոխհատուցման նպատակով կրթաթոշակի տրամադրման կարգը և տրամադրվելիք կրթաթոշակի առավելագույն չափերը՝ ըստ կրթական ծրագրերի կամ կրթական աստիճանի:
Որոշման հիմնավորման մեջ նշվում է, որ ԿԳՄՍ նախարարությունը իրականացրել է իրավիճակի վերլուծություն՝ըստ հասանելի տվյալների: Հավաքագրված և վերլուծված տեղեկատվության հիման վրա՝նախատեսվում է 2023 թվականին բուհական համակարգում ներառել շուրջ 2 116 ուսանող, իսկ նախնական մասնագիտական (արհեստագործական) և միջին մասնագիտական կրթություն իրականացնող ուսումնական հաստատություններում` 2 524 ուսանող։
Ներկայումս,ԿԳՄՍ նախարարության շրջաբերականով՝ ՀՀ պետական բուհերին տրվել է ուղղորդում` Լեռնային Ղարաբաղից բռնի տեղահանված ուսանողներին ներգրավելու դասապրոցեսի մեջ` ըստ ուսանողների ներկայացրած և տվյալ պահին հասանելի տեղեկատվության:
Կարգավորումների համաձայն՝ ուսանողներին տրամադրվելու է կրթաթոշակ, որը համաձայն ուսանողի և ՈՒՀ-ի միջև կնքվող պայմանագրի, փոխանցվելու է ՈՒՀ-ին` 2023-2024 ուստարվա ուսման վճարը հոգալու նպատակով:
Որոշմամբ նախատեսվում է նաև ելնելով իրադրության առանձնահատկությունից` սահմանվող դեպքերում չկիրառել ՀՀ կառավարության որոշմամբ սահմանված կարգի ուսանողների տեղափոխության որոշ դրույթներ, որոնք նախատեսված են այն դեպքերի համար, երբ առկա է ուսանողի տեղափոխության համար ամբողջ անհրաժեշտ փաստաթղթավորումը: Կիրառելի չեն նաև առաջին և վերջին կուրսերից տեղափոխության արգելքները: Ինչպես նաև կրեդիտների տարբերության լրացման համար նախատեսված է ավելի ճկուն ընթացակարգ` անհատական պլանի համաձայն:
Որոշման հավելվածներով սահմանվում են նաև բակալավրի կրթական աստիճանում ըստ մասնագիտության (կրթական ծրագրերի) և նախնական մասնագիտական (արհեստագործական) և միջին մասնագիտական կրթական ծրագրեր իրականացրած պետական ուսումնական հաստատություններում տրամադրվող կրթաթոշակների առավելագույն չափերի ցանկերը, որոնք հաշվարկվել են՝ ըստ տվյալ կրթական ծրագրերի ՀՀ պետական ուսումնական հաստատություններում իրականացվող ուսումնառության համար սահմանված վճարների միջին արժեքների՝ չգերազանցելով 700 000 դրամը:
Նախատեսվում է, որ ուսման վարձի փոխհատուցման նպատակով կրթաթոշակը կտրամադրվի՝ համաձայն տվյալ ՈՒՀ-ում տվյալ կրթական ծրագրի համար հաստատված ուսման վճարի չափի, բայց ոչ ավելի, քան հավելվածներով սահմանված չափերը, իսկ մագիստրոսի կրթական ծրագրերում` 560 հազ.դրամը:
Նախնական մասնագիտական (արհեստագործական) և միջին մասնագիտական կրթական ծրագրերի դեպքում կրթաթոշակի առավելագույն չափերն են՝
Արվեստի ոլորտի մասնագիտություններով՝ 480 000 դրամ,
Առողջապահության ոլորտի մասնագիտություններով՝ 500 000 դրամ,
Այլ ոլորտների մասնագիտություններով՝ 300 000 դրամ:
Այսպիսով, որոշ կրթական ծրագրերի մասով սահմանված կրթաթոշակի չափը լինում է պակաս, քան որոշ բուհերում այդ ծրագրի համար սահմանված ուսման վճարը, ինչը որոշակիորեն կխրախուսի ուսանողներին տեղափոխվել դեպի մարզային ՈՒՀ-ներ:
Այս որոշման նախագծի ընդունման կապակցությամբ ՀՀ պետական բյուջեից ակնկալվում է իրականացնել հատկացումներ 2023 թվականի համար` 659 790 601 դրամ և 2024 թվականի համար` 1 325 021 202 դրամ: