44-օրյա պատերազմի մասին զեկույցը չի ներառվի Հայաստանի Ազգային ժողովի նստաշրջանի օրակարգում։ Չնայած որպես պատճառ նշվում է այն, որ Անդրանիկ Քոչարյանի հանձնաժողովը, իբր, չի կարողացել պահպանել ժամկետները, պատճառները շատ ավելի խորն են։ Զեկույցում նշվում են 44-օրյա պատերազմում պարտության պատճառները, բայց չի նշվում, թե ո՞վ է պարտվել՝ Հայաստանի Հանրապետությունը, Արցախը, թե՞ հայ ժողովուրդը։
Factor TV-ին տված հարցազրույցում Անդրանիկ Քոչարյանը բացատրել է, որ զեկույցը անհրաժեշտ է՝ հասկանալու համար, թե ինչու ենք պարտություն կրել, դասեր քաղելու և կատարելագործվելու համար։ «Մենք հաղթեցինք 1990-ականներին, քանի որ ո՛չ մենք, ո՛չ էլ թշնամին չունեին մոբիլիզացիոն ռեսուրսներ, – ասել է Անդրանիկ Քոչարյանը։ – Բայց մենք կարողացանք արագորեն ներգրավել այդ ռեսուրսները և կառուցել բանակ»։ Իսկ 44-օրյա պատերազմում ինքնավստահությունը, կոռուպցիան և կադրային խնդիրները խանգարեցին մեզ պատրաստվել նման լայնածավալ պատերազմի։ Ըստ Քոչարյանի՝ 10,000 գործ է հարուցվել դասալքության և դավաճանության համար։
Անդրանիկ Քոչարյանը, պարտության պատճառները քննարկելիս, օգտագործում է «մենք» բառը։ Բայց ո՞ւմ նկատի ունի նա։ Հենց այս հարցի պատասխանն է զեկույցը չհրապարակելու որոշման պատճառ։ Արդյո՞ք «մենք» ասելով նկատի ունի՞ Հայաստանի ռազմաքաղաքական ղեկավարությանը, որը ստերագրեց 2020-ի նոյեմբերի 9-ի հայտարարությունը։
Անդրանիկ Քոչարյանն ինքը զգուշավոր ձևակերպումներ է օգտագործում՝ խոսելով ոչ թե համընդհանուր զորահավաքի և ՀՀ կանոնավոր բանակի մասնակցության, այլ աշխարհազորայինների և մոբռեսուրսների անբավարար պատրաստվածության մասին։
Այնուամենայնիվ, իր հարցազրույցում Քոչարյանը խոսել է ավիացիայի, հակաօդային պաշտպանության և «Իսկանդեր» հրթիռների կիրառման մասին, որոնք, ինչպես հայտնի է, դժվար թե կարելի է համարել Արցախի պաշտպանության բանակի կամ աշխարհազորայինների ռեսուրսներ։
44-օրյա պատերազմում կրած պարտության մեղքը, այսպիսով, անուղղակիորեն բարդվում է Հայաստանի ռազմաքաղաքական ղեկավարության վրա. հարցազրույցում ոչ մի հիշատակում չի արվում Արցախի պաշտպանության բանակի մասին։
Սիրիայից հետո միջազգային իրավիճակը փոխվեց, ասում է Անդրանիկ Քոչարյանը, և որոշակի ուժեր սկսեցին Ալիևին մղել պատերազմի։ Մեզ քաղաքական կամք էր պետք որոշումներ կայացնելու համար։ Եվ քանի որ մենք չկարողացանք հակամարտությունը լուծել փոխզիջման միջոցով, պատերազմը անխուսափելի էր։ Մենք ամբարտավանորեն գնացինք դրան՝ առանց գնահատելու, թե արդյոք պատրաստ ենք նման մասշտաբի պատերազմի, ասում է նա։
Անդրանիկ Քոչարյանը բացատրեց Հայաստանի մասնակցությունը 1990-ականների Արցախյան պատերազմին։ Մենք տեսանք, թե ինչպես էին ռմբակոծվում հայերով բնակեցված տարածքները, սպանվում էին երեխաներ, փակ էր Լաչինի միջանցքը, պետք էր կանխել ցեղասպանությունը, և խմբեր էին ստեղծվում դրանք դեռևս խորհրդային զորքերից պաշտպանելու համար, նշեց Քոչարյանը։
Այնուհետև դա դարձավ քաղաքական օրակարգի մաս, Արցախի Գերագույն խորհուրդը և խորհրդարանը որոշում ընդունեցին (միացումի մասին), հետո դիրքորոշումը մի քանի անգամ փոխվեց։ Միացումից մենք անցանք երկու կազմավորումների, ապա հաջողության հասանք մարտադաշտում, ինչը բթացրեց մեզ։ Մենք չէինք մտածում խաղաղության և փոխզիջման մասին դափնիների վրա և չնկատելով, որ սկսվել է ռեսուրսների պատերազմ, ասել է նա։
Քոչարյանը նշեց, որ Լևոն Տեր-Պետրոսյանն ամենամեծ հնարավորությունն ուներ հարցը փոխզիջման միջոցով լուծելու։ Նա հավելեց, որ ղարաբաղյան ծագում ունեցող երկու նախագահները ցանկանում էին ոչ թե խաղաղություն, այլ ստատուս քվոյի պահպանում։ Ինչ-որ պահի ստատուս քվոն սկսեց փլուզվել։ Սերժ Սարգսյանն անգամ գնաց Արցախ և զգուշացրեց նրանց։ 2016 թվականի պատերազմը փորձություն էր, բայց իրավիճակը մնաց անփոփոխ, ասաց նա։
Անդրանիկ Քոչարյանը ուղղակիորեն չասաց, թե ով էր հրամանատարում զինված ուժերը 44-օրյա պատերազմի ժամանակ՝ Հայաստանի գերագույն գլխավոր հրամանատարը-վարչապետը և գլխավոր շտաբի պետը, թե՞ Արցախի գերագույն գլխավոր հրամանատար-նախագահը և զինված ուժերի շտաբի պետը։
Նա ասաց, որ պատերազմի ժամանակ մենք լուրջ լոգիստիկ խնդիրներ ունեինք զենք բերելու հետ կապված, «և նույնիսկ վարչապետի բորտն էր օգտագործվում այդ նպատակով»։ Նաև նշվեց, որ ստորաբաժանումներ են լուծարվել, այդ թվում՝ հարավում (խոսքը վերաբերում է Արցախի այժմ օկուպացված տարածքներին)։ Սակայն, քիչ հավանական է, որ Արտակ Դավթյանը (այն ժամանակ Հայաստանի պաշտպանության նախարարը) մտադիր է եղել վնաս հասցնել, ասաց Քոչարյանը։ Նա նշեց, որ չնայած շատերի որդիները ծառայել են (Քոչարյանը նշեց, որ իր որդին ևս ծառայել է Հայկազովում), հայ հասարակությունը պատրաստ չէր պատերազմի։
Վարչապետը մտահոգված էր, ասաց Քոչարյանը։ Ի վերջո, Հայաստանը այդ տարածքների անվտանգության երաշխավորն էր։ Եվ նա լիազորեց զինվորականներին որոշումներ կայացնել տեղում։ Օնիկ Գասպարյանը չէր կարողացել գնալ COVID-19-ի պատճառով, բայց Հայաստանն արեց ամեն ինչ կյանքեր փրկելու համար, նշեց նա։ Քոչարյանը հերքեց այն տեղեկությունները, որ Փաշինյանը որևէ կապ ունի Լելե Թեփեի գործողության հետ, որի հետևանքով, ըստ որոշ տեղեկությունների, զոհվել է 700 մարդ։
Ինքը՝ Փաշինյանը, մի քանի օր առաջ հայտարարեց, որ ոչ ոք իրավունք չուներ 18-ամյա զինվորներին ուղարկելու ծառաելու Հայաստանի Հանրապետությունից դուրս գտնվող տարածքում՝ առանց մանրամասնելու, թե արդյո՞ք կարող էին ուղարկվել 20-25 տարեկան անձինք։ Իսկ երեկ, պատասխանելով այն հարցին, թե այդ դեպքում ինչու են զինվորներին դատում Արցախում տարածքներ հանձնելու համար, նա մանիպուլյատիվ կերպով ասաց. «Զինվորներին դատում են, քանի որ այդ թվում ընդդիմության ներկայացուցիչները զանգահարել են սահմանին տեղակայված զինվորներին և ասել. «Ի՞նչ եք անում այնտեղ։ Տկեք Երևան, այստեղ գործ կա»։
Բաքվի և Երևանի միջև ընթացող «խաղաղության գործընթացի» ֆոնին, որն, ինչպես սպասվում է, կներառի վերջին 35 տարիների իրադարձությունների վերաբերյալ միջազգային դատարաններում հայցերիվ հրաժարում, Անդրանիկ Քոչարյանի զեկույցի հրապարակումը կարող է Բաքվի համար պարարտ հող դառնալ Հայաստանի դեմ օգտագործելու համար։ Բաքուն, ինչպես հայտնի է, դատական հայցեր է պատրաստում Հայաստանի դեմ՝ պահանջելով միլիարդավոր դոլարների փոխհատուցում «օկուպացիայի» համար։ Ոմանք նույնիսկ պահանջում են հայկական հողեր և ակտիվներ որպես «փոխհատուցում»։
Հայաստանի ներկայիս ղեկավարությունը փորձում է ապացուցել, որ Հայաստանը պաշտոնապես չի մասնակցել Արցախի ազատագրմանն ու պաշտպանությանը, որ այնտեղ ՀՀ զինվորներ չեն եղել: Քոչարյանական զեկույցը կարող է հակառակը պնդել՝ դառնալով Նիկոլ Փաշինյանի դեմ կոմպրոմատ։
Ահա թե ինչու զեկույցը չի հրապարակվի, իսկ Անդրանիկ Քոչարյանը այն կօգտագործի որպես վահան։
Հանրությունը կրկին չի ստանա պատասխանները դժոխային մսաղացի մասին, որով բոլորը ստիպված էին անցնել, քանի որ որոշում կայացնողները կամ կոմպետենտ չէին, կամ վախկոտ, կամ մորթապաշտ։
44-օրյա պատերազմի հանգամանքների վերաբերյալ զեկույցը կքննարկվի ոչ թե լիագումար նիստում, այլ փակ լսումների ընթացքում, «Ազատությանը» հայտնեց Ազգային ժողովի նախագահը։
