Step1.am-ի հարցերին է պատասխանել Արցախի պետնախարարի խորհրդական Արտակ Բեգլարյանը։ 

Պարոն Բեգլարյան, որքանով է մարդկային էթիկայի եւ պրոֆեսիոնալիզմի առումով ճիշտ “մեդիաֆոռումին” մասնակցելն օկուպացված Շուշիյում, երբ 10 կիլոմետր այն կողմ ռազմական հանցագործություն է կատարվում՝ մի ամբողջ ժողովուրդ է պաշառված։

Դա էթիկայի եւ լրագրողական պրոֆեսիոնալիզմի տեսանկյունից շատ սխալ քայլ է։ Իրենք են որոշում՝ այցելել Ադրբեջան թե ոչ, բայց բուն Շուշի այցելելը եւ իրողությունը միակողմանի լուսաբանելը՝ ստացած կեղծ տվյալների հիման վրա՝ լուրջ սխալ է եւ լրատվամիջոցների, եւ լրագրողների համար։ Որուհետեւ ակնհայտ է, որ թեման հենց Արցախի օկուպացիան է, բլոկադան է, հայ-ադրբեջանական հարաբերություններն են, եւ բոլոր այդ հարցերում կեղծիքներ կան Ադրբեջանի կողմից։ Լրագրողները, իմանալով, որ հենց Շուշիի կողքին 7 ամիս մի ամբողջ ժողովուրդ բլոկադայի մեջ է գտնվում եւ արդեն հասել է հումանիտար աղետի եզրին, չեն ցանկանում որեւէ կերպ անդրադառնալ այս իրողությանը։

Ինչպե՞ս կգնահատեիք Ազգային ժողովի վերջին նիստում արված հայտարարությունները։

Ես չեի ցանկանայի գնահատականներ տալ, միայն կասեմ, որ օրենսդիր մարմինը անկախ է գործադրից, բայց ըստ Սահմանադրության արտաքին քաղաքականությունը վարում է գործադիր իշխանությունը՝ նախագահի գլխավորությամբ։ Ցանկացած ժողովրդավարական պետությունում պատահում է, որ օրենսդիր եւ գործադիր իշխանությունների դիրքորոշումների միջեւ տարբերություն լինի։ Այս համատեքստում պետք է հետեւել նախագահի եւ արտգործնախարարության հայտարարություններին, որի մեջ արտացոլվում է Լեռնային Ղարաբաղի հանրապետության պաշտոնական դիրքորոշումը տարբեր հարցերի շուրջ։

Այդ համատեքստում ինքնորոշման հարցը մի տեսակ քիչ է բարձրաձայնում։ Ինչի՞ հետ է դա կապված։

Իրականում մենք միշտ խոսում ենք Արցախի ժողովրդի ինքնորոշման հարցի մասին եւ նախագահի, եւ Ազգային ժողովի, եւ ԱԳՆ, եւ մնացած պաշտոնյաների մակարդակով՝ եւ հակամարտության կարգավորման համատեքստում, եւ Ադրբեջանի կողմից բռնաճնշումների, էթնիկ զտումների ռիսկի համատեքստոմ։ Մենք ասում ենք, որ նույնիսկ եթե խոսվում է Արցախի ժողովրդի իրավունքների եւ անվտանգության պաշտպանության անհրաժեշտության մասին, պետք է նկատի առնվի, որ այդ պաշտպանության առաջնահերթ ձեւը՝ ինքնորոշումն է։ Հենց ինքնորոշման իրավունքի ճանաչումն ու պաշտպանությունն է երաշխավորելու մնացած բոլոր իրավունքների եւ անվտանգության պաշտպանությունը։

Հիշեցնենք, երեկ Արտակ Բեգլարյանը մի խումբ արցախյան լրագրողների հետ դեպի Շուշիի տանող ճանապարհին մասնակցել է բողոքի ակցիայի՝ միջազգային լրատվամիջոցներին Շուշիի մեդիաֆորումին մասնակցելու առթիվ։  

«Արցախի ինքնորոշման խնդիրը պետք չէ մղել երկրորդ պլան։ Դրա մասին պետք է միշտ խոսել, քայլեր ձեռնարկել այս ուղղությամբ»,- Step1.am-ին տված հարցազրույցում ասել է Արցախի նախագահին առընթեր հասարակական խորհրդի և Միջանցքի ապաշրջափակման Համաժողովրդական շարժման շտաբի նախաձեռնող խմբի անդամ Գագիկ Ավանեսյանը։

«2020 թվականի աշնանային պատերազմը նպատակ ուներ զրոյացնել այն բոլոր աշխատանքները, որոնք կատարվել են՝ սկսած Ղարաբաղյան շարժումից՝ Արցախի ինքնորոշմանը հասնելու համար։ Հայաստանի իշխանությունները խոսում են Արցախի հարցում նշաձողն իջեցնելու մասին. Բայց Հայաստանը՝ ի դեմս Նիկոլ Փաշինյանի, ստիպված է իջեցնել նշաձողը ոչ թե միջազգային հանրության, այլ կոնկրետ Ռուսաստանի, Թուրքիայի, Ադրբեջանի ճնշման տակ։ Այլ բան է, որ Փաշինյանը միջազգային հանրություն տակ նկատի է ունենում այս երկրների ղեկավարներին»,- ասաց Ավանեսյանը։

Նա կարծում է, որ «եկել է ռեստարթի ժամանակը՝ պետք է շարունակել աշխատել Արցախի ինքնորոշման ուղղությամբ, բայց այն կետից, որտեղ մենք եղել ենք մինչև 2016 թվականը»։

«Ավելի ճիշտ կլիներ սկսել այն կետից, երբ ճանաչվեց Կոսովոն։ Այն ժամանակ Հայաստանը պետք է դիմեր միջազգային դատարան՝ Արցախի ճանաչման համար։ Բայց նա չարեց: Արցախի քաղաքական շրջանակներն ինձ չկարողացան բացատրել, թե ինչու նման քայլ չարվեց։ Բայց նման իրավիճակներ շատ են եղել, որոնք հայկական կողմը չի օգտագործել»։

Ավանեսյանը նշեց, որ «այսօր էլ նման իրավիճակ է ստեղծվել, եւ եթե Հայաստանը դիմի միջազգային դատարան՝ ԼՂ-ի ճանաչման համար, ապա դրական արձագանք կլինի»։

«Արցախի հարցը փակուղի տանելով՝ Ադրբեջանի իշխանությունները մեզ ևս մեկ հնարավորություն են տալիս. Աշխարհաքաղաքական շահերի բացատրելը՝ պարզապես արդարանալու փորձ է։ Ոչ ոք չի կարող ասել, թե ինչ են ծրագրում աշխարհաքաղաքական կենտրոնները։ Մի բան հստակ է՝ մենք պետք է մեր քայլերն անենք, օգտագործենք բոլոր միջազգային բանաձեւերը, հատկապես վերջին տարիներին, պահանջենք դրանց կատարումը։ Բայց մենք հստակ տեսնում ենք, որ Հայաստանն ու Արցախի իշխանությունները դա չեն պահանջում։ Ավելին, հայկական քաղաքականությունը պաշտպանում է Ադրբեջանին»։

Որպես թարմ օրինակ՝ նա հիշեցրեց հուլիսի 21-ի Արցախի Ազգային ժողովի ուղերձը, որտեղ արցախցի պատգամավորները կոչ էին անում Հայաստանին դիմել ՄԱԿ՝ պահանջելով «անհապաղ միջոցներ ձեռնարկել Արցախում ռուսական խաղաղապահ առաքելությանը ՄԱԿ-ի մանդատով օժտելու համար»։ Ավանեսյանը խորհրդարանը համարում է «հինգերորդ շարասյուն» Արցախի քաղաքական դաշտում.

«Հայ հասարակությունը պետք է ստիպի իր իշխանություններին՝ Հայաստանին և Արցախին, համարժեք քայլեր ձեռնարկել։ Բայց Արցախի խորհրդարանի հուլիսի 21-ի նիստը ցույց տվեց, որ իշխանությունները հակառակն են անում։ Արցախի խորհրդարանն իր ելույթներով ու հայտարարություններով ոչնչացնում է Արցախում ի սկզբանե քաղաքական և հումանիտար խնդիրները լուծելու հնարավորությունները»,- ասաց ակտիվիստը։

Նրա կարծիքով՝ Արցախի խորհրդարանը «հինգերորդ շարասյուն» է, և խորհրդարանի քաղաքական ուժերի ղեկավարների կողմնակալությունը հանգեցրել է նրան, որ այսպես կոչված «ժողովրդի ընտրյալները» չեն ծառայում ժողովրդին։

Ֆեյսբուքյան օգտատեր Մերի Գրիգորյանը գրում է. «Ասեք Միշելին էլ, Զախարովային էլ, որ մենք ուզում ենք ճանապարհ բացել, ոչ թե որ հաց բերենք ու փորներս լցնենք, մենք ճանապարհներ ենք ուզում, որ կապվենք մայր Հայաստանի հետ»։
Սա հասարակ արցախցու չափազանց նշանակալից հայտարարություն է, որը վկայում է այն մասին, որ քաղաքական խնդիրը հումանիտարով փոխարինելու նենգ փորձերը սթափ գնահատականներ են ստանում ողջամիտ մարդկանց կողմից Արցախում եւ ամբողջ Հայաստանում։

Արցախի անխափան կապը Հայաստանի հետ էկզիստենցիալ ու առանցքային խնդիր է, որը ցուցիչ է, քաղաքական որոշման ձգան։ Կլինի Հայաստանի հետ միջանցք՝ Արցախը կպահպանի իր սուբյեկտությունը, չի լինի միջանցք, չի լինի հայկական Արցախ։

Բաքուն ամեն ինչ անում է, որպեսզի ցույց տա, որ միջանցք որպես այդպիսին չկա և երբեք չի եղել, թեև այնտեղ էլ  ըմբռնում կա, որ Արցախը գետտո դարձնելու փորձերը (ինչպես ասում է Փաշինյանը) և սովի միջոցով «ինտեգրում» պարտադրելը կդիտվի որպես պատերազմական հանցագործություն։ Մինչ այժմ Երեւանն ու Ստեփանակերտը միջազգային ատյաններ չեն ներկայացրել Բաքվի ռեժիմը որպես ռազմական հանցագործ ճանաչելու պահանջ։ Բայց դա անպայման տեղի կունենա, եւ այժմ Ալիեւը ուղիներ է փնտրում նման արդյունքից խուսափելու համար։

Գտնվելով օկուպացված Շուշիում՝ Ալիևն ասել է, որ Լաչինի միջանցքում անցակետի տեղադրումը մեսիջ է։ «Դա նաև մեսիջ էր. Բայց քանի՞ մեսիջ պետք է ուղարկենք, քանի՞ անգամ կարող ենք ակնարկել։ Եվ Փարուխի օպերացիան, և իրավիճակը Հայաստանի և Ադրբեջանի սահմանին 2021 թվականի մայիսին, և իրավիճակը սահմանին 2022 թվականի սեպտեմբերին, և սահմանային անցակետը՝ մեսիջ են։ Իսկապե՞ս նրանք կարող են այդքան անհասկացող լինել»,- ասել է Ալիեւը։

Ալիևը խոստովանում է մեղքը՝ ասելով, որ դրանք ընդամենը «մեսիջներ» են և ոչ թե օրինական որոշումներ։ Այսինքն՝ հնարավոր է փոխել որոշումը։

Միջազգային կազմակերպություններն ու դատարանները միանշանակ ճանաչել են Արցախի և միջանցքի շրջափակումը, այսինքն՝ ռազմական հանցագործության փաստը, որը Ալիևը փորձում է ներկայացնել որպես «մեսիջ»։ 120 հազար մարդու ճակատագրի հաշվին գեստապոյական «մեսիջները» պետք է դատապարտվեն ամենաբարձր միջազգային իրավական մակարդակով որպես ռազմական հանցագործություն։

Երեկ մի խումբ արցախցիներ 25 լրագրողների ուղեկցությամբ Երեւանից մեկնել են Կոռնիձոր՝ փորձելով մտնել Բերձորի միջանցք։ Վերջին հայկական դիրքում 4-5 ժամ սպասել են՝, բայց ռուսական ուղեկցորդություն այդպես էլ չեղավ։ Միջանցքը փակ է, այդ ընթացքում ոչ մի մեքենա չի անցել։ Ավելին, ինչպես հայտնի դարձավ, ռուս խաղաղապահները նույնպես ադրբեջանական անցակետով Հայաստան չեն անցնում։

Փաստորեն, ռուս խաղաղապահները հասկացել են Ալիևի «մեսիջը» և «ընդունել», որ Հայաստանի հետ միջանցք չկա, թեև Արցախում իրենց մնալու մանդատը ստորագրել է ոչ թե Բաքուն, այլ Երևանը։

Նաիրա Հայրումյան

Այսօր, ինչպես արդեն գրել էինք, մի խումբ արցախցիներ 25 լրագրողների ուղեկցությամբ գնացել են Կոռնիձոր՝ փորձելով հասնել Հաքարի կամուրջ։ Մի քանի ժամ սպասելուց հետո ստիպված են եղել վերադառնալ Երեւան։

Ահա թե ինչ է Step1.am-ի հետ զրույցում պատմել ակցիայի համահեղինակ Մարգարիտա Քարամյանը.

«Հասանք հայկական դիրք, որտեղ մեզ լավ դիմավորեցին, ցույց տվեցինք ԱԱԾ-ի թույլտվությունը, և աշխատակիցներն ասացին, որ այստեղ արդեն այլ կանոնակարգ է գործում, և պետք է դիմել ռուսական հրամանատարությանը։ Ռուս խաղաղապահների ներկայացուցիչները պետք է ժամանեն չեզոք գոտի, դիմավորեն մեզ և ուղեկցեն անցակետ։

Այնտեղ սպասեցինք 4 ժամ, փորձեցինք մեզ տրամադրված համարով կապ հաստատել ռուս խաղաղապահների հետ, բնականաբար չպատասխանեցին, փորձեցին կապվել այլ կերպ, բայց սկսեցին տարբեր պատճառներ բերել։ Անհրաժեշտ էր իբր նախապես դիմել, պաշտոնական նամակ գրել, սպասել պատասխանի։ Այսինքն՝ ուղղակի ցրում էին, և նրանք ապացուցեցին, որ չեն կատարում իրենց խաղաղապահ գործառույթը եւ մարդկանց ու բեռները չեն ուղեկցում դեպի Հաքարի կամուրջ։ Նաեւ եղեկացանք, որ ռուս խաղաղապահներն իրենք չեն կարող Արցախից այս անցակետով անցնել դեպի Հայաստան։

4 ժամվա ընթացքում բոլոր լրագրողները համոզվեցին, որ ճանապարհը չի աշխատում, երկու ուղղությամբ ոչ մի մեքենա չի անցել։ Մարդիկ չեն կարողանում հասնել իրենց ընտանիքներին, ապրանքներ չեն տեղափոխվում, Արցախն ամբողջությամբ բլոկադայի մեջ է»։