Խոզնավար

«Ապրիլի 23-ին՝ ժամը 22:20-ի սահմաններում, ադրբեջանական զինուժի ստորաբաժանումները կրակ են բացել Խոզնավար գյուղի ուղղությամբ, ինչի հետևանքով տուժել է բնակելի շենք։ Զոհեր և վիրավորներ չկան։ Հայաստանի պաշտպանության նախարարությունը ադրբեջանական կողմին կոչ է անում հետաքննել միջադեպը և հրապարակային պարզաբանումներ տալ”, ասված է ՊՆ հայտարարության մեջ։

Նիկոլ Փաշինյանը ևս պարզաբանում է պահանջել։

ՀՀ վարչապետի մամուլի քարտուղար Նազելի Բաղդասարյանը նշել է․ “Փաշինյանը դատապարտում է այդ գործելակերպը (դրոշների վառումը), այն համարելով անպատասխանատու եւ անընդունելի։ Միեւնույն ժամանակ վարչապետ Փաշինյանը դատապարտում է Ադրբեջանի զինված ուժերի կողմից Սյունիքի մարզի Խոզնավար գյուղի բնակելի տան ուղղությամբ արձակված կրակոցները, Ադրբեջանի ԶՈւ կողմից հրադադարի ռեժիմի խախտումները եւ Ադրբեջանի իշխանություններին կոչ է անում քննության առնել այդ դեպքերը եւ հանդես գալ պարզաբանումներով”։

Բաքվի պաշտպանության նախարարությունը «պարզաբանել է», որ չի գնդակոծում խաղաղ բնակիչներին՝ հայկական կողմին մեղադրելով ապատեղեկատվության և միջազգային հանրությանը մոլորության մեջ գցելու մեջ։

Հիշեցնենք, որ մի քանի օր առաջ եվրոպացի դիտորդները Խոզնավարում և Խնածախում արձանագրել էին տների և հասարակական շենքերի գնդակոծման առնվազն երկու դեպք։

Step1.am-ի զրուցակիցն է իրավապաշտպան Ժաննա Ալեքսանյանը։

–Տիկին Ալեքսանյան, իշխանության ներկայացուցիչները հետեւողականորեն տարածում են թեզեր, թե արցախցիները չեն կռվել, ասում են՝ մնայիք, մինչեւ վերջ կռվեիք։ Դուք պարբերաբար հանդիպել եք արցախցի ընտանիքներին, կան ընտանիքներ, որոնք մի քանի զոհ ունեն, ինչո՞ւ են այդ մարդկանց մեղադրում, թե չեն կռվել։

-2023 թվականի սեպտեմբերի 19-ից հետո, երբ արցախցիները բռնի տեղահանվեցին եւ սկսեցին Հակարիի կամուրջն անցնել, մենք փաստահավաք աշխատանք ենք իրականացրել։ Եվ այդ ժամանակվանից է սկսվել իրենց նկատմամբ այս քարոզչությունը։ Արցախիցների բռնի տեղահանության օրերին, հիշում եք, Նիկոլ Փաշինյանը ասաց, որ քաղաքացիական բնակչությանը վտանգ չի սպառնում, նրանք անվտանգ տեղահանվում ենք։ Հետո իմացանք, որ Արցախում եւ քաղաքացիական բնակչության սպանություններ են եղել, եւ ռմբակոծություններից երեխաներ են զոհվել։ Երբ արդբեջանցիները ներխուժել էին գյուղեր, եւ Սետեփանակերտ տանող ճանապարհները փակ էին, զոհվում էին նաեւ քաղաքացիական անձինք, իսկ Նիկոլ Փաշինյանն ասում էր, թե նրանք անվտանգ տեղահանվում են։

Ես այն կարծքին եմ, որ այդտեղից է սկսվել արցախցիների նկատմամբ նեգատիվ վերաբերմունքը։ Հետագայում, ովքեր կարողացել էին իրենց զոհված որդիների աճյունները տեղափոխել Երեւան եւ հուղարկավորում էին Եռաբլուրում, թույլ չէին տալիս Արցախի դրոշներով ծածկել այդ աճյունները։ Ընդ որում, զինվորականներն էին արգելում։ Դա արտառոց երեւույթ էր, մենք այդ ընտանիքներից բողոքներ էինք ստացել եւ հարցում էինք արել ՊՆ-ին, մեզ պատասխանել էին՝ վայ, մենք տեղյակ չենք։ Այսինքն՝ բարձրաստիճան պաշտոնյաների կողմից է սկսվել այդ ատելության քարոզը։

Այն, որ արցախցիները կռվել են, մենք այդ մասին բազմաթիվ հրապարակումներ ունենք, առանձնացրել ենք զինծառայողների ընտանիքներին եւ այցելել ենք 100-ից ավելի զոհված զինծառայողների ընտանիքներ։ Ընդ որում, այդ պատմությունները, որոնք մենք ներկայացրել ենք, փաստում են նրանց անմնացորդ նվիրումը։ Ես այդ մարդկանց մահը գիտակցված մահ եմ համարում, իմանալով, որ անհավասար կռիվ են մղում, գնացել են գիտակցված մահվան։ Հայաստանի իշխանությունն այդ ժամանակահատվում արցախցիներին ոչնչով չօգնեց, թողեց մենակ։ Ինչո՞ւ են նրանք ասում՝ չեն կռվել, որովհետեւ ուզում են նսեմացնել արցախցիներին։ Իրենք ուզում են արցախցիների արժանապատվությունը կոտրել, արժանապատվություն, որից զուրկ է հայաստանյան իշխանությունը։ Տառապանք կրած, հայրենիք ու տուն կորցրած մարդիկ իրենց արժանապատվությունը չեն վաճառել։ Եվ այս իշխանությունները դա շատ ծանր են տանում։

Մենք նաեւ տեսանք, թե ինչ հետապնդումներ իրականացվեցին Արցախի համայնքապետերի նկատմամբ, ապօրինի ձերբակալություններ ու կալանավորումներ եղան։ Դա ի՞նչ էր, արդյոք այս ատելության խոսքի ու վերաբերմունքի հիմքերը չէին այդ ժամանակ դրվել եւ հիմա դա ընդլայնում է ստացել։ Ես չեմ էլ ուզում քննարկել արցախցիների կռվել-չկռվելու հարցը, իրենք բոլորն էլ գիտեն, որ արցախցիները կռվել են, շատ լավ տեղյակ են։

–Այս թեզերը տարածելով՝ իշխանությունները կարծես նպատակ ունեն իրենց արարքների մեղքը բարդել արցախցիների վրա՞։

-Այո, իրենք օրերս խոսում էին, թե ընդդիմությունը գնաց, արցախցիներին Արցախից հանեց։ Պատկերացնո՞ւմ եք, իրենք խեղաթյուրում են իրականությունը։ Ասում են՝ ընդդիմությունն էր կոչ անում, որպեսզի նրանք դուրս գային այնտեղից, բայց իրականում այդ մարդիկ Արցախից դուրս են եկել ցեղասպանական գործողությունների հետեւանքով։ Օրինակ՝ ադրբեջանցիները սահմանամերձ Մարտունիի շրջանի գյուղեր էին ներխուժել հենց այն ժամանակ, երբ իրենց տղամարդիկ դիրքերում կռիվ էին տալիս։ Գյուղապետերը մեզ պատմել են, թե ոնց էին գալիս, վիրավորներին ու գյուղի ժողովրդին տեղափոխում։ Իրոք դա ցեղասպանություն էր, իսկ իշխանություններն ուզում են այդ պատմությունը կոծկել եւ մեղքը բարդել արցախցիների վրա։ Մենք դա անգամ լսել ենք արտգործնախարարի մակարդակով։ Արարատ Միրզոյանն ասում էր, թե իբր Արցախի նախագահ Սամվել Շահրամանյանը լուծարել է Արցախը, եւ դա է բռնի տեղահանության պատճառը։ Թե ի՞նչ էին անում ՀՀ իշխանություններն այդ ընթացքում, դա չի ասում։ Իրականում ՀՀ իշխանությունների քայլերի հետեւանքով է այդ ամենը տեղի ունեցել, բայց իրենք ասում էին, թե մարդիկ անվտանգ դուրս են գալիս։ Պատկերացնո՞ւմ եք՝ սա ինչ հակամարդկային հայտարարություն է։

-Այս ամենի նպատակը նաեւ արցախցիների նկատմամբ հոգեբանական ճնշում գործադրե՞լն է։

-Երբ ես վերջին հանրահավաքում արցախցիներին տեսա, հասկացա՝ իրոք այդ արժանապատվությունն իրենց ապրեցնում է։ Նրանք կռիվներ տեսած, դժվարություններ ապրած մարդիկ են, գիտեն, թե ինչ բան է երկիրը, հայրնիքը, հողը, ի տարբերություն այս իշխանությունների։ Արցախցիները շատ պինդ են, եւ այս իշխանությանը չի հաջողվի նրանց արժանապատվությունը կոտրել, որովհետեւ նրանց նպատակները ճղճիմ չեն։ Նրանց սրտում ու մտքում իրենց հայրենիքն է, դրանք արժեքներ են, որոնք զորացնում են մարդուն։

Ռոզա Հովհաննիսյան

Ալյոնա Գրիգորյանի ընտանիքը մեկն է 2023-ի սեպտեմբերի 25-ի պայթյունից տուժած ընտանիքներից, որ այսօր ոչ մի կարգավիճակ չունի

Ալյոնան Արցախի Ստեփանակերտ քաղաքից է։ Երեք երեխաների ու ամուսնու մոր հետ բնակություն է հաստատել Երևան քաղաքում։ Ամուսինը՝ Դավիթը, զոհ է դարձել 2023-ի սեպտեմբերի 25-ի պայթյունին։ Նա երկար տարիներ ծառայում էր ԱՀ ՊԲ–ի շարքերում։ Զինվորական թոշակի անցնելուց հետո՝ 2023 թվականից ԱՀ աշխարհազորի հրթիռահրետանային սպառազինության ծառայության պետն էր։

Ալյոնան վերապրում է Արցախում ապրած վերջին օրերը, հուզվում ամեն մի բառից

-9 ամիս շրջափակված, գրեթե հյուծված արցախցին կարողացավ արժանապատվության իր վերջին մարտը տալ։ Սակայն պատերազմից հետո նրա առջև երկու տարբերակ էր դրված՝ կամ պետք է ցեղասպանվեր իր հողում, կամ թողներ Արցախն ու տեղահանվեր Մայր Հայաստան։ Բնականաբար, արցախցին որոշեց փրկվել ցեղասպանվելուց։ Ինչքան էլ դժվար է թողնել տունդ, հայրենի բնօրրանդ, սակայն մենք այլ ելք չունեինք։ Պատրաստվում էինք բռնել գաղթի ճանապարհը ու փրկություն գտնել Հայաստանում՝ հոգու խորքում հույս ունենալով, որ մի օր անպայման կվերադառնանք։

Ինչպես արցախցիների զգալի մասը, մենք նույնպես վառելիքի խնդիր ունեինք։ Ամուսինս փնտրտուքների մեջ էր։ Սեպտեմբերի 25-ին լուր էր պտտվում, որ Ստեփանակերտ-Ասկերան ճանապարհին գտնվող վառելիքի պահեստում բենզին են տրամադրում։ Դավիթը ևս շտապեց այնտեղ, որ կարողանա վառելիք ձեռք բերել։ Հազարավոր մարդիկ էին հավաքվել այնտեղ։ Ցավոք, այդ օրը ճակատագրական եղավ հարյուրավոր արցախցիների համար։

Երբ լսեցի պայթյունի մասին, անմիջապես վազեցի Ստեփանակերտի հանրապետական հիվանդանոց, որովհետև ասում էին, որ այնտեղ վիրավորներ են բերում։ Հիվանդանոցում խառնաշփոթ ու դժոխային վիճակ էր։ Երբևէ մտքովս չի անցել, որ նման տեսարանների ականատես կլինեի․ այդպիսի տեսարաններ միայն սարսափելի ֆիլմերում կարելի էր տեսնել։ Այն, ինչ տեսա, բառերով հնարավոր չէ նկարագրել։ Կրակի միջից փրկված մարդիկ փրկություն էին աղերսում։ Ցավն ու շոկային վիճակն այնքան ուժգին էր, որ չէին զգում, որ իրենց մարմնի մասերը հալվում են։ Այդ տեսարանը երբեք չեմ կարող մոռանալ։

Տեսա, որ այդտեղ չեմ կարող ամուսնուս գտնել, վազեցի մանկական հիվանդանոց, որտեղ համեմատաբար թեթև վիրավորներին են տեղափոխել։ Ամուսինս այնտեղ չէր։ Հոգուս խորքում հույս էի փայփայում․ մտածում էի՝ գուցե որևէ տեղ անգիտակից վիճակում է, կամ էլ այլ հիվանդանոցում։ Անընդհատ նայում էի թարմացվող ցուցակները․ ոչ մի տեղ չկար։ Միևնույն է՝ հույսս չէի կորցնում, որ կենդանի է։

Սեպտեմբերի 30-ին եկանք Երևան։ Դեռևս տուն չէինք վարձակալել։ Հավաքվեցինք ամուսնուս քրոջ տանը և սկսեցինք շարունակել փնտրտուքները՝ մտածելով, որ գուցե անգիտակից վիճակում էր և ուշքի է եկել։ Ցավոք, հրաշք տեղի չունեցավ։ Մեզ զանգեցին դատաբժշկական կենտրոնից ու ասացին, որ պետք է ԴՆԹ նույնականացման համար թեստ հանձնվի։ Հոկտեմբերի 4-ին տղաս և ամուսնուս մայրը գնացին թեսթ հանձնելու։ Ծանր ապրումներով սպասում էինք պատասխանին, միաժամանակ շարունակում հուսալ։ Նոյեմբերի 6-ին զանգեցին ու մեզ տեղեկացրին, որ պատասխանը դրական է։

Շրջափակում, պատերազմ, մահաբեր պայթյուն, գաղթի ճանապարհ տեսած ու ամուսնուն կորցրած Ալյոնայի համար սկսվեց կյանքի նոր շրջան՝ ծանր ու անտանելի

-Սկսեցի տուն փնտրել։ Բնակարանների վարձավճարներն աստղաբաշխական թվերի էին հասել։ Գործակալության հետ պայմանավորվել էի, որ տուն վարձակալեմ։ Հոգեբանական ծանր վիճակում էինք ու շատ խոցելի։ Հերթական հարվածներն էինք ստանում։ Բնակարանի տերը, երբ իմացավ, որ Արցախից ենք, մերժեց իմ ընտանիքին տուն տրամադրել։ Որոշ ժամանակ չէինք կարողանում տուն գտնել, որովհետև 5 հոգանոց ընտանիքիս տուն չէին տալիս՝ պատճառաբանելով, որ շատ հոգանոց ենք։ Վերջապես հոկտեմբերի կեսերին բնակարան գտանք ու տեղափոխվեցինք այնտեղ։

Ապրիլի 1-ից փոփոխություն է մտցվել ՀՀ կառավարության կողմից արցախցիներին տրամադրվող բնակաջակցության ծրագրի մեջ։ Ճիշտն ասած, արցախահայությանը տրամադրվող 40+10 հազար դրամ աջակցությունը բավականին օգնում էր մարդկանց։ Դրանով կարողանում էինք տան վարձ ու կոմունալ ծախսեր վճարել։ Չպետք է մոռանալ, որ արցախցիների մեծ մասը, առանձնապես համայնքներից տեղահանվածները, ձեռնունայն են դուրս եկել Արցախից։ Շատերն անգամ չեն կարողացել իրենց տնտեսած գումարներն ու փաստաթղթերն իրենց հետ բերել։

Քանի դեռ արցախցիներն ապահովված չեն բնակարաններով և ապրում են վարձակալությամբ, ապա այդ աջակցությունն անհրաժեշտ է յուրաքանչյուր տեղահանված ընտանիքի։ Այսօր, երբ աջակցության ծրագրում փոփոխություն է կատարվում, և մարդիկ զրկվում են արցախցիներին տրվող միակ սոցիալական աջակցությունից, հարց է առաջանում՝ ինչ է սպասվում տեղահանվածներին։ Սխալ ու անարդար եմ համարում այդ որոշումը։ Պայթյունից տուժածների ընտանիքներն ու հարազատները, ովքեր անգամ կարգավիճակ չունեն, կհայտնվեն ավելի ծանր կացության մեջ։

Ճիշտ է, իմ երեխաները չափահաս են, բայց նրանք չեն կարող այնպիսի աշխատանք գտնել, որ եկամուտները հերիքեն տան վարձավճար տալու և լիարժեք ապրելու համար։ 19 տարեկան երիտասարդը ինչպե՞ս կարող է տան տղամարդու հոգսերը լիարժեք հոգալ։ Ինքս աշխատանք եմ գտել, սակայն աշխատավարձն այնքան է ցածր, որ դրանով հնարավոր չէ ապրել։ Երեխաներիս հետ, եթե բոլորս անգամ աշխատենք, ապա կկարողանանք տալ ընդամենը տան վարձավճարը, գուցե նաև կոմունալ ծախսերն ու մնալ դատարկաձեռն։ Ինչպես արցախցիներից շատերը, մենք նույնպես ստիպված ենք լինելու տեղափոխվել ավելի ցածր վարձավճարով, իհարկե ոչ բարվոք պայմաններով, բնակարան։

Կառավարության կողմից տրամադրվող բնակապահովման ծրագրից դեռևս չեմ կարող օգտվել, որովհետև իմ ընտանիքն ընդգրկվում է 3-րդ խմբի մեջ։

Արցախցին իր փրկությունը Մայր Հայաստանում է տեսել ու այստեղ հանգրվանել։ Արցախցին հավատացել է, որ Հայաստանի կառավարությունը սատար կկանգի իրեն՝ մինչև կլուծվի բնակապահովման հարցը։

Ալյոնա Գրիգորյանի ընտանիքը մեկն է 2023-ի սեպտեմբերի 25-ի պայթյունից տուժած ընտանիքներից, որ այսօր ոչ մի կարգավիճակ չունի։ Այդ խնդրով նրանք բազմիցս նամակներ են ուղղել պատկան մարմիններին, սակայն մինչև այսօր հարցը մնացել է անլուծելի։ Ինչպե՞ս ապրեն այդ ընտանիքները։

Կարինե ԲԱԽՇԻՅԱՆ