COP-29 համաժողովը Բաքվում. աշխարհը սատարում է «էկոլոգիապես մաքուր» ցեղասպանությանը
- 13:44 12.07.2024
Հայաստանում քաղաքագետներն ու վերլուծաբաններն ավելի ու ավելի հաճախ են խոսում այն մասին, որ Ադրբեջանը մինչև նոյեմբեր, այսինքն՝ մինչև Բաքվում COP-29 համաժողովի անցկացումը, չի սրի իրավիճակը և ռազմական գործողություններ չի սկսի, քանի որ պետք է «ժողովրդավարի դեմքը պահի» բազմաթիվ հյուրերի առջև։
Ի՞նչ է COP համաժողովը (Կլիմայի համաժողով):
Սա կլիմայի փոփոխության վերաբերյալ ՄԱԿ-ի ամենամյա համաժողովն է։ COP-ը միակ միջազգային հարթակն է կլիմայի փոփոխության գլոբալ խնդրի կենտրոնացված գլոբալ քննարկման համար: Համաժողովը հյուրընկալում է կոնվենցիային մասնակցող երկրների պաշտոնական հանդիպումները՝ գնահատելու առաջընթացը կլիմայի գլոբալ փոփոխության հետևանքների դեմ պայքարում:
Ինչպես գիտեք, մթնոլորտում ջերմոցային գազերի կոնցենտրացիան տագնապալի է՝ արդեն ռեկորդային մակարդակներ են գրանցվել։ Իր հերթին, ջերմոցային գազերը ձևավորվում են մեծ քանակությամբ ածխածնային գազերի արտադրության արդյունքում, որի զգալի մասը բաժին է ընկնում նավթ և գազ արտահանող երկրներին, որոնք հիմնական վտանգ են ներկայացնում կլիմայի կայունության համար։
COP ամենամյա համաժողովների մեկ այլ կարևոր թեմա է խմելու ջրի սակավության խնդիրը, դրա մաքրության և ջրային ռեսուրսների կայունության հարցերը, որոնք հատկապես սուր են զարգացող երկրներում:
Մենք բազմիցս ասել ենք, որ ադրբեջանն այն երկրներից է, որտեղ գյուղատնտեսական աշխատանքների համար հողերի պակաս կա։ Պատճառը նավթի հանքերն են, որոնց առկայությունը ստեղծում է աղի հողեր և աղտոտում նավթի հսկայական տարածքներ։ Ադրբեջանը բազմիցս բարձրացրել է խմելու ջրի և ոռոգման ջրի սակավության հարցեր։
Ահա այս խնդիրներն են, որոնք երկար տարիներ հիմնականում փորձել է լուծել Ալիևի կլանի ահաբեկչական ռեժիմը՝ «տարածքային ամբողջականությունը վերականգնելու» և համաշխարհային հանրությանը մոլորեցնելու քողի տակ։
2015 թվականից ի վեր այս ֆաշիստական երկիրը օգտագործում է համաշխարհային հարթակներ, մասնավորապես ԵԽԽՎ-ն՝ առաջ մղելու իր հեռահար էքսպանսիոնիստական նպատակները։ Ինչպես հայտնի է, 2016թ. փետրվարին ԵԽԽՎ նստաշրջանում Ադրբեջանը ներկայացրել և ընդունել է տվել մի բանաձև, ըստ որի, իբր, ԼՂՀ-Արցախի իշխանությունները բնապահպանական դիվերսիա են իրականացնում՝ թույլ չտալով Սարսանգի ջրամբարից այն կողմ գտնվող ադրբեջանցի բնակիչներին օգտվել ջրից ոռոգման համար, ինչը հանգեցրեց գյուղատնտեսական հողերը ջրելու անհնարինությանը։
Սա, ինչպես հայտնի է, պատճառ է դարձել 2016 թվականին տեղի ունեցած ագրեսիայի, որի արդյունքում անեքսիայի են ենթարկվել հյուսիսում՝ Թալիշ և Մատագիս գյուղերի և Արցախի հարավում՝ Արաքս գետի հովտում գտնվող տարածքները։
2020 թվականի պատերազմի արդյունքում ադրբեջանին հաջողվեց օկուպացնել Հադրութի, Շուշիի, Քարվաճառի և Քաշաթաղի ողջ շրջանները, որոնք հարուստ են ինչպես խոշոր գետերի, այնպես էլ արտեզյան ու ջրհորների ջրային ռեսուրսներով։ Այստեղ կան նաեւ հարուստ արոտավայրեր և վարելահողեր։
Բոլորին է հայտնի 2022 թվականի վերջին իրադարձությունները, երբ թուրքական ահաբեկչական «գորշ գայլերը» «էկոակտիվիստների» անվան տակ մի քանի ամիս Շուշիի մոտ փակեցին Արցախը Հայաստանին և արտաքին աշխարհին կապող միակ ճանապարհը։ Այս «գործողության» շարունակությունը Կաշենի և Դրմբոնի ոսկու հանքավայրերի փակման իբր «բնապահպանական» պահանջն էր։ Սակայն «ակցիան» ավարտվեց Արցախի ամբողջական շրջափակմամբ, որը տևեց 10 ամիս։ Իսկ հանքերը պարզապես փոխեցին սեփականատերերին։
Ընդհանուր առմամբ, Ալիևների կլանի քաղաքականությունն առանձնանում է իր հեռատեսությամբ և համաշխարհային գործընթացների, միջազգային իրավունքի ու օրենքների մանրազնին ուսումնասիրությամբ։
Ողջ համաշխարհային հանրությանը «մատի շուրջ ֆռռացնելու» թուրքական նուրբ քաղաքականությունը, որը սկիզբ է առնում Աթաթուրքի ժամանակներից, այսօր իր ամբողջ տգեղ կերպարանքով մարմնավորվում է Ալիևների կլանի կողմից։ Եթե 20-րդ դարի սկզբին ռուս-թուրքական տանդեմն օգտվեց Առաջին համաշխարհային պատերազմից հետո ստեղծված քաոսից և իրականացրեց Հայոց ցեղասպանությունը` բաժանելով հայկական հողերը միմյանց միջև, ապա այսօր ռուս-թուրքական-ադրբեջանական եռյակը կիրառում է “տարածքային ամբողջականության» սկզբունքը, կլիմայի փոփոխության գլոբալ խնդիրները, աճող «կանաչ» էներգիան»՝ արդարացնելու և հիմնավորելու նոր տարածքային զավթումները, երկրների տարածքային ամբողջականության, հարևանների պետականության ոչնչացումը և այլն։
Օրինակները շատ են։
Դրանցից առաջինը՝ Ադրբեջանի նախագահ Ալիևը Արցախի օկուպացված տարածքները հայտարարեց որպես «կանաչ էներգիայի գոտի»։ Մինչև 2050 թվականը նախատեսվում է այդ տարածքները վերածել «զուտ զրոյական արտանետումների» տարածքների:
Այսինքն՝ Արցախը իր կուսական բնությամբ, նրա տարածքում արդյունաբերական ձեռնարկությունների և ածխաջրածինների հանքավայրերի բացակայությամբ եղել և մնում է էկոլոգիապես մաքուր տարածք՝ հարուստ անտառներով, որոնք արտադրում են մեծ քանակությամբ թթվածին, այլապես մաքուր օդ։ Բազմաթիվ բնական աղբյուրները ապահովում են բարձրորակ խմելու ջրի աղբյուր։ Առատ լեռնային գետերը ապահովում են ոռոգման ջուր, ինչպես նաև էկոլոգիապես մաքուր ձուկ։ Արցախի կուսական անտառները էկոլոգիապես մաքուր փայտանյութի և շինանյութի աղբյուր են։ Իսկ հանքային աղբյուրներն ու տաք գեյզերները կարող են բուժիչ ռեսուրսներ ծառայել առողջարանային պանսիոնատների համար։
Ահա թե ինչու էր ադրբեջանին պետք Արցախը, ահա թե ինչու Արցախը օկուպացվեց, իսկ նրա բնակչությունը տարագրվեց նոր ցեղասպանության և ֆիզիկական բնաջնջման վախի ներքո։ Ահա թե ինչու ադրբեջանն այնքան է գնահատում COP համաժողովը, որը ահաբեկիչներին անհրաժեշտ է համաշխարհային հանրության հերթական խաբեության համար։
Էլ որտե՞ղ կարող էր նավթով ներկված Ադրբեջանը՝ հազարավոր կիլոմետրանոց անապատներով ու աղի ճահիճներով, անցկացնել այս համաժողովը:
Բավական է նայել Ադրբեջանի քարտեզը՝ հասկանալու համար, որ 1988 թվականից սկսած հայերին վտարել են բոլոր այն տարածքներից, որտեղ կային արոտներ, վարելահողեր, գետեր։ Այս պետությանը պետական մակարդակով հայատյացությունը պետք է միայն մեկ նպատակով՝ գրավել բարենպաստ տարածքներ, հայաթափել այդ տարածքները, տիրանալ բնական ռեսուրսներին և հայկական հարմարավետ տներին ու ունեցվածքին։
Դրան հասնելու համար ֆաշիստական ռեժիմը ոչինչ չի խնայում, բայց ամենակարևորը՝ օգտագործում է միջազգային կառույցների պոպուլիզմը, միջազգային կոնֆերանսների և գագաթնաժողովների ֆորմալ բնույթը, որոնք հաճախ ոչնչով են ավարտվում՝ միջազգային կորպորացիաների և պետությունների միջև տնտեսական տարաձայնությունների պատճառով:
Ըստ ամենայնի, սրանից չեն խորշում նաեւ գերտերությունները։ Եվ գուցե սա ձեռնտու է նրանց։ Նայելով, թե ինչպես է այսպես կոչված համաշխարհային հանրությունը, ինչպես արևմուտքում, այնպես էլ արևելքում, հյուսիսում և հարավում, աչք փակում Արցախում տեղի ունեցած ցեղասպանության և տեղահանության և ֆաշիստական ադրբեջանի ամենաթողության վրա, աշխարհը սահում է վայրի միջնադար՝ գեղեցիկ բառերի քողի տակ։
Մարգարիտա Քարամյան