Արցախցիների բնակարանաշինության ծրագրի բլեֆը՝ ինչ է նախատեսում կառավարությունը մինչև տարեվերջ

Արցախցի հասարակական գործիչ Լիաննա Պետրոսյան-ը, ով 2020 թվականից զբաղվում է արցախցիների սոցիալական խնդիրներով, իր ֆեյսբուքյան էջում գրել է, որ արցախցիների բնակարանաշինության ծրագրի մեկնարկից 3 ամիս անց կարելի է պնդել, որ ծրագիրը ձախողվել է։ Նրա անցկացրած հարցումների արդյունքներով պարզվեց, որ գրեթե ոչ ոք չի ավարել բոլոր ընթացակարգերը և դիմել բնակարանային ծրագրին մասնակցելու համար։ Լիաննա Պետրոսյանը դա կապում է առաջին հերթին քաղաքացիություն ստանալու պարտադիր պայմանի հետ։

Արցախի տարածքային կառավարման նախկին նախարար Հայկ Խանումյանն իր հերթին եթերում ասել է, որ բնակարանային վկայագրերի տրամադրման ծրագիրն ի սկզբանե այնպես էր գրված, որ հնարավոր չլինի իրականացվել։

Ի՞նչ էր նախատեսում Հայաստանի իշխանությունն այս գարնանը` առանց արցախցիների կարծիքն հաշվի առնելու ի սկզբանե անիրագործելի ծրագիր սկսելով: Դեռևս ծրագրի մեկնարկից առաջ փորձագետները մատնանշեցին մի քանի կարևոր կետ.

1․ ՀՀ քաղաքացիություն ստանալը երկար և հոգնեցուցիչ գործընթաց է, հատկապես՝ թաստաթղթերը կորցրած արցախցիների համար
2․ Վճարման սահմանված չափերը բացառում են միայն այդ միջոցների օգտագործմամբ շուկայական գներով բնակարան ձեռք բերելու հնարավորությունը
3․ Հայաստանում նորմալ ​​աշխատանք գտնելու անհնարությունը, «ջնջված» կենսագրություններն ու վարկային վատ պատմությունները թույլ չեն տալիս կառավարության կողմից տրված գումարից բացի հիփոթեքային վարկ վերցնել
4․ Ընտրությունից զրկելը թույլ չի տալիս արցախցիներին բնակարաններ ձեռք բերել այնտեղ, որտեղ իրենց հարմար է, կամ կառուցել իրենց ուզած տունը (դա պետք է արվի որոշակի շինարարական կազմակերպությունների միջոցով՝ ստանդարտ նախագծերի համաձայն)
5․ Չկա որևէ միասնական ֆոնդ, որտեղ կուղղվեն այս ծրագրի համար նախատեսված գումարները, հետևաբար, չկա գործընթացի հաշվետվողականություն և թափանցիկություն: Չկա համակարգող մարմին, որը մոնիտորինգ կիրականացնի, ինչն արդեն իսկ մտահոգություն է առաջացնում միջազգային կազմակերպությունների շրջանում։

Բայց ծրագիրը մեկնարկել է, և թեև հայտնի չէ, թե որքան և ինչ աղբյուրներից են տրամադրվել այն իրագործման համար միջոցները, սակայն ակնհայտ է, որ արցախցիների բնակարանաշինության համար միջոցներ դեռ չեն ծախսվել։ Հայտնի չէ, թե ինչպես են օգտագործվում արդեն ստացված միջոցները, դրվո՞ւմ են  շրջանառության մեջ։ Բայց ծրագրի ֆիասկոյի մասին արդեն հնչած հայտարարությունները խոսում են այն մասին, որ ծրագիրը հնարավոր է փակվի։ Ավելին, ձախողման մեղքը կբարդեն արցախցիների վրա, ովքեր իբր չեն ցանկանում ՀՀ քաղաքացիություն ստանալ (թեև բոլոր արցախցիներն ունեն հայկական անձնագրեր) և քմահաճ են՝ չցանկանալով բնակարան գնել այնտեղ, որտեղ այն էժան է։

Ի՞նչ որոշում կկայացնի կառավարությունը մինչև տարեվերջ, և ինչո՞ւ արցախցիներին չեն բացատրում, թե ինչպես են օգտագործվում բնակարանաշինության ծրագրին արդեն իսկ հատկացված միջոցները։

Լիաննա Պետրոսյանը ևս մեկ ուշագրավ գրառում է արել՝ նշելով, որ 40+10 հազար դրամը, որը ՀՀ կառավարության որոշմամբ տրվում է արցախցիներին՝ բնակվարձի ու կոմունալ ծախսերի հատուցման համար, անմիջապես հոսում է Հայաստանում առասպելական փողերով բնակարաններ վարձով տվողների գրպաններ։ Եւ եթե այդ միջոցների տրամադրումը դադարեցվի, ապա կտուժեն ոչ միայն արցախցիները, այլեւ հազարավոր ՀՀ քաղաքացիներ, որոնք եկամուտ են ստանում արցախցիներին տրվոխ գումարի հաշվին։

Հիշեցնենք, որ կառավարությունը պնդում է, որ 2025 թվականի հունվարից կդադարեցնի բոլոր արցախցիներին 40+10 հազար դրամի տրամադրումը` վստահեցնելով, որ շարունակելու է վճարումները միայն անչափահասներին, հաշմանդամներին և թոշակառուներին։

Ստացվում է, որ բնակարանաշինության ծրագիրը դեռ չսկսած ֆիասկո է ապրում, մի քանի ամսից արցախցիների մեծ մասին 40+10 հազար դրամ այլևս չի ստանա, չնայած այն բանին, որ շատերը չեն կարողանում արժանապատիվ աշխատանք գտնել։ Բացի այդ, ասում են, որ Հայաստանի 070 ծածկագրով անձնագրերը կարող են համարվել անվավեր։

Ինչպե՞ս է կառավարությունը պատկերացնում արցախցիների կյանքը նոր տարում Հայաստանում։ Թե՞ ոչ Հայաստանում։ Կա՞ն Արցախ «վերադարձի» ծրագրեր, բայց ոչ արժանապատիվ ու կամավոր, այլ բռնի ու նվաստացուցիչ։

Հայաստանի կառավարությունը պնդում է, որ դեռևս պայմաններ չի տեսնում վերադարձի համար և միջոցներ է ձեռնարկում Արցախի ժողովրդին ինտեգրելու համար։ Բայց վերը նշված ծրագրերն ու որոշումները վկայում են ոչ թե ինտեգրվելու, այլ Հայաստանում «ցրված» համակենտրոնացման ճամբար ստեղծելու մտադրության մասին, որտեղ արցախցիները կպահվեն «նվազագույն զամբյուղի վրա», առանց կոմպակտ ապրելու և ինքնակազմակերպվելու հնարավորության, մինչև. «Խաղաղություն» կնքվի և «վերադարձի» անհրաժեշտություն առաջանա։

Նաիրա Հայրումյան